دمت گرم قارداش

خیره‌کننده، هویت‌نما و هولناک؛ اینها توصیفاتی است که می‌توانیم همین ابتدای کار از عکس عجیب خبرگزاری آناتولی به دست بدهیم. در دو سه روز اخیر آن‌قدر این عکس دست‌به‌دست شده که حالا چه بسا از همه نمادهایی که نمایندگی کرده تهی شده باشد؛ مثل همه عکس‌های عذاب، همه عکس‌های چرک، همه عکس‌هایی که از شدت رقت‌انگیزبودن‌شان، دریچه قلب تاریخ را برای همیشه گشاد کردند.عکس، پنج روز پیش و هنگام تحقیق و تفحص از کنسولگری عربستان سعودی در استانبول ترکیه و از در ورودی آنجا ثبت شده است؛ همان‌جا که جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد سیاست‌های‌شیوخ سعودی، به فجیع‌ترین شکل ممکن به قتل رسیده و بدنش با مشایعت موسیقی عربی مثله شده است. تا چند روز پیش، نمی‌شد تا این‌قدر در صدور این گزاره از قاطعیت بهره برد، اما حالا رسانه‌های ترکیه هم بصراحت و با ارائه مدارک صوتی از ساعات اولیه بازداشت و قتل خاشقجی نوشته‌اند که پنج نفر از اتباع عربستانی که از نزدیکان بن‌سلمان محسوب می‌شوند و از طرف او به استانبول اعزام شده بودند، متهمان به قتل این روزنامه‌نگار هستند؛ روزنامه‌نگاری که پس از انتصاب محمد بن‌سلمان به عنوان ولیعهد عربستان، کشورش را تاب نیاورد و به آمریکا رفت و از آنجا دلداده زنی ترک شد و به استانبول آمد و وقتی برای طی‌کردن مراحل ثبت ازدواج خود پا در کنسولگری عربستان در استانبول گذاشت، نمی‌دانست دیگر هیچ‌گاه از آنجا پا بیرون نخواهد گذاشت و سرنوشت، او را قطعه‌قطعه می‌خواهد. حالا رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های مختلف اجتماعی، از چفت‌شدن نمادین مفاهیمی که از این عکس به ذهن متبادر می‌شود با حقایقی که هنوز درباره قتل آقای روزنامه‌نگار، پشت در این کنسولگری پنهان مانده، می‌نویسند؛ مردی که احتمالا از اعضای تیم تحقیق و تفحص است، در حال ورود به کنسولگری است و نماد شمشیرهای سعودی روی در کنسولگری، گو که او را به دو‌نیم کرده‌اند؛ شگفت‌انگیز است ‌که یک عکس، چنین به احضار حقیقتی که پشت خود پنهان کرده برخاسته است.

دایره واکنش‌ها نسبت به انتشار این عکس و حقیقتی که فراتر از پرونده پیگیری قتل خاشقجی آن را عریان کرده، حتی به هنرمندان و چهره‌های شناخته شده ایرانی هم رسیده؛ طی گزارشمان به برخی از آنها از جمله واکنش منیژه حکمت اشاره خواهیم کرد. در این گزارش علاوه بر واکنش‌ها، در زندگی شخصی و حرفه‌ای عکاس این عکس، امراه یورولماز، سرک کشیده‌ایم از طریق صفحات و حساب‌های شخصی‌اش در شبکه‌های اجتماعی. همکارمان زینب مرتضایی‌فرد که در حال کسب مهارت در زبان‌آموزی ترکی استانبولی است، نظراتی را که این عکاس زیر پست اینستاگرامی‌اش پس از انتشار عکس دریافت کرده، برایمان ترجمه کرده است. اینها و جزئیاتی بیشتر از اینها را در این گزارش بخوانید.

