شهرِ بی هوش

اما آیا پایتخت شهرهوشمندی است؟ آیا با این کیوسک‌ها حتی به شرط فراگیر شدنشان تهران هوشمند می‌شود؟ جواب خیر است به هزار و یک دلیل.

بحث بدبینی نیست، این تهران آن‌قدرطرح‌های فناورانه پر آب و تاب و بعدا فراموش شده دارد که فهرستش اگر نوشته شود بلند‌بالاست. اتوبوس سوارها حتما می‌دانند که قبلا با ارسال یک پیامک از آمدن اتوبوس باخبر می‌شدند و حالا این سیستم کار نمی‌کند و می‌دانند که صفحه نمایشگر خیلی از ایستگاه‌های اتوبوس که نزدیک شدن این غول‌های آهنی را نوید می‌داد خراب است. تاکسی سوارها باخبرند که تاکسیمترها مدت‌هاست بایگانی شده‌اند و نرم‌افزار همراه پرداخت هوشمند کرایه تاکسی هنوز درست و درمان راه نیفتاده است. حالا بگذریم که قرار بود پارکبان‌ها هوشمند شوند، توالت‌های هوشمند نیامده رفتند و شوربختانه کارت‌های بلیت در مترو یا اتوبوس هر از گاهی قاطی می‌کنند. اینها مصادیقی از بر نخیل بودن شهر هوشمند و دست کوتاه ماست،‌ مصادیقی عینی و ملموس از این که تا گوساله هوشمند سازی تهران گاو شود، دل ما مردم آب می‌شود.

شهر هوشمند کجاست؟

نه از حصار طهماسبی چیزی مانده نه از حصار ناصری، از تهران خوش آب و هوا و مرغان خوش الحانش نیز هم. تهران و شهرهای بزرگ کشور همه در این وضع مشترک‌اند و در این درد سهیم. اصالت‌ها کمرنگ شده و آرامشی که قبلا تجربه می‌شد خاطره شده.

اینها همه یعنی ما هوشمند نیستیم. به تعاریف علمی هم که باشد شهرهوشمند جایی است که می‌شود در آن راحت نفس کشید و حس خوبی از زندگی داشت، جایی که مردمش رفاه خوبی دارند، اقتصاد شهرخوب است و مشاغلش رونق دارد و هوای شهر سالم است و آلودگی‌اش کم. بنابراین اگر چه فناوری اطلاعات نقش مهمی در شهرهوشمند دارد، ولی فناوری همه چیزش نیست. در یک شهرهوشمند به زیرساخت‌های شهری توجه می‌شود، شهرهوشمند سرسبز است و با راه‌حل‌هایی موثر در آن شغل ایجاد می‌شود.

شرط و شروط هوشمندی

برنامه پنجساله شهرداری تهران را (که امسال سال پایانی اجرایش است‌) اگر ورق بزنیم همین تعابیر در آن گنجانده شده. روی کاغذ تهران شهری با اصالت و هویت ایرانی-اسلامی است، شهری است برای رشد و تعالی انسان و رسیدن به حیات طیبه،‌ شهری مبتنی بر دانش، سرسبز و زیبا، شهری امن و مقاوم در برابر آسیب‌ها و سوانح، در یک کلام جایی برای زندگی به معنی واقعی‌اش.

بی‌دلیل نبود که دیروز شهربانو امانی، عضو شورای شهر پایتخت درصحن علنی پارلمان شهر از توسعه انسان‌محور حرف زد و شهر توسعه یافته را شهری دانست مبتنی بر نیازهای واقعی انسا‌ن‌ها، نه‌ماشین‌ها، نه بناها و نه ساختارها. بی‌دلیل هم نیست علیرضا چابکرو، استاد دانشگاه به ما گفت ما حتی اگر کیوسک‌های هوشمند داشته باشیم فقط داریم اشتباه گذشتگان‌مان را تکرار می‌کنیم و از توسعه‌یافتگی و هوشمندی فقط تقلید می‌کنیم. او گفت ما شده‌ایم مثل ناصرالدین‌شاه و پسرش که در سفرهای اروپایی‌شان شگفت‌زده می‌شدند و مظاهر تکنولوژی را وارد کشور می‌کردند بدون این که به زبان بومی ترجمه‌اش کنند. ترجمه ماشین دودی و دوربین عکاسی و سینما در آن زمان می‌شد یاد دادن نحوه کار این تکنولوژی‌ها به مردم و آشنا کردن مردم کوچه و بازار با کارکردهایشان .

حالا هم نیاز مردم درباره تکنولوژی‌های وارداتی آموزش است و بس‌؛ این حرف‌های کارشناسی است که شهرهوشمند به عنوان شهر ایده‌آل را اجتناب‌ناپذیر می‌داند.

به زبان ساده‌تر یک شهرهوشمند پیش از هر چیز شهروندانی هوشمند دارد، کسانی که تکنولوژی را می‌شناسند و باور دارند که فناوری‌ها برای رفاه حال آنها آمده‌اند، مردمانی که به تعبیر چابکرو، رابطه‌شان با تکنولوژی‌ها مثل چرخ دهنده‌هایی است که روی هم سوار می‌شوند نه مثل ارکستری که هرکسی ساز خودش را می‌زند و رهبر ارکستر هم یا نیست یا اگر هست چوبش را بی هدف تکان می‌دهد.

هوشمندسازی شهرها نه یک آرمان که وظیفه‌ای است قانونی برگرفته از برنامه‌های توسعه‌ای و سندهای چشم‌انداز چه و چه. طعم هوشمندی در شهرها اصلا شیرین است، اما نه هوشمند‌سازی دست و پا شکسته و مقطعی. توالت‌های هوشمند، پارکبان‌های هوشمند، ایستگاه‌های اتوبوس هوشمند، آبیاری هوشمند، بلیت‌های هوشمند، تاکسی‌های هوشمند، همه و همه لقمه‌هایی است که ما در تهران هر از گاهی گازی به آن زده‌ایم و تا آمده‌ایم طعمش را بچشیم از دستمان گرفته‌اند.

نمونه خارجی

درسی از آلمان ؛ در آلمان از طریق فرهنگسازی مردم را به این سو سوق داده‌اند که کسی که می‌تواند انرژی خانه خویش را از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کند، فرد فرهیخته و فهمیده‌ای است و این به یک ژست اجتماعی تبدیل شده، درست مثل حالتی که توده‌های مردم با استفاده از محصولات برندی خاص مایلند برای خود وجهه اجتماعی شیک و با پرستیژی ایجاد کنند.

به این صورت هر کسی که می‌تواند در خانه خود انرژی بیشتری تولید کند، این موضوع برایش مایه افتخار است.

پیشتازی وین؛ هفت سال است وین، پایتخت اتریش به‌عنوان بهترین شهرهوشمند از نظر کیفیت زندگی در دنیا شناخته می‌شود. علت این است که استراتژی‌های تحقق یک شهر هوشمند در وین مورد مطالعه و سپس اجرا قرار گرفته است. آمستردام نیز در این زمینه فