نه به سیمرغ های غیر وطنی

جلودار همه معترضان هم کارشناسان و فعالان و برخی مدیران بخش صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی بودند. کار به همین‌جا ختم نشد، کمپین‌های حمایت از تولید وطنی راه افتاد و حتی کلیپ‌طنزی در این خصوص ساخته و پخش شد با عنوان خبری: ساخت تندیس‌های مراسم اسکار در قلعه حسن‌خان تهران و پیوستش هم کلی هشتگ از قبیل ایرانی باشیم و خیانت جشنواره فجر و حمایت از تولیدات وطنی و ... ردیف شد. فعالان صنایع‌دستی هم نامه‌ای نوشتند که؛ «در مرکز شهر حدفاصل خیابان‌های حافظ و فردوسی خیابان سی تیر یا همان قوام‌السلطنه سابق قرار دارد، گذرگاهی که مملو از مکان‌های فرهنگی و گردشگری است، از موزه ایران باستان گرفته تا سردر باغ ملی و در این میان خانه‌ای قدیمی که دیرزمانی است به موزه‌ای زیبا و بی‌بدیل به‌نام موزه آبگینه مبدل گردیده، مجموعه‌ای گرانبها و گرانسنگ از ورای تاریخ که نشانگر اوج هنر صنعتگر ایرانی در خلق گنجینه‌های بلورین است. و امروز ما را چه شده که سیمرغ‌های بلورین شیخ نشین اماراتی زینت‌بخش جشنواره‌های نور و روشنایی‌مان (فیلم فجر) شده !!!!!....»
اولین اعتراض رسمی هم از جانب حسین خواجه‌بیدختی، سرپرست دفتر توسعه و ترویج معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها صورت گرفت، آنجا که گفت قطعا با وجود هنرمندان صنایع‌دستی ایرانی، وضعیت کنونی کشور و تاکید بر تولید ملی انجام چنین کاری اشتباه است زیرا ممکن است که تکنولوژی خاصی که عنوان شده در ایران وجود نداشته باشد اما کشورمان در هنر آبگینه و پس از کشورهای جمهوری چک، ایتالیا و فرانسه در رده چهارم دنیا قرار دارد. در چنین شرایطی آیا درست است که سفارش تندیس سیمرغ بلورین را به امارات بدهند و به جای حمایت از تولید ملی، ارز زیادی از کشور خارج شود؟ در حالی که نشان‌ها و تندیس‌های صنایع‌دستی ما در دنیا زبانزد است.
پاسخ سینمایی‌ها
پاسخ عزت‌ا... علیزاده، مدیر اجرایی جشنواره سی و هفتم فیلم فجر اما به این واکنش‌ها یک چیز بود و آن این‌که متأسفانه امکان تولید سیمرغ‌های جشنواره با کیفیت مدنظر ما در داخل کشور وجود ندارد و به همین دلیل کار ساخت سیمرغ‌ها را به یک کارگاه کریستال‌سازی در دبی سفارش داده‌ایم. در این رخداد 30 سیمرغ به دبی سفارش داده شد که هرکدام حدود 900 درهم امارات معادل سه میلیون تومان می‌شود، عوارض و پیچیدگی‌های ترخیص کالا با این شرایط تحریم هم فعلا به کنار.
همه اینها ما را در جام‌جم بر آن داشت تا این مساله را به صورت کاملا علمی و تخصصی پیگیری کنیم، این‌که آیا ما در بحث شیشه و ساخت تندیس بلورین حرفی برای گفتن داریم یا نه و این‌که باید چه تصمیمی گرفته می‌شد تا شاهد یک فجر انقلابی ایرانی باشیم، آن هم در سال تولید ملی و اقتصاد مقاومتی. پس سراغ کارشناسان این حوزه رفتیم ...
روی خوش صنایع دستی به همه رویدادهای فرهنگی-هنری
مطمئنا هیچ مسؤولی بهتر از معاون صنایع‌دستی سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری نمی‌تواند، قائله ایجاد شده درخصوص تندیس بلورین جشنواره فیلم فجر را بخواباند، چه این‌که وی هم به ظرفیت‌های صنایع دستی و توانمندی هنرمندان این حوزه اشراف دارد و هم امکاناتی که در اختیار این بخش است و می‌تواند روشن کند این ظرفیت ها، خروجی محصولی مثل تندیس اماراتی‌ها را دارند یا نه؟! اما پویا محمودیان در گفت‌وگو با جام‌جم، از هرگونه اظهار نظر فنی در حوزه شیشه خودداری می‌کند و می‌گوید این‌که توانمندی ما در حوزه شیشه در حد ساخت چنین تندیسی هست یا نه را باید از کارشناسان متخصص این حوزه پرسید. محمودیان حتی انتقادی به تصمیم وزارت ارشاد هم ندارد و می‌گوید من نمی‌توانم درمورد تصمیم وزارت ارشاد و این‌که چرا تندیس‌شان را به اماراتی‌ها سفارش داده‌اند، اظهارنظر کنم، اما قطعا می‌توانم در زمینه توانمندی‌های کشورمان در حوزه صنایع دستی نظر بدهم و بگویم که ما 295 رشته فعال در حوزه صنایع‌دستی داریم و به عنوان سومین کشور تولیدکننده صنایع‌دستی به لحاظ تنوع محصولات هستیم و اولین کشور جهان به لحاظ تعداد ثبت شهرها و روستاهای جهانی.
معاون صنایع‌دستی کشورمان ادامه می‌دهد، وجود این ظرفیت‌ها در صنایع دستی در کنار پیشکسوتان، استادکاران و هنرمندان ممتازی که کار دست و آثار خلقی‌شان در نوع خود بی بدیل است، نشان می‌دهد صنایع دستی ایران همواره این آمادگی را دارد که بتواند با نمایش گذاشتن
کار دست این هنرمندان اعجاب همگان را برانگیزد و در پایان تمامی رویدادها و جشنواره‌ها، یادمان‌های هنری بی‌نظیری را از خود برجای بگذارد. وی به اثر سنگاب قلمزنی شده استاد باباخانی اشاره می‌کند که اکنون به عنوان یک کار نفیس هنری زینت بخش تالار سازمان جهانی مالکیت فکری وایپو در سوئیس است و ادامه می‌دهد ما بارها به همه دستگاه‌ها و نهادها اطلاع‌رسانی‌های لازم را کرده‌ایم که ظرفیت ساخت یادمان‌ها و تندیس‌های هنری آنها را داریم، اما این‌که چرا بعضا دوستان تمایلی برای استفاده از صنایع دستی ایرانی ندارند و ترجیح می‌دهند آنها را از خارج خریداری کنند، برمی‌گردد به تصمیم و فکر و نظر آنها، گرچه معتقدیم با یک هم افزایی و همکاری چندجانبه می‌توانیم به نتیجه و خروجی خوبی دست پیدا کنیم.

ما می‌توانیم اما ...

محمدحسین فانوس‌چی، 61 سال دارد و 55 سال در کار شیشه است. هنرمند برجسته‌ای در این حوزه که هنرش را از پدر و پدربزرگش به ارث برده. در رشته شیشه‌گری حرارت مستقیم و تولید میله و لوله‌های شیشه‌ای تبحر دارد که مواد اولیه ساخت ظروف آزمایشگاهی و تزیینی است. در قدمت دانش و تخصص وی همین بس که نی شربت خوری اولین‌بار 60 سال پیش توسط پدر ایشان ابداع شد و اولین کاری هم که وی از پدرش آموخت، ساخت همین نی‌ها بود.
فانوس چی در گفت‌وگو با ما تاکید می‌کند که ایرانی می‌تواند حتی همین تندیس‌های زیبا و شفاف را هم بسازد، به شرط آن‌که ...
شروطی که می‌گوید اما تقریبا همان هاست که هیاس حسینی هم به آنها اشاره می‌کند؛ این‌که دست هنرمند باز باشد، حمایتی در کار باشد و مواد اولیه و ماشین‌های مورد نیاز در کشور فراهم شود.
در این صورت به گفته فانوس چی، ما شیشه گران سرآمد و ممتازی در دنیا داریم که روزگاری محصولاتشان به سراسر جهان صادر می‌شد و امروز هم می‌توانند دوباره حرف اول را بزنند.
این هنرمند باسابقه می‌گوید اکنون و با این شرایط سخت اقتصادی و تحریم و نبود مواد اولیه و کارگاه و کوره و پایین آمدن قدرت خرید مردم، دیگر برای هنرمند نمی‌صرفد کالای درجه یک تولید کند که روی دستش بماند، برای همین سراغ تولید کالاهای درجه دو و سه می‌رود، وگرنه ساخت همین تندیس‌ها هم در کشور قابل اجراست، اما چون در چنین مواردی تعداد سفارش کم است، برای یک هنرمند نمی‌صرفد که خط تولیدش را برای فقط چند تندیس عوض کند و ماشین و قالب جدیدی بخرد، چرا که در این صورت قیمت نهایی محصول تولیدی از قیمت نمونه مشابه خارجی هم گران‌تر می‌‌شود و این شاید به نفع هیچ طرفی نباشد. فانوس‌چی اما مثل بقیه هنرمندان صنایع‌دستی دلش می‌خواهد تندیس جشنواره مهم فیلم فجر ایرانی باشد، برای همین می‌گوید امسال که گذشته و نمی‌توان کاری کرد، اما سال‌ها و جشنواره‌ها می‌آیند و می‌روند، و نهادهای مختلف می‌توانند از همین فردا برای سال بعد به معاونت صنایع‌دستی سفارش طرح بدهند تا بهترین و باکیفیت‌ترین تندیس‌های قابل ساخت در کشور را برایشان تهیه کنند.

ما نمی‌توانیم

هیاس حسینی، هنرمند شیشه‌گر 40 ساله‌ای است که تحصیلات اولیه‌اش درخصوص شیشه‌گری را در هنرستان شیشه‌گری ایرانی ـ آلمانی در ایران فراگرفته و پس از آن برای ادامه تحصیل و فراگیری تخصص به خارج از کشور رفته و پنج سال پیش به وطن بازگشته و به گفته خودش از مکتب هنرمندان شیشه‌گر به روز دنیا بهره جسته و انواع کلاس‌ها و کارگاه‌های تخصصی را پشت سر گذاشته است. حسینی همان ابتدای مصاحبه به ما می‌گوید: وزارت ارشاد کار خوبی کرد که سفارش ساخت تندیس جشنواره‌اش را به اماراتی‌ها داد، زیرا به هیچ عنوان توانمندی ساخت این تندیس با این فرم و شکل در داخل کشورمان وجود ندارد.
وی برای اثبات ادعایش هم کلی دلایل منطقی آورد و مهم‌ترینش این بود که تندیس سیمرغی که اکنون توسط اماراتی‌ها ساخته شده، با تکنیکی به نام کستینگ (ریخته گری شیشه)، ساخته شده که براساس آن شیشه را مثل سرامیک در یک قالب می‌ریزند و زمانی که از کوره بیرون می‌آید کدر است و نیاز به پرداخت دارد، اما ما اولا تنها یک هنرمند در کشورمان داریم که هنر ریخته گری شیشه را بلد است و ثانیا این‌که محصول نهایی که وی هم از کوره و کارگاهش بیرون می‌آورد مشکل کدری را دارد که باید پرداخت شود، اما دستگاه و ماشین پرداخت آن در کشورمان وجود ندارد.
حسینی ادامه می‌دهد: این‌که می‌گویند ما سابقه درخشان چندهزار ساله در صنعت و هنر شیشه داریم، درست. این‌که اولین مهره شیشه‌ای که به روش کستینگ 800 سال قبل از میلاد مسیح در شوش باستان ایران کشف شده هم درست؛ ولی اینها دلیل نمی‌شود امروز هم در این هنر حرفی برای گفتن داشته باشیم.
این هنرمند می‌گوید اکنون اوج هنری که ما در حوزه شیشه داریم، مینای شیشه است؛ یعنی میناکاری روی شیشه، روی ظروف کاربردی و تزئینی و این همه آن چیزی است که امروز مدیران سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی به آن افتخار می‌کنند. حتی در دانشگاه‌های ما هم امروز جز مینای شیشه چیز دیگری تدریس نمی‌شود و کارگاه‌های بخش خصوصی هم هنرشان تولید ظروف شیشه‌ای میناکاری است و نه بیشتر.
این هنرمند به جام‌جم می‌گوید وضعیت کارخانه‌های شیشه هم که (بودجه‌های میلیاردی دولتی را صاحب می‌شوند) مشخص است و کارشان تولید شیشه قلیان و از این قبیل است و... وزارت ارشاد خروجی همین‌ها را می‌بیند که تصمیم می‌گیرد کالایش را به خارجی‌ها سفارش بدهد. حق دارند. جشنواره فیلم فجر و جشنواره کوچکی نیست و باید بهترین تصمیمات درباره آن گرفته شود.
حسینی برخلاف بقیه منتقدان، هیچ اعتراض و انتقادی به تصمیم وزارت ارشاد ندارد و درمقابل با اعتراض شدید به مسؤولان سازمان میراث فرهنگی و مدیران صنایع دستی می‌گوید آنها به جای این‌که رگ غیرتشان برای اقتصاد مقاومتی بالا بزند از سفارش کالا به خارجی‌ها، به فکر آمیختن صنایع‌دستی با چاشنی علم و دانش و ایجاد نوع‌آوری و خلاقیت در صنایع‌دستی و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم مثل دستگاه‌های پرداخت کستینگ و ... باشند. شما نمی‌توانی به نهاد و ارگانی بگویی طرح تندیست را عوض کن. این شماهستی که باید توانایی‌ات را بالا ببری.

فاطمه مرادزاده
ایران