در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
چگونه آستان قدس رضوی از طرح پولساز «مشهدمال» به کارآفرینی و حمایت از نخبگان رسید
بی رودربایستی درباره فعالیت‌های اقتصادی آستان قدس
مردم دوست دارند همه چیز شفاف باشد، آنقدر که بشود توی هر چیز را مثل یک جام شیشه‌ای از بیرونش تماشا کرد. مردم مخصوصا دوست دارند جاهای بزرگ و بانفوذی که اتفاقا پول‌های عمومی به آنجا رفته بیشتر شفاف باشد، علی‌الخصوص وقتی منتسب به اماکن مقدسه باشد، جاهایی مثل آستان قدس رضوی که تلقی همه مردم از آن تشکیلاتی پولدار و قدرتمند است. با این که مدیرعامل سازمان اقتصادی آستان قدس به ما گفت تصور پولداری آستان از اصل ثروتش بزرگ‌تر است، اما حقیقت این است که مردم دوست دارند آستان هرگونه که هست شفاف باشد. با رضا فاطمی امین درباره این شفافیت حرف زدیم و البته موضوعاتی که او چندان دوست نداشت درباره‌شان حرف بزند. مدیرعامل سازمان اقتصادی رضوی گرچه پاسخ همه این سوالات ما را نداد، ولی مطمئنمان کرد که آن پول‌ها حالا دارد خرج کارهای بهتری از جمله صندوق سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان رضوی و کارهای عام‌المنفعه می‌شود که تهش می‌رسد به حل شدن مشکلی از مشکلات کشور.
خروج آستان قدس از پروژه مشهدمال دارد یکساله می‌شود. آستان توانسته سرمایه‌اش را از این پروژه بیرون بکشد؟
بحث مشهدمال و مبالغش به بخش پشتیبانی آستان قدس مرتبط است و به حوزه کاری من مربوط نمی‌شود، اما فقط این را می‌گویم که مبالغ حاصل از خروج از مشهدمال دارد صرف امور دیگر می‌شود. مشهدمال بازاری است که برندهای خارجی در آن مستقر می‌شود و به یک نگاه دروازه ورود کالاهای خارجی به کشور است. اما ما داریم با مبالغ حاصل از این خروج در بخش‌های مختلف از جمله صندوق سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کنیم. این کار درست نقطه مقابل پروژه‌هایی است که مسیر خارجی‌ها را هموار می‌کند.
زمانی که آستان قدس داشت سرمایه‌گذاری می‌کرد مگر نمی‌دانست قرار است برندهای خارجی به مشهدمال بیایند؟
مسلما در پروژه‌هایی با این ابعاد فقط برندهای خارجی می‌توانند در آن فعالیت کنند. به نظرم پرداختن به این موضوع ما را از متن به حاشیه می‌برد.
آخر حرف ما این است که آستان قدس می‌توانست در مشهدمال بماند و از سود حاصل از این سرمایه‌گذاری در پروژه‌های عام‌المنفعه و در راستای انجام مسؤولیت‌های اجتماعی‌اش فعالیت کند. موافق نیستید؟
من مسؤول پاسخگویی به این موضوع نیستم.
اما شما به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های آستان قدس می‌توانید یک موضعگیری داشته باشید!
من حدود یک‌سال است که مسؤول سازمان سرمایه‌گذاری آستان قدس هستم و در مورد غلط یا درست بودن سرمایه‌گذاری‌هایی که قبلا انجام شده اظهارنظری نمی‌کنم.
پس بگویید سازمان سرمایه‌گذاری رضوی در این یک سال چه کرده و قرار است چه کارهایی انجام دهد که مردم حضورش را در زندگی‌شان احساس کنند؟
آستان قدس پیش از این سرمایه‌گذاری می‌کرده، اما از یک سال قبل برای این سرمایه‌گذاری‌ها چارچوب‌های مشخصی تعیین شده تا از منابع بدرستی استفاده شود. ما اکنون 15 خط مشی داریم که مهم‌ترین آنها عبارت است از پرهیز از رقابت با بخش خصوصی، کاهش هزینه‌های اجتماعی سرمایه‌گذاری‌ها، تامین استقلال کشور و پیشبرد سیاست‌های اقتصادمقاومتی .
بنا دارید در بحث‌های زیست‌محیطی هم وارد‌شوید؟
بله. یکی از رویکردهایمان این است که سرمایه‌گذاری‌هایمان تبعات زیست‌محیطی نداشته باشد و علاوه بر رعایت الزامات زیست‌محیطی، در آنها حقوق انسانی نیز رعایت شود.
