مجلس به‌دنبال مهار سیب سمی

تحریم نرم‌افزار‌های ایرانی از سوی شرکت‌های آمریکایی فعال در دنیای مجازی برای اولین بار نیست که اتفاق می‌افتد؛ از شهریور سال گذشته، برخی نرم‌افزار‌های ایرانی به دنبال ایجاد محدودیت و تحریم‌های آمریکا از اپ‌استور (فروشگاه مخصوص دانلود نرم‌افزاری که روی سرورهای اپل قرار دارد) حذف شدند؛ به این ترتیب نرم‌افزار‌های پرداخت بانکی و مالی ایرانی روی گوشی اپل بسیاری از کاربران ایرانی از کار افتاد و دسترسی به اپلیکیشن‌های خدمات‌رسان ایرانی مثل فروش کالا، تاکسی‌های آنلاین، سفارش غذا و... هم غیرممکن شد. تحریمی که کجدار و مریز ادامه پیدا کرد تا سال جدید که سیاست‌های سختگیرانه شرکت اپل جدی‌تر از قبل شد و در نهایت با باز شدن پای تحریم‌ها به اینستاگرام ماجرا جدی‌تر از قبل ادامه پیدا کرد. اتفاقی که علیرضا آل داوود، کارشناس فنی و پژوهشگر حوزه فضای مجازی درباره‌اش به ما می‌گوید: «این برای اولین بار نیست که این شرکت‌ها ما را تحریم می‌کنند، شرکت گوگل سال‌هاست دسترسی ایرانی‌ها را به قسمت‌های دانش‌بنیان گوگل و... محدود کرده است، اما این‌که در دو هفته گذشته همزمان با این‌که آمریکایی‌ها سپاه را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دادند ما شاهد این حجم از تحریم در شرکت اپل و شبکه اجتماعی اینستاگرام علیه کاربران ایرانی بودیم، مشخص می‌کند این کار قطعا حساب شده انجام شده است. البته این بار شاهد این قضیه بودیم که برخلاف دفعه‌های قبل که برایشان مهم نبود تحریم‌شان شامل چه طیف سیاسی می‌شود و در مجموع مثلا حساب کاربران ایرانی را معلق می‌کردند، تحریم‌ها را با در نظر گرفتن برخی مسائل انجام دادند و به طور مشخص اقدام به حذف تصاویر یا صفحه‌های افرادی کردند که به نقد سیاست‌های رژیم صهیونیستی می‌پرداختند و در همین خصوص صفحات اینستاگرام منتسب به فرماندهان سپاه پاسداران مسدود‌ شد.»
قدرت‌طلبی آمریکا در فضای مجازی
پشت این اتفاق به گفته این کارشناس فضای مجازی دو هدف نهفته است، اهدافی که آل‌داوود درباره‌اش می‌گوید: «از یک طرف آمریکایی‌ها با این کارشان می‌خواستند خیلی جدی نشان بدهند که مثل جهان حقیقی که با تحریم‌های ظالمانه می‌توانند کشورها، سازمان‌ها و شرکت‌ها را با خودشان همراه کنند در بحث جهان مجازی هم حرف اول و آخر را آنها می‌زنند و حکمرانی‌شان در اینجا حاکم است و از طرف دیگر، دومین هدفشان ایجاد یک فضای دوقطبی در کشور ما بود، این‌که به طور مشخص و حساب شده دست به مسدود‌سازی برخی صفحات خاص زدند.»
اما و اگر‌های حقوقی ماجرا
این موضوع با این‌که به گفته آل‌داوود نقض آزادی بیان و حقوق بشر است، اما با توجه به این‌که در شرایط استفاده از اینستاگرام به این موضوع اشاره شده که اگر کاربر محتوایی را منتشر کند که خلاف قوانین ایالات متحده آمریکا باشد، اینستاگرام اجازه حذف این محتوا را دارد قابل پیگیری نیست.
موضوعی که نیما عبدا...‌زاده، کارشناس ارشد حقوق و مشاور حقوقی استارت‌آپ‌های مختلف هم آن را تایید می‌کند. عبدا...‌زاده به ما می‌گوید: تحریم‌هایی که آمریکا وضع کرده به دو بخش تقسیم می‌شود که براساس آن از زمان انقلاب هرگونه واردات و صادرات از مبدا ایران به آمریکا و برعکس در حوزه خدمات کالا و فناوری ممنوع است؛ در کنار این موضوع ما یک‌سری تحریم‌های ثانویه هم داریم که مربوط می‌شود به تحریم‌هایی که بعد از فعالیت‌های هسته‌ای وضع شدند و براساس آن دولت آمریکا حتی نهادهایی را هم که در خارج از آمریکا با ایران بده بستان داشتند، تحریم کرد.»
به گفته عبدا...‌زاده تحریم‌های اخیر کاربران ایرانی در فضای مجازی هم چیزی خارج از این تحریم‌ها نیست؛ این مشاور حقوقی به ما می‌گوید: «در قضیه اپل یک مجوز عمومی در دوره اوباما صادر شد که براساس آن نرم‌افزار‌‌هایی که در اپ‌استور و گوگل پلی وجود دارند، بتوانند به کاربران ایرانی اپ‌هایشان را عرضه کنند. اما در رابطه با اپ‌هایی که داخل ایران تولید می‌شود این موضوع مصداق ندارد و چون مبدا خدماتشان ایران است همچنان شامل حال همان تحریم‌های وضع شده می‌شود. درحقیقت اینجا اپل و گوگل به عنوان شرکت‌های خصوصی چون مرکز فعالیت‌شان در آمریکاست باید از قوانینی که دولت آمریکا وضع می‌کند، تبعیت کنند و متاسفانه ما در حوزه بین‌المللی یا فراملی مرجع قضایی با صلاحیت عامی را که بتواند به شکایت کاربران ایرانی یا دولت ایران در این زمینه رسیدگی کند وجود ندارد.»
گرچه محمدجعفر نعناکار، مدیرکل حقوقی سازمان فناوری اطلاعات ایران مدتی پیش در همین رابطه گفته بود امکان انجام پیگیری‌های حقوقی در این رابطه وجود دارد، چراکه در این مورد اپل کسب‌وکارها را هدف گرفته، نه دولت را. کسب‌وکارها هم به ملت مربوط می‌شود و به حاکمیت و دولت‌ها ارتباطی ندارد، ضمن این‌که دولت نیز روی این مسائل تمرکزی ندارد.
با این حال چاره کار به گفته کارشناسان و متخصصان فضای مجازی نه پیگیری حقوقی است و نه انفعال و گوشه‌گیری. آل‌داوود در این باره به ما می‌گوید: درحال حاضر بسیاری از کشورها حکمرانی خود را در بحث فضای مجازی تثبیت کرده‌اند، خود آمریکایی‌ها علاوه بر شبکه اینترنت، یک‌شبکه زیرساخت ملی اطلاعات دارند، کره جنوبی و چین هم همین‌طور. در اتحادیه اروپا هم یک اینترنت اروپایی راه‌اندازی شده و داده‌هایشان دیگر توسط آمریکایی‌ها مسیریابی نمی‌شود اما این اتفاق یعنی ساخت شبکه زیرساخت ملی اطلاعات هنوز در کشورما رخ نداده است.
به گفته این کارشناس فضای مجازی، شرکت‌های آمریکایی در مسائلی که می‌توانند اطلاعات را از کشورما جمع کنند، دست به تحریم نمی‌زنند، برای مثال پیام‌رسان تلگرام همچنان در دسترس کاربران ایرانی قرار دارد یا در فضای اینستاگرام تحریم‌ها به صورت هوشمندانه اتفاق افتاده و فقط قشر خاصی هدف قرار گرفته‌اند و صفحه‌های هنجارشکن هنوز به فعالیت شان ادامه می‌دهند.

مخالفت‌های شیک و مجلسی!

با این‌که تکلیف طرح دوفوریتی تحریم شرکت اپل در مجلس شورای اسلامی هنوز به سرانجام نرسیده، اما از همین حالا موافقان و مخالفان مقابلش صف کشیده‌اند و همزمان با واکنش‌های مثبت و منفی هم در فضای مجازی روبه‌رو شده؛ علیرضا رحیمی، عضو هیات رئیسه مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس و از مخالفان این طرح در این باره در توییتی نوشت: «در شرایطی که ایرانی‌ها بیش از یک میلیون از محصولات اپل را خریداری و استفاده می‌کنند تحریم شرکت اپل به شوخی بهارستانی شبیه‌تر است تا قانونگذاری در مجلس.»
عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده نقده در مجلس شورای اسلامی هم به عنوان یکی از مخالفان این طرح در توییترش نوشت: «کاش تفاوت بخش خصوصی و دولتی را می‌دانستند تا در جدال با یک دولت، علیه شرکت‌های خصوصی طرح ننویسند و شأن و جایگاه مجلس خدشه‌دار نمی‌شد.»
جلال میرزایی، نماینده ایلام و از مخالفان این طرح هم گفت: اگر اپل در ایران نمایندگی یا شبکه فروش مانند کشورهایی مثل چین و ترکیه داشت این تحریم قابل قبول بود ولی وقتی این شرکت در ایران دفتری ندارد و خدماتی ارائه نمی‌کند پرداختن به این موضوع بی‌معناست و شان مجلس را پایین می‌آورد. اما در مقابل حسین نقوی حسینی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس و نماینده ورامین، از موافقان این طرح درباره محتوای آن گفت: در شرایطی که ایالات متحده آمریکا، سپاه پاسداران را در لیست تروریستی قرار داده چرا در بازار ایران محصولات آمریکایی اجازه خرید و فروش، معامله و استفاده دارند؟ نقوی حسینی گفت: تدوین طرح تحریم اپل در مجلس به معنای یکی از اقدامات متقابل علیه آمریکا در حوزه اقتصادی است.
حسن نوروزی، نماینده مردم رباط کریم و از موافقان طرح تحریم شرکت اپل هم گفت: فروش اپل در ایران سالانه یک میلیارد دلار است در نتیجه اگر ما این تحریم را انجام دهیم به همین اندازه به این شرکت ضرر وارد می‌شود. علیرضا آل‌داوود، کارشناس فضای مجازی هم دقیقا دست روی همین یک میلیارد دلار سالانه می‌گذارد و می‌گوید: این‌که با این تحریم شرکت اپل یک میلیارد دلار در سال ضرر کند رقم قابل توجهی است و می‌تواند چالش‌های زیادی را در عرضه سهام یا تعداد فروش رقیب‌های اپل مثل سامسونگ یا هواوی در کشورما ایجاد کند که خودش اتفاق خوبی است.
این کارشناس فعال فضای مجازی البته پیشنهاد می‌دهد که در قدم اول همه مسؤولان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی که از تلفن همراه اپل استفاده می‌کنند، خودشان هم آن را کنار بگذارند؛ موضوعی که تا امروز چند بار به سوژه خبری داغ منتشر‌شده از مجلس شورای هم تبدیل شده و خیلی‌ها را یاد تصاویر شکار‌شده توسط عکاسان خبرگزاری‌ها از نمایندگانی انداخته که یک گوشی آیفون بعضا مدل بالا در دست دارند؛ نماینده‌هایی که زمزمه‌ها می‌گویند اسم‌شان جزو مخالفان طرح دوفوریتی تحریم اپل هم هست.

مینا مولایی

جامعه