عکاس عکس کیست؟

شاهکار امراه

امراه یورولماز وقتی پنج روز پیش از طرف خبرگزاری آناتولی که البته خود ترک‌ها به آن آنادولو می‌گویند آفیش شد تا برود جلوی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول و از بیرون در و از اعضای تیم تحقیق و تفحص پرونده قتل جمال خاشقجی عکاسی کند، لابد فکر می‌کرد این روز کاری برای او، روزی مثل دیگر روزهای کاری‌اش خواهد بود چون فکرش را هم نمی‌کرد از دل سوژه‌ای که چندان راه به عکس‌های افشاگرا نخواهد داد، بتواند قهرمان عکس خبری روز دنیا شود. درواقع، سوژه‌ای که او از آن عکاسی کرده، به خودی خود حقیقتی از پشت پرده قتل روزنامه‌نگار منتقد را برملا نکرده است؛ او صرفا توانسته انگشت مبارک را به‌موقع روی شاتر دوربینش فشار دهد و عکس، دقیقا در لحظه‌ای ثبت شود که باید می‌شده است؛ گو که تیغه شمشیر نقش‌بسته روی در کنسولگری، نیمی از مردی را که در حال ورود است یا در حال خروج از کنسولگری قطع می‌کند. او دقیقا در همان صدم ثانیه‌ای که لازم بوده، عکس را گرفته است؛ نه یک لحظه قبل‌تر و نه لحظه‌ای بعدتر. حتی اگر آگاهی او نقشی در این نداشته باشد که در همان صدم ثانیه می‌تواند چنین تصویر هولناکی را ثبت کند، باز از ارزش کارش چیزی کم نمی‌شود. او با این عکس، دوباره به عکاسی خبری جهان یادآوری کرده که تصویرها می‌توانند گاه از هزاران خبر و گزارش خبری جلو بزنند و همه حرف‌ها را در یک فریم بزنند.

اما امراه یورولماز کیست؟ آن‌طور که از اطلاعات صفحه شخصی‌اش در فیس‌بوک فهمیدیم، او در آگری ترکیه به دنیا آمده و در آنکارا زندگی می‌کند. عکاس خبرگزاری آناتولی ترکیه است. خودش را در صفحه شخصی اینستاگرامش، روزنامه‌نگار، فوتوژورنالیست و عکاس جنگ معرفی کرده است. چندین و چند عکس از او در عراق و در صحنه‌های جنگی می‌توانیم بیابیم و حتی وقتی حساب توییترش را سال 2012 فعال کرده، در اربیل عراق و در بحبوحه اشغالگری‌های داعشی‌ها بوده است. علاوه بر عکس‌های جنگی‌اش، بیشترین عکس‌هایی که منتشر کرده، مربوط به عکس‌های ورزشی بخصوص فوتبالی‌اش است؛ البته همگی هم از سوپرلیگ فوتبال ترکیه. جز عکس‌های کاری‌اش، تعدادی هم عکس از خودش در حال عکاسی منتشر کرده و البته عکس‌هایی شخصی از خود و همسرش در مراسم عروسی‌شان و دیگر لحظات. یکی از عکس‌ها را اینجا برایتان گذاشته‌ایم. نکته مهمی که درباره عکس‌های یورولماز می‌توان به آن اشاره کرد این است که تقریبا هیچ عکس شاخصی بین عکس‌های او نیست؛ هیچ عکسی که تا‌کنون توانسته باشد حتی در سطح عکاسی خبری کشور خودش سر و صدایی به پا کند، اما حالا با یک عکسِ شاید اتفاقی، از سپهر ملی فراتر رفته و در دنیا دیده شده است. آقای یورولماز، 182 دنبال‌کننده در فیس‌بوک، 835 دنبال‌کننده در توییتر و 1650 دنبال‌کننده در اینستاگرام دارد. در کل می‌توان گفت به عنوان فعال رسانه‌ای، فعالیت مستمر و چشمگیری در شبکه‌های اجتماعی ندارد. راستی، نام خانوادگی او، به فارسی می‌شود خستگی‌ناپذیر.

نشانه روی در نماد چیست؟

2 شمشیر متقاطع و یک نخل

گزارش ما این سعادت را هم داشته که یاری محمدعلی عسگری، همکار پیشکسوت ما در گروه بین‌الملل روزنامه را به همراه داشته باشد؛ او دو شمشیر و نخل روی در کنسولگری عربستان سعودی را که یکی از نمادهای این کشور است، بررسی کرده است.

روی در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول، دو شمشیر و یک نخل نقش بسته؛ نمادهایی که حالا به کمک عکس امراه یورولماز آمده‌اند تا چنین تصویر شاهکاری را کامل کنند.