در استان خراسان رضوی و حتی در شهر مشهد بحث خشکسالی بسیار جدی است و روستاها دارند خالی از سکنه می‌شوند. در حوزه آب و آبرسانی هم کاری کرده‌اید؟
در حوزه آب درحال انجام کارهای خوبی هستیم که مبنای آنها استفاده از آب شور یا کشت محصولاتی است که به آب کمی نیاز دارند؛ مثل کینوا که دانه بسیار باارزش و مشهور به خاویار گیاهی است. این محصول گلوتن ندارد و برای کسانی که به گندم حساسیت دارند مفید است، همچین آهن بالایی دارد و می‌تواند جایگزین قطره آهن شود. علاوه بر این ما در بحث مرتعداری نیز ورود کرده‌ایم و در حال احیای زمین‌های بدون آب هستیم. همچنین باغی متراکم از درختان سیب احداث کرده‌ایم که درهرهکتار 50 تن محصول می‌دهد. یا مثلا روی توسعه کشت گیاه خارشتر کار می‌کنیم که یک‌ششم یونجه آب می‌برد و می‌تواند جایگزین آن شود.
مثال‌هایی که زدید همه در حوزه کشاورزی و الگوی کشت است. سوال من در مورد اقدامات آبرسانی و حفظ منابع آب برای کمک به مردمی است که در نقاط خشک گیر افتاده‌اند.
اگر می‌خواهیم روستاها خالی از سکنه نشوند باید بتوانیم با همان مقدار آب موجود کسب و کاری راه بیندازیم؛ مثل پرورش ماهی قزل‌آلا در آب شور که ما آغازش کرده‌ایم.
ولی فعلا تا اینجای کار همه این پروژه‌ها متعلق به آستان قدس است و عملا مردم از آنها نفعی نمی‌برند!
این طرح‌ها فعلا در حد پایلوت است و در آینده قطعا به عموم مردم معرفی خواهند شد؛ مثلا کشت کینوا فعلا در صد هکتار انجام شده، اما قصد داریم آن را توسعه دهیم برای همین به کار تولید بذر آن مشغول هستیم. البته توجه داشته باشید که آستان قدس رضوی مسؤول رفع کم آبی و مسائل اینچنینی نیست و چنین اختیاراتی هم ندارد، ولی درهمان حوزه‌هایی که ورود کرده‌ایم سعی‌مان این است که مساله‌ای از مسائل کشور را حل کنیم و کارهایی انجام دهیم که برای بقیه بخش‌ها الگو باشد.
می‌دانید شاید شما روی کاغذ مسؤولیت مثلا رفع فقر و اشتغال زایی را نداشته باشید، اما به این دلیل که آستان قدس رضوی تشکیلاتی بسیار ثروتمند است نه تنها مردم خراسان، بلکه همه ایران از آن انتظار دارند.
این که می‌گویید آستان خیلی پولدار است تصوری است که مردم دارند و چندان با واقعیت منطبق نیست. شاید مردم وقتی می‌بینند در حرم ساختمان‌ها و صحن‌هایی با معماری خاص ساخته می‌شود، تصور پولداری آستان به آنها دست می‌دهد درحالی که آن قدر که مردم فکر می‌کنند، منابع در اختیار آستان قدس رضوی نیست.
می‌توانید میزان ثروت آستان قدس را در قالب یک عدد بگویید تا ما و مردم قضاوت کنیم که آستان پولدار است یا نه؟
این را بدانید که ثروت آستان قدس از نذورات و موقوفات آن است و هیچ چیز در این تشکیلات خارج از وقف و نذر نیست.
این را که گفتید نمی‌توانید در قالب یک عدد بیان کنید؟
من عددی در اختیار ندارم، اما آنچه می‌توانم بگویم این است که بخشی از دارایی‌های آستان قدس در اختیار سازمان سرمایه‌گذاری رضوی قرار می‌گیرد تا مشکلی از مشکلات کشور حل شود.
پس بگویید آستان قدس سالانه چقدر سرمایه‌گذاری می‌کند؟
ما پروژه شفافیت را به خواست آیت‌ا...رئیسی از مدتی قبل شروع کرده‌ایم و دنبال این هستیم که همه دارایی‌ها و سرمایه‌های آستان قدس را احصا کنیم. مثلا مشخص کنیم نان رضوی چقدر درآمد دارد و کجا هزینه می‌شود. این اطلاعات که جمع‌بندی شد آنها را روی سایت قرار می‌دهیم تا به اطلاع عموم مردم برسد و شما هم جواب سوالاتتان را بگیرید.
این اطلاعات چه زمانی تکمیل می‌شود؟
ما کار را تازه شروع کرده‌ایم و تا آخر سال ادامه خواهد داشت. نتایج آن هم احتمالا سال آینده اعلام می‌شود.
ابتدای صحبت‌تان اشاره‌ای به صندوق سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان داشتید که منابعش اتفاقا از محل فسخ پروژه مشهدمال تامین می‌شود. این صندوق چه ماموریتی دارد؟
ما در حوزه دانش‌بنیان دو کار انجام می‌دهیم؛ اول ورود به حوزه‌هایی که مردم کمتر به آنها وارد می‌شوند مثل تولید داروهای نوترکیب مثلا فاکتور هشت که مخصوص بیماران هموفیلی است و در دنیا فقط پنج شرکت قادر به تولید آن هستند یا تولید پنج داروی ضدسرطان. حوزه دوم کار ما حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیانی است که با سرمایه اولیه‌شان پروژه را به جلو برده‌اند، اما یا هنوز موفق به تولید محصول نشده‌اند یا محصولشان طوری نیست که یا بانک‌ها اعتماد کنند و به آنها وام بدهند یا آن محصول وارد بورس شود. اینجاست که صندوق سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان ایفای نقش کرده و حلقه مفقوده موجود را پر می‌کند. در واقع صندوق از طرح‌های دانش‌بنیانی که در این مراحل گیر کرده‌اند با سرمایه‌گذاری حمایت می‌کند، ضمن این که کمک می‌کند موفق شود و برای بازاریابی محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان نیز تلاش می‌کند.
صندوق از شرکت‌های دانش‌بنیان ضمانت هم می‌گیرد؟
وقتی یک شرکت دانش‌بنیان از بانک وام می‌گیرد، چون بانک تخصصی در حوزه کاری آن ندارد بناچار مخاطراتش را با گرفتن وثیقه مالی و ملکی مرتفع می‌کند، اما صندوق سرمایه‌گذاری کاملا حرفه‌ای است و این مخاطرات را با گرفتن وثیقه حل نمی‌کند، بلکه با دانشی که در اختیار دارد حدس می‌زند که یک پروژه به نتیجه می‌رسد یا خیر.
جنس کار شرکت‌های دانش‌بنیان برایتان مهم است؟ درواقع بنا دارید از چه جنس فعالیت‌هایی حمایت کنید؟
ما یکسری اولویت داریم؛ ازجمله غذا، فناوری اطلاعات، الکترونیک، صنایع فرهنگی، بازی‌های کامپیوتری و انیمیشن.
این صندوق چقدر سرمایه در اختیار دارد؟
سرمایه اولیه صندوق صد میلیارد تومان است.
فکر می‌کنید سالانه به چند شرکت دانش‌بنیان کمک کنید؟
این بستگی به خود شرکت‌ها دارد، چون میزان نیاز هر کدام از دانش‌بنیان‌ها به سرمایه متفاوت است. صندوق سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان رضوی اولین صندوقی است که با این حجم از سرمایه کارش را شروع کرده و امیدواریم در کارش موفق باشد و در سال‌های آینده افزایش سرمایه بدهد.
رصد فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان در دستور کارتان قرار دارد تا آنها پول را بگیرند و کاری نکنند مثل خیلی از استارت‌آپ‌ها که گفته شد واقعی نبودند و آنهایی هم که واقعی بودند موفق نبودند؟
فرق بین بانک و صندوق در همین رصد کردن است. بانک وثیقه را می‌گیرد و دیگر کاری به پیشرفت پروژه ندارد. همین موضوع باعث شده تا شرکت‌ها مجبور باشند ملک و املاک داشته باشند تا اگروثیقه خواستند به کارشان بیاید. این چالش نظام بانکی کشور است که بخش صنعت را ترغیب به خرید ملک کرده است. در مقابل اما صندوق سرمایه‌گذاری رضوی، وثیقه را با ملک تعیین نمی‌کند، بلکه با بررسی طرح کار را تضمین می‌کند؛ یعنی
هر طرحی را نمی‌پذیرد و تیم‌های کارشناسی دارد که توانایی شرکت و کشش بازار و مسائلی از این دست را بررسی می‌کنند و آن وقت اقدام به خرید سهام شرکت می‌کند و چون خودش سهامدار است دلش می‌سوزد و نظارت می‌کند.
خدای ناکرده پارتی بازی و رابطه بازی در گزینش طرح‌ها که اتفاق نمی‌افتد؟
رابطه بازی موقعی است که یارانه‌ای را قرار است توزیع کنیم، اما ما قرار است در شرکت‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. بنابراین اگر ما در جایی سرمایه‌گذاری کنیم که سود ندارد ،خودمان ضربه می‌خوریم.
البته می‌دانید که می‌شود دوستان قدرتمندی را که شرکت دانش‌بنیان دارند انتخاب کرد!
صندوق، هیات مدیره، مجمع عمومی و بازرس و حسابرس دارد به طوری که هر رانتی را افشا می‌کند. پس خیالتان راحت باشد که چنین چیزی پیش نمی‌آید.
مریم خباز
جامعه
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در واکنش به حمله رژیم صهیونیستی به ایران مطرح شد
اسرائیل در ورطه تصمیمات اشتباه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
کوه موش زایید!
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
اسرائیل به سرزمین سوخته بدل می‌شود؟
گفت و گو
یک نماینده مجلس:
پیامعملیات وعده صادق، قدرت و استقلال ایران بود
علی برکه از رهبران حماس در گفتوگو با «جام‌جم»:
خطوط قرمز خود را در مذاکرات تغییر نمیدهیم
گفت‌وگوی «جام‌جم» با میثم عبدی، کارگردان نمایش رومئو و ژولیت و چند کاراکتر دیگر
فرزند زمانه خود باش
یک کارشناس مسائل سیاسی در گفتگو با جام جم آنلاین: