چرا قیمت لبنیات دو برابر شد؟

در هفته‌های اخیر قیمت مواد لبنی به طور متوالی افزایش یافته است. به عنوان مثال، شیر پرچرب که تا مردادماه امسال 2800 تومان قیمت داشت، در چند مرحله افزایش اکنون به 4000 تا 5000 تومان رسیده است. یک دبه ماست پرچرب 5/2 لیتری که باید ده هزار تومان فروخته شود، بیش از 14 هزار تومان به فروش می‌رسد. البته نرخ هر کارخانه با دیگری متفاوت است اما به طور کلی در طول یک هفته اخیر هر دبه ماست 4500 تومان افزایش قیمت داشته است.

براساس گزارش بانک مرکزی، در یک سال اخیر قیمت انواع لبنیات به طور متوسط 51 درصد افزایش یافته است که بالاترین رقم گرانی لبنیات در یک دهه اخیر محسوب می‌شود.

در ماه‌های گذشته گفته می‌شد به دلیل مشکل کارخانه‌ها در خرید اقلام بسته‌بندی لبنیات مثل پاکت‌های تتراپک یا ظروف پلاستیک قیمت‌ها افزایش یافته اما می‌بینیم با این‌که لبنیات در بسته‌بندی‌های معمولی و تولید داخل عرضه می‌شود باز هم افزایش قیمت دارد. برخی هم می‌گویند با توجه به افزایش قیمت ارز، برخی دامداران با تبدیل شیر خام به شیر خشک و صادرات آن، درآمد ارزی بالایی به دست می‌آورند و به همین دلیل، عرضه شیر به صنایع لبنی را کاهش داده‌اند. دولت هم از چند ماه قبل برای مقابله با این سودجویی، صادرات شیر خام را ممنوع کرد.

جنگ زرگری ناتمام

صنعت تولید مواد لبنی دو ذی‌نفع دارد: دامداران و کارخانجات لبنی. کارخانجات لبنی علت گران شدن لبنیات را افزایش قیمت شیر خام از سوی دامداران معرفی می‌کنند. دامداران هم افزایش هزینه نهاده‌های دامی را دلیل گرانی شیر خام عنوان می‌کنند. در هر صورت، هر طرف که مقصر گرانی لبنیات باشد، این وضعیت موجب شده به علت کاهش قدرت خرید مردم، مصرف لبنیات در کشور بشدت کاهش پیدا کند. این مساله موجب کاهش تولید صنایع لبنی هم شده و کارخانجات لبنی یک به یک در حال تعدیل نیرو هستند.

دستگاه مسؤول قیمت‌گذاری مواد لبنی، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان است که مردادماه امسال قیمت خرید شیر خام از دامداران را 1570 تومان اعلام کرد و بر مبنای آن، قیمت مواد لبنی را تعیین و ابلاغ کرد؛ اما هم‌اکنون قیمت‌هایی که در بازار برای مواد لبنی وجود دارد، بشدت بالاتر از ارقام مصوب است، زیرا به گفته صنایع لبنی، آنها شیر خام را به قیمت 2200 تومان خریداری می‌کنند.

حال این سؤال پیش می‌آید چه کسانی مسؤول گرانی روزانه لبنیات هستند و چرا با وجود ممنوعیت صادرات شیرخشک و نیز تأمین نهاده‌های دامی همچون کنجاله سویا، جو و ذرت از سوی دولت آن هم با نرخ ارز رسمی، متصدیان تولید شیر خام و محصولات لبنی به بهانه افزایش هزینه‌های تولید روزانه و هفتگی قیمت‌ها را تغییر می‌دهند. شرایط در بازار محصولات لبنی به گونه‌ای پیش رفته که هر کارخانه و برندی محصولات خود را به قیمت‌های دلخواه عرضه می‌کند و همین امر بر سردرگمی مردم و بی‌نظمی بازار افزوده است.

واحدهای صنفی و خرده‌فروشی‌ها نیز به تغییرات مداوم قیمت لبنیات معترضند و می‌گویند، افزایش مستمر قیمت‌ها سبب شده بسیاری از اقشار ضعیف جامعه شیر و لبنیات را از سبد مصرف خود حذف یا کم کنند که این امر در فروش روزانه آنها نیز تاثیرگذار است.

پیش از این صنعت دامداری کشور به ثابت ماندن قیمت شیر خام طی چهار سال و پایین بودن قیمت خرید کارخانجات لبنی و افزایش هزینه‌های تولید در این سال‌ها معترض بود؛ از سال ۹۳ تا مرداد امسال در حالی که نرخ مصوب شیر خام 1440 تومان بود، این محصول بین 1200 تا 1400 تومان از دامداران خریداری می‌شد که زیان آنها را به دنبال داشت و دامداران همواره خواهان افزایش نرخ خرید شیر خام بودند و می‌گفتند کارخانجات لبنی شیر را با نرخ‌هایی پایین‌تر از نرخ مصوب دولت از آنها می‌خرند. در همان زمان و با وجود این‌که صنایع لبنی کشور شیر خام را پایین‌تر از نرخ مصوب ستاد تنظیم بازار از دامداران می‌خریدند، آنها نیز از افزایش هزینه‌های تولید گله‌مند بودند و بدون اجازه ستاد تنظیم بازار، هر ساله قیمت محصولات لبنی را در مراحل و به بهانه‌های مختلف افزایش می‌دادند.

آمارها نشان می‌دهد در سال 1393 که قیمت خرید شیر خام 1440 تومان بود، بهای هر لیتر شیر پاستوریزه 2500 تومان و ماست پاستوریزه 2700 تومان بود اما امروز که بهای خرید شیر خام به 1570 تومان رسیده، نرخ هر لیتر شیر پاستوریزه 4000 تا 5500 تومان و ماست پاستوریزه بیش از ده هزار تومان است.

در نهایت ستاد تنظیم بازار در مرداد امسال قیمت مصوب هر کیلوگرم شیر خام را 1570 تومان تعیین کرد تا از دامداران حمایت شود جالب اینجاست که اکنون دامداران هر کیلوگرم شیر خام را با قیمت‌هایی بیش از نرخ مصوب یعنی نزدیک 2200 تومان به کارخانجات می‌فروشند.

صنعت خودکفا

آمارهای وزارت جهادکشاورزی تأیید می‌کند کشور از نظر تولید محصولات لبنی خودکفاست.سالانه نزدیک ده میلیون تن شیر خام در کشور تولید می‌شود که بخش عمده آن به مصرف کارخانجات لبنی می‌رسد بنابراین کشور نه‌تنها کمبودی در زمینه تولید فرآورده‌های لبنی ندارد بلکه هر ساله مازاد این محصول صادر می‌شود. سال ۹۶ لبنیات با صادراتی به ارزش بیش از 700‌میلیون دلار سهمی ۲۵‌درصدی از صادرات صنایع غذایی کشور را داشت و پیشتاز صادرات در میان گروه‌های صنایع غذایی بود.

به دنبال بررسی قیمت جدید هستیم

سید داوود موسوی، معاون نظارت بر کالاهای مصرفی و شبکه‌های توزیعی و اقتصادی در این باره به جام‌جم گفت: شیر خام باید با قیمت 1570 تومان به دست کارخانجات تولیدکننده لبنی برسد اما طبق گزارش‌های دریافتی از بازرسان سازمان حمایت از تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قیمت تولید شیر خام روند افزایشی را طی کرده و قرار است در جلسه بعدی ستاد تنظیم بازار این موضوع مورد بررسی قرار بگیرد.

وی با اشاره به این‌که وزارت جهاد کشاورزی در جلسه بعدی ستاد تنظیم بازار قرار است نتیجه بررسی‌های خود را از میزان تولید و شیر تحویلی به کارخانه‌ها ارائه دهد تصریح کرد: با توجه به افزایش هزینه تمام‌شده شیر خام و به تبع آن محصولات لبنی باید تجدیدنظری برای قیمت لبنیات اتفاق بیفتد اما تا زمانی که مصوبه‌ای از سوی ستاد تنظیم بازار برای ابلاغ قیمت‌ها اتفاق نیفتاده افزایش قیمت اقدامی غیرقانونی است و پرونده این موضوع به سازمان تعزیرات حکومتی ارجاع داده‌شده تا با متخلفان برخورد شود. این مقام دولتی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که کاهش تولید لبنیات و عرضه شیر خام به کارخانه‌های لبنی مربوط به قاچاق شیر خشک است گفت: صادرات شیر خشک ممنوع شده و من هم شنیده‌ام که قاچاق می‌شود. با توجه به این‌که دریافت شیر توسط کارخانه‌های لبنی کاهش‌یافته امکان دارد قاچاق شیر خشک اتفاق افتاده باشد و به دنبال بررسی و مقابله با این موضوع هستیم.

تعدیل نیرو در شرکت‌های لبنی

غلامعلی سلیمانی صاحب برند کاله از نصف شدن تولیدات شرکت کاله نسبت به سال قبل خبر داد و علت آن را نبود مواد اولیه اعلام کرد.

سلیمانی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری از معضل کمبود شیر یا به زبان ساده‌تر نفروختن شیر به شرکت‌های لبنی خبر داد و افزود: دامدار به ما شیر نمی‌فروشد، حتی به قیمت خشک شدن شیر در دامداری‌ها. این یعنی نصف شدن تولیدات ما و در نگاه وسیع‌تر تعطیلی شرکت کاله در کرمانشاه، اصفهان و ... تاکنون 2000 نیرو به ناچار تعدیل شده‌اند و همه اینها به دلیل این است که شیر از کیلویی 1200 تومان به 2400 تومان افزایش یافته است.

هزینه تولید بالا رفته است

رضا باکری، دبیر انجمن صنایع لبنی ایران با اشاره به افزایش قیمت لبنیات در بازار به خبرنگار ما گفت: متاسفانه سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان و ستاد تنظیم بازار نتوانستند شیر خام را با همان 1570‌تومان به دست کارخانجات تولیدی صنایع لبنی برسانند و اکنون شیر خام با نرخ 2300 تومان به دست تولیدکننده می‌رسد که در هزینه تمام‌شده بسیار تاثیرگذار است.

وی اضافه کرد: مواد پتروشیمی که مواد بسته‌بندی صنایع لبنی را تشکیل می‌دهد افزایش قیمت داشته و با یک محاسبه ساده در هر کیلو تولید صنایع لبنی بیش از هزار تومان هزینه به کارخانجات تولیدی هزینه تحمیل شده و قطعا باید در قیمت تمام‌شده لحاظ شود.

باکری به افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌ها از 4200 تومان به ارز سامانه نیما اشاره کرد و گفت: پتروشیمی‌ها با دریافت خوراک با نرخ 4200 تومان محصولات خود را در بازار عرضه می‌کردند اما اکنون با نرخ نیمایی دریافت می‌کنند که حدود 8800 تومان است و همین امر بر قیمت محصولاتی که به ما تحویل می‌دهند تاثیر دارد.به گفته باکری، انجمن صنایع لبنی ایران مکاتباتی را با سازمان‌های مختلف از جمله سازمان حمایت مصرف‌کنندگان، ستاد تنظیم بازار و وزارت جهاد کشاورزی انجام داده که مصوبه سال جاری قابل اجرا نیست و نمی‌توانیم با قیمت‌های اعلام‌شده محصولات تولیدی‌مان را عرضه کنیم.

این مقام صنفی پیشنهاد داد: اگر دولت قصد دارد لبنیات در سبد مصرفی خانوار کاهش نیابد باید به این بخش یارانه اختصاص دهد که غیر از این موضوع راه‌حل دیگری وجود ندارد.

قیمت‌های دستوری با وجود هزینه‌های بالا

احمد مقدسی، رئیس انجمن صنفی گاوداران در این باره به جام‌جم گفت: متاسفانه وزارت صنعت در زمان آقای شریعتمداری به تولید توجه نکرد و باعث زیان بسیاری از تولیدکنندگان شد. قیمت‌های دستوری
به رغم افزایش هزینه‌های تولید باعث شد تا تولیدکنندگان آسیب جدی ببینند.

وی افزود: زمانی که نرخ شیر خام 1570 تومان مصوب و اعلام شد قیمت تمام‌شده شیر خام حدود 1750 تومان بود، اما سازمان حمایت بدون توجه به این موضوع قیمت را به وزارت صنعت اعلام کرد و آقای شریعتمداری وزیر وقت این وزارتخانه بدون امضای وزیر جهاد کشاورزی آن را ابلاغ کرد.

به گفته وی، طبق قانون انتزاع قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی در اختیار وزارت جهاد کشاورزی است و وزیر صنعت نباید کاری را که در حوزه اختیاراتش نبود، انجام می‌داد.

مقدسی به افزایش هزینه‌های تولید اشاره کرد و گفت: ذرت دامی ابتدای سال با نرخ 900 تومان به دست ما می‌رسید، اما اکنون با قیمت 1300 تومان باید خریداری کنیم. از سوی دیگر جو با قیمت هزار تومان عرضه می‌شد که در حال حاضر 1400 تومان قیمت دارد. با این افزایش هزینه‌ها چگونه قیمت شیر خام باید ثابت باشد.

رئیس انجمن صنفی گاوداران افزود: نوسانات نرخ ارز باعث شد تا صادرات محصولات لبنی با رشد همراه شود؛ اما به محض رونق در این بازار دوباره آقای شریعتمداری با اقدامی غیراصولی صادرات شیر خشک را ممنوع کرد و همه بازارهای صادراتی ایران در این بخش از دست رفت.

این مقام صنفی تاکید کرد: اکنون مازاد تولید داریم و سالانه حدود
یک میلیون تن شیر خام تبدیل به محصول و صادرات می‌شود، اما متاسفانه وزارت صنعت این موضوعات را در نظر نمی‌گیرد و قصد دارد از تولیدکننده یارانه مصرف‌کننده را دریافت کند.

مقدسی با بیان این‌که پیشنهاد جدیدی به سازمان حمایت برای قیمت شیر خام دادیم ،گفت: به سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان پیشنهاد دادیم شیر خام با قیمت 2110 تومان عرضه شود و اگر از این قیمت تخطی کرد اتحادیه و صنف برخورد خواهد کرد ،اما این سازمان گفت که باید بررسی کند و هنوز پاسخی به ما نداده‌اند.