چالش خاشقجی برای هالیوود

از فیلم تا واقعیت!

شاید از خودتان بپرسید در کدام بخش ماجرا، شباهت‌هایی بین فیلم‌های هالیوودی و ماجراهای پیش آمده برای خاشقجی وجود دارد. طبق آنچه رسانه‌های جهانی تاکنون مطرح کرده‌اند، گفته می‌شود او در داخل سفارت با اره برقی مثله شده است. این خبر تکان‌دهنده و هول‌آور، آدم را به یاد کاراکترهای منفی فیلم‌های هالیوودی در ژانر معروف و پربیننده چاقوکشی می‌اندازد.

در این ژانر که با نام «اسلشر» هم معروف است، شخصیت‌های منفی با آلات تیز و برنده همچون چاقو، تبر و اره برقی به جان شخصیت‌های بی‌دفاع افتاده و آنها را تکه‌تکه می‌کنند. هالیوود حتی فیلمی هم با نام «کشتار با اره‌برقی» دارد که خیلی‌ها تاب تماشای آن را ندارند. داستان دردناک خاشقجی، شباهت بسیار زیادی با این فیلم‌ها دارد. اما آیا هالیوود که در فیلم‌هایش خود را مدافع آزادی و حق زندگی می‌داند، داستان مثله شدن خاشقجی را تبدیل به فیلمی اجتماعی و افشاگرانه خواهد کرد؟

تاریخ سینمای آمریکا پر است از فیلم‌هایی که با ادعای دفاع از منزلت و کرامت انسان‌ها ساخته شده. اما پرسشی که در رابطه با این موضوع خاص مطرح می‌شود، این است که آیا هالیوود توانایی آن را دارد که فیلمی افشاگرانه درباره کشوری بسازد که رئیس‌جمهور آن، از قراردادهای تسلیحاتی چند صد میلیون دلاری‌اش با آن کشور دفاع می‌کند؟

شاید به همین دلیل است که نشریه انگلیسی گاردین در یک گزارش سینمایی (و شاید بهتر باشد گفته شود سیاسی!) برای مطلب خود تیتر «هالیوود مجبور است روابطش با عربستان سعودی را، مورد ارزیابی مجدد قرار دهد.» انتخاب کرده است.

نویسنده مقاله دلایل خوبی برای مطرح کردن چنین تیتری دارد. ناپدید شدن نویسنده ناراضی عربستانی، در کنار تمام مسائل سیاسی خود پیام ویژه‌ای هم برای هالیوودی‌ها دارد و برای آنها هم دردسر و بحران خلق کرده است.

دلارهای عربستان در هالیوود

هنوز یک سال از دیدار محمد بن سلمان، شاهزاده جوان عربستانی از آمریکا نمی‌گذرد. در جریان همین سفر بود که او در گران‌ترین هتل لس‌آنجلس به دیدار اهالی هالیوود هم رفت. بن سلمان که در یکی‌دو‌سال اخیر تلاش داشته با سروصدای زیاد و جنجال و هیاهو، چهره‌ای اصلاح‌طلب و مدرن از خود به نمایش بگذارد، روی هالیوود و کمک‌های آنان هم حساب ویژه‌ای باز کرده بود. شاهزاده 33 ساله عربستانی که کنترل چاه‌های نفت دلارساز کشورش را در دست دارد، ابایی از خرج کردن این پول‌ها در صنعت سینمای آمریکا ندارد. او با وعده کمک‌های مالی به سینمای آمریکا با اهالی هالیوود دیدار کرد. بن سلمان از کمک مالی دور از تصور ده میلیارد دلاری به تولیدات هالیوودی خبر داد و کمی بعد از سفرش به آمریکا، سالن‌های سینما در این کشور سنت‌گرا یکی بعد از دیگری باز شدند. مردم عربستان که برای 37 سال چیزی به نام سینما و فیلم دیدن را در فرهنگ خود نداشتند، با اکران عمومی وسیع و گسترده فیلم‌های هالیوودی و بالیوودی روبه‌رو شدند.

خبرها حکایت از آن می‌کرد که هالیوود بازار بزرگ تازه‌ای را (بعد از چین) پیدا کرده که می‌تواند بسیار پولساز و سودده باشد. اما ماجرای خاشقجی تمام این رویاها و آرزوها را برباد داد. رسانه‌ها خبر از به هم خوردن رابطه دوستانه‌ای می‌دهند، که هنوز شکل هم نگرفته است! حالا در آمریکا با نگاهی شکاک به رابطه بین هالیوود با حکومت پاشاهی سعودی نگاه می‌شود. تعدادی از شرکت‌های بزرگ سرمایه‌گذاری اعلام کرده‌اند روابط کاری و اقتصادی‌شان را با عربستان قطع می‌کنند. حتی برخی از این شرکت‌ها، درحال پس دادن سرمایه‌گذاری‌های کلان چند صد میلیون دلاری عربستان به این کشور هستند.

بوی خون در مشام هالیوود پیچید

کمپانی‌های فیلمسازی هالیوودی هم متوجه این نکته شده‌اند که پول و دلارهای سعودی‌ها این روزها بوی خون می‌دهد و پذیرش سرمایه‌گذاری از جانب آنها، می‌تواند عواقب بد اجتماعی داشته باشد. کارن یانگ از دست‌اندرکاران دنیای هنر و سرگرمی می‌گوید: «صنعت سینمای آمریکا بر سر دوراهی بدی قرار گرفته و ناگزیر از انتخابی دردناک است. چنین انتخابی، اصلا کار ساده و راحتی نیست.» منظور او دست رد زدن هالیوود به سینه عربستان است. صنعت سینمای آمریکا با قطع روابط کاری با عربستان، دید مثبت مردم عادی را به سوی خود جلب می‌کند. اما از آن‌طرف، به دست آوردن دید و نظر مثبت مردم، به معنی دست شستن از میلیون‌ها دلار بادآورده است. با این حال، اهل فن عقیده دارند هالیوود رضایت عموم مردم را به دریافت دلارهای نفتی عربستان ترجیح خواهد داد. به باور این گروه، هالیوود با فیلم‌هایش همیشه می‌تواند به خلق دلارها و سودهای تازه بپردازد. اما بازگرداندن آبرو به جوی دیدگاه تماشاگران، چیزی نیست که تا سال‌ها قابل جبران باشد.

عربستان در رابطه با هالیوود، همان راه چین را در پیش گرفت: سرمایه‌گذاری در محصولات هالیوودی و باز کردن پای آمریکایی‌ها به داخل کشور، تا بتواند صنعت سینمای بومی را رونق دهد. هالیوود اگر عربستان را کنار بگذارد، می‌تواند سرمایه‌گذاری بیشتری در چین یا کشورهای دیگر کند.

یک خشم سینمایی

اما منتقدان سینمایی و غیرسینمایی به هالیوود پیشنهاد می‌کنند در کنار قطع کردن کامل روابط تجاری با عربستان، حتی فیلمی هم درباره موضوع خاشقجی تولید کند. این فیلم می‌تواند درام سیاسی دلهره‌آوری با مضمون افشاگرانه باشد. هالیوود قبل از این هم چنین کاری کرده است. اگر کشورهای دیگر را کنار بگذاریم، هالیوود فیلم‌های افشاگرانه سیاسی زیادی درباره خود آمریکا ساخته که با استقبال تماشاگران و منتقدان در داخل و خارج کشور ساخته شده است. نمونه تازه آن «پست» با بازی مریل استریپ و تام هنکس است، که رسوایی واترگیت را از منظر تازه‌ای به نمایش گذاشت.

نکته جالب این‌که روزنامه واشنگتن پست در محور ماجراهای این فیلم بود و حتی نام فیلم هم، خلاصه شده نام همین روزنامه است. خاشقجی هم تا قبل از ناپدید شدن، برای واشنگتن پست مقاله و مطلب می‌نوشت. فیلم زندگی این نویسنده می‌تواند تبدیل به یکی از بهترین و آبرومندترین محصولات ژانر چاقو کشی سینمای هالیوود شود. در عین حال، چاقوکشی و قتل وحشیانه با یک آلت قتاله تیز در ژانر چاقوکشی نیز، معنی منطقی و درستی پیدا می‌کند.

در فیلم‌های این ژانر، کاراکتر منفی داستان بی‌دلیل (و معمولا به‌خاطر بیماری روانی که دارد) با چاقو، تبر و اره برقی به جان قربانیان بخت برگشته افتاده و آنها را قطعه قطعه می‌کند. اما در فیلم زندگی خاشقجی، این قطعه قطعه کردن دلیل و توجیهی منطقی دارد: ماموران امنیتی یک حکومت جابر که توانایی تحمل یکی از مخالفان خود را ندارد، در سکانسی دلهره‌آور و خوف‌انگیز با اره برقی به جان مرد بی‌دفاعی می‌افتند که تنها جرمش انتقاد بوده است. آلفرد هیچکاک که در سکانس تکان‌دهنده فیلم «بیمار روانی» خود آنتونی هاپکینز دیوانه را با چاقو به جان جانت لی انداخت، احتمالا حتی در خواب و تصورش هم چنین سکانس مخوف و دردآوری را تصور نمی‌کرد.

کیکاوس زیاری

سینما