آیا ترکیه و آمریکا بر سر سوریه معامله کرده‌اند؟

در حالی که مقامات کاخ سفید می‌گویند هیچ توافق یا معامله‌ای بین ترامپ و اردوغان به‌خصوص درباره خروج نیروهای آمریکایی از سوریه صورت نگرفته است سخنگویان دولت‌های آمریکا و ترکیه تایید می‌کنند که قرار است در سال آینده میلادی رهبران دو کشور با هم دیدار کنند. یکی از سخنگوهای کاخ سفید با اعلام این‌که هنوز زمان مشخصی برای این سفر اعلام نشده می‌گوید: درگیری در سوریه در نتیجه تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه، عدم واکنش مناسب به قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول و درخواست آنکارا برای استرداد فتح‌ا... گولن، روحانی در تبعید و مخالف دولت آنکارا ازجمله مسائلی است که قرار است دو‌رئیس‌جمهور در دیدار احتمالی خود به آنها رسیدگی کنند.
در همین رابطه مقام‌های ارتش آمریکا نیز گفته‌اند قرار است در روزهای آینده به ترکیه بروند تا درباره جزئیات خروج نیروها از سوریه با همتایان خود گفت‌وگو کنند.

آیا معامله‌ای در کار است؟
همزمان با تصمیم ترامپ مبنی بر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه که بیشتر به یک فرار شباهت داشت در برخی شبکه‌های مجازی خبری به صورت شایعه منتشر شد که می‌گفت بین اردوغان و ترامپ یک معامله صورت گرفته است. به موجب این معامله اردوغان متعهد شده است پرونده قتل فجیع جمال خاشقجی را جمع کرده و از پیگیری آن در محافل بین‌المللی صرف نظر کند. همچنین آمریکا با خروج نیروهای خود از سوریه سرنوشت آینده داعش و کردهای سوریه را به اردوغان واگذار می‌کند. از طرف دیگر عربستان سعودی بابت این لطف متعهد می‌شود که در زمینه بازسازی سوریه سرمایه‌گذاری کند. در چند روز گذشته گفته می‌شود دولت ترکیه به رسانه‌های رسمی خود دستور داده مساله خاشقجی را از این پس پیگیری نکنند. همچنین در یک تماس تلفنی ترامپ به اردوغان در مورد سوریه اختیار تام داده و گفته است: از این پس سوریه ملک‌طلق شماست. ترامپ همچنین روز گذشته اعلام کرد، عربستان سعودی پذیرفته است هزینه بازسازی سوریه را به نیابت از آمریکا تقبل کند. به گزارش ایسنا، دونالد ترامپ،‌ رئیس‌جمهوری آمریکا در توییتی نوشت: عربستان با تامین بودجه لازم برای بازسازی سوریه به جای آمریکا موافقت کرده است. ترامپ در پایان این توییت نیز نوشت: «تشکر عربستان!» ریاض هنوز واکنشی به این مساله نداشته است. چند ماه پیش عربستان پیشنهاد یک کمک چند میلیارد دلاری برای بازسازی سوریه داده بود مشروط به این‌که سوریه ارتباط خود را با ایران قطع کند، اما این پیشنهاد به‌شدت از سوی مقامات رسمی سوریه رد شد. در همین رابطه ژنرال وسلی کلارک، فرمانده سابق ناتو در مصاحبه با شبکه سی‌.ان.ان، گفت: «مردم جهان شامل متحدان آمریکا در خاورمیانه این سوال را می‌پرسند که آیا تصمیم ترامپ حاصل درخواست رجب طیب اردوغان،‌ رئیس‌جمهوری ترکیه از او بوده است. چرا باید یک فرد چنین تصمیمی بگیرد؟ چون تمام توصیه‌ها خلاف آن بود. آیا پای رشوه و حق‌السکوت یا باج در میان بوده است؟» وی به این پرسش‌ها پاسخ نمی‌دهد اما با طرح این پرسش‌ها می‌خواهد بگوید به نظر می‌رسد معامله‌ای در کار بوده است.

