چرا ما با شخصیت‌های داستانی ارتباط برقرار می‌کنیم؟

رمزگشایی از هنر قصه‌گویی

هزاران سال است که انسان‌ها برای بیان احساسات، خاطرات و تجربه‌های شخصی از فن قصه‌گویی استفاده می‌کنند. پاسخ برای یافتن چرایی این موضوع روان‌شناسان دانشگاه مک‌مستر را بر آن داشت تا به بررسی سازوکارهای عمیق مغزی دخیل در ارتباط میان انسان‌ها بپردازند و سعی کنند بفهمند وقتی ما باهم ارتباط برقرار می‌کنیم چه اتفاقی می‌افتد. در پژوهشی که بتازگی در نشریه علمی کاگنتیو نوروساینس (Journal of Cognitive Neuroscience) منتشر شده، نشان داده است که مهم نیست روایت با کلمات، ژست یا تصاویر بیان شود؛ مغز ما بهتر از همه با شخصیت‌ها ارتباط برقرار می‌کند و بر افکار و احساسات شخصیت اصلی هر داستان متمرکز می‌شود.

کد خبر: ۱۱۷۱۸۳۲

استیون براون، نویسنده مسؤول این پژوهش در آزمایشگاه هنر و علوم اعصاب (نوروآرت) مک‌مستر می‌گوید: ما در مکالمات هرروزه‌مان از داستانگویی استفاده کرده و مثل داستان‌های ادبی در این داستان‌ها هم با شخصیت‌ها ارتباط برقرار می‌کنیم و داستان‌هایمان را با محوریت آدم‌ها می‌گوییم.

پرسشی که پژوهشگران در جست‌وجوی پاسخ آن بودند این بود که چطور ایده‌های روایی با سه‌نوع بیان مختلف انتقال پیدا می‌کنند و مرکز اصلی داستانسرایی در مغز کجاست؟

به همین منظور طی مطالعه‌ای از افراد داوطلب تصویربرداری عملکردی به عمل آمد که در حین آن تیترهای کوتاه مانند: «جراحی یک قیچی در بدن بیمار پیدا کرد» یا «ماهیگیری بچه‌ای را از دریاچه یخ‌زده نجات داد» به آنها نشان داده و از آنها خواسته‌ می‌شد این تیترها را با استفاده از گفتار، ژست یا نقاشی انتقال دهند. برای نقاشی از تبلت‌هایی سازگار با دستگاه ام‌آرآی استفاده می‌شد و شرکت‌کننده‌ها می‌توانستند نقاشی خودشان را ببینند.

پژوهشگران به این نتیجه رسیدند جدا از این‌که افراد مورد آزمایش از چه روشی برای بیان داستان استفاده می‌کردند، شبکه‌های مغزی که در اجرای این تکلیف فعال می‌شود همان شبکه نظریه ذهن است که تحت تأثیر قصد و نیت، انگیزه‌ها، باورها، هیجانات و اعمال شخصیت‌هاست.

براون می‌گوید: ارسطو 2300 سال قبل ادعا کرد که مهم‌ترین بخش روایت «طرح» است و شخصیت‌ها در مقام دوم قرار دارند، اما نتایج ما در مطالعه مغز نشان داد که افراد رویکرد شخصیت محور و روان‌شناختی‌ای به روایت‌ها دارند و معمولا بر حالت‌های ذهنی شخصیت اصلی تمرکز می‌کنند. پژوهشگران امیدوارند در گام بعدی این مطالعات، روایت‌ها و اعمال را در حالتی که داستانی را اول‌شخص (داستانی که برای خودمان افتاده) و سوم شخص (داستانی که برای فرد دیگری اتفاق افتاده) تعریف می‌کنیم باهم مقایسه کنند.