اما شاید بپرسید چرا اینقدر شلوغش کرده‌اند و این عکس را بدیلی از قتل آشکار سعودی‌ها در نظر آورده‌اند، در حالی که این شمشیر و نخل روی پرچم عربستان نقشی ندارد. بله، شمشیر روی پرچم آنها یکی است و این دوشمشیر ربطی به پرچم ندارد، اما نماد روی در کنسولگری درواقع دومین نماد مشخص سعودی‌هاست و به‌نوعی مشخص‌ترین نمادشان در سطح بین‌المللی چون حتی لوگوی وزارت خارجه‌شان هم همین است؛ دو شمشیر متقاطع است که زیر یک درخت نخل قرار گرفته‌اند.

دنبال‌کننده‌های آقای عکاس چه نوشتند؟

بهترین عکس خبری سال

«تِشکورلر اِدِریم»؛ امراه یورولماز، عکس معروف در کنسولگری سعودی‌ها در ترکیه را در صفحه خلوت اینستاگرامش منتشر کرده و دنبال‌کننده‌هایش اغلب با این تشکر کوتاه از او استقبال کرده‌اند. تا زمان تنظیم این گزارش، 44 کامنت و 550 لایک دریافت کرده. نوشته او به همراه این عکس و برخی نظرات دنبال‌کنندگانش را بخوانید.

emrahyorulmaz04

درباره آنچه در کنسولگری عربستان سعودی گذشت. حقایق پشت این در است.

این عکس وصف‌ناپذیر است، مکمل یک‌جنایت بوده و از آن پرده برمی‌دارد.

تو در یک کلمه باهوشی. بدون استفاده از هیچ متنی هم عکس گویاست.

این عکس خبری سال است.

این عکس سال است.

این عکس باید نامزد بهترین عکس سال شود.

فقط یه چیزی میشه گفت. معرکه‌س!

میکل آنجلو آنتونیونی. [اشاره به شخصیت اصلی فیلم آگراندیسمان ساخته این کارگردان ایتالیایی که شخصیت اصلی آن یک عکاس است و در حاشیه عکاسی هایش جسدی را کشف می‌کند.]

کاری خیلی بزرگ.

تصویری شفاف از واقعیتی که می‌خواستند پنهان بماند.

واکنش ایرانی‌ها چه بود؟

اشتباه حکمت و ده‌نمکی!

عکس آن‌قدر تاثیرگذار بوده و اینجا و آنجا را درنوردیده که از دیده چهره‌های ایرانی اینستاگرام هم پنهان نمانده، هر چند اگر آنها مثل یک روزنامه‌نگار دقیق و جست‌وجوگر نباشند [تعریف از خودمان نباشد!] و پی ماجرا را نگیرند و صرفا دنبال موجی که راه افتاده آمده باشند، خب وقتی هم روی موجی سوار می‌شوی، چندان از ساحلی که در آن لنگر خواهی انداخت شناختی نداری.

در فقره عکس خبرگزاری آناتولی هم همین اتفاق افتاده است. تعدادی از بازیگران و چهره‌های پرطرفدار اینستاگرام این عکس را منتشر کرده‌ و نسبت به انتشار آن در خبرگزاری آناتولی واکنش نشان داده‌اند. اینجا به دو نمونه اشاره می‌کنیم.

هم منیژه حکمت، عکس را در اینستاگرامش منتشر کرده و هم مسعود ده‌نمکی، هر دو هم دچار اشتباه شده‌اند؛ منیژه حکمت در یک فقره اشتباه کرده و ده‌نمکی در دو مورد!

منیژه حکمت عکس را به اشتراک گذاشته و در حالی نوشته که عکس از جلوی در منزل کنسول عربستان در ترکیه گرفته شده که پیگیری‌های ما نشان می‌دهد عکس مربوط به روز تحقیق و تفحص از کنسولگری سعودی‌ها در عربستان است نه در منزل سرکنسول عربستان یعنی محمدالعتیبی.

ده‌نمکی اما علاوه بر همین اشتباه، کنسولگری را نه به‌عنوان محلی اداری، بلکه به عنوان یک فرد در نظر آورده و نوشته: خانه کنسولگری عربستان سعودی.

صابر محمدی