من می‌روم سوریه مال تو
در همین رابطه روزنامه الاخبار چاپ لبنان با انتشار گزارشی نوشت، ترامپ در تماس تلفنی خود با اردوغان به او گفته است «من می‌روم؛ سوریه مال تو!» برداشت این نشریه لبنانی طرفدار دولت سوریه نیز همین است که گویا معامله‌ای در کار بوده و ترامپ در ازای دریافت چیزی، ماموریتی به اردوغان داده است. به نوشته الاخبار، رجب طیب اردوغان اولین کسی بود که مژده عقب‌نشینی نیروهای آمریکایی از سوریه را در تماس تلفنی با همتای آمریکایی خود دریافت کرد، او در ابتدا نسبت به این موضوع تردید داشت، چرا که آمریکا پیش از این نیز در اجرای این طرح سستی به خرج داده بود. اما بعد پذیرفت و حتی از آن استقبال کرد. همچنین محافل نزدیک به مقامات حاکم ترکیه از استعفای بریت مک گورک از سمت فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری آمریکا در ائتلاف بین‌المللی بسیار خرسند شدند، زیرا آنکارا معتقد بود او یکی از مهم‌ترین شخصیت‌هایی است که از یگان‌های کرد حمایت می‌کرد و برنامه تسلیحاتی و گسترش آنها در طول مرزهای سوریه و ترکیه را تدوین کرده بود. در برخی خبرهای دیگر هم آمده بود، آمریکا ماموریت ادامه مبارزه با داعش در سوریه را به ترکیه واگذار کرده است.
حال آن‌که برکسی پوشیده نیست ترکیه یکی از دولت‌های حامی گروه‌های تروریستی ازجمله داعش بود و اعزام سربازان ترکیه به سوریه نیز نه درجهت مبارزه با داعش، بلکه برای مبارزه با کردهای سوریه و متحدان پ.ک.ک بود. از سوی دیگر ترکیه بعد از سال‌ها که بر سرنگونی نظام حاکم بر سوریه پافشاری می‌کرد در یک رویکرد جدید خود را به ایران و روسیه نزدیک کرد و در مذاکرات آستانه نقش فعالی را به‌عهده گرفت. در این مذاکرات به روشنی آمده است هرگونه تصمیم‌گیری درباره آینده سوریه باید مبنی‌بر خواست دولت و مردم این کشور باشد؛ بنابراین دولت ترکیه نمی‌تواند خارج از توافقات آستانه به‌صورت انفرادی با آمریکایی‌ها وارد معامله شده و ماموریت جدیدی را از سوی آنها پذیرا شود. این مساله نه‌تنها به اعتبار ترکیه آسیب می‌رساند، بلکه این کشور را به ابزاری در خدمت اهداف آمریکایی‌ها تبدیل می‌کند.

نقش روسیه
در این میان روسیه که گفته بود بخشی از نیروهایش را از سوریه خارج می‌کند حال می‌گوید نیروهایش در سوریه باقی خواهند ماند و ازسوی دیگر اعلام می‌کند حضور ترکیه در سوریه بنابر خواست دولت سوریه بوده است. گنادی گاتیلوف، نماینده روسیه در دفتر سازمان ملل در ژنو در یک اظهار نظر دیگر گفته است: برنامه اعزام نیرو و ارسال تجهیزات از سوی ترکیه به شمال سوریه یک تدبیر موقت است. به گزارش اسپوتنیک وی همچنین گفته است: ترکیه همواره بر تمامیت ارضی سوریه تاکید کرده است و برای روسیه هیچ دلیلی وجود ندارد که به این برنامه شکی داشته باشد. این اظهار نظرها پرسش مهمی را مطرح می‌کند و آن این‌که آیا روسیه از معامله پنهان بین آمریکا و ترکیه مطلع است یا این مساله چندان اهمیتی ندارد که روس‌ها نسبت به آن نگران باشند؟
آخرین خبر این‌که رجب طیب اردوغان روز گذشته اعلام کرد قصد دارد در چند روز آینده به مسکو سفر کند، اما کرملین اعلام کرد پوتین فعلا تصمیمی برای دیدار با اردوغان ندارد.

عملیات شرق فرات

زمانی که آمریکایی‌ها اعلام کردند قصد دارند نیروهای خود را از سوریه خارج کنند ترکیه نیز اعلام کرد انجام عملیات خود در شرق فرات را تا اطلاع ثانوی به تعویق می‌اندازد. اما هم اکنون در یک رویکرد کاملا جدید و متضاد، ترکیه می‌گوید هرچه زودتر به شرق فرات حمله خواهد کرد.
به گزارش ایرنا، مولود چاووش اوغلو، وزیر خارجه ترکیه با اشاره به خروج نیروهای آمریکایی از خاک سوریه گفته است آنکارا قصد دارد در سریع‌ترین زمان ممکن ارتش خود را وارد مناطق شرق فرات در شمال سوریه کند.
وی افزود: نباید خروج نیروهای آمریکایی از این مناطق فرصتی برای یگان‌های خلق کرد فراهم کند، بلکه با واشنگتن برای عملیات خروج نیروهایش از سوریه هماهنگی خواهیم کرد. وی افزود: با واشنگتن درباره تکمیل بندهای مربوط به نقشه جاده منبج پیش از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه توافق کرده‌ایم.
همزمان اعلام شد طی دو روز گذشته از چند استان ترکیه، نیرو و ادوات زرهی به مرز سوریه منتقل شده است. روزنامه ملیت از این موضوع خبر داد و نوشت ده‌ها عراده توپ و ادوات زرهی از استان چانکری به مرز سوریه منتقل شده است.

علی باقری
بین‌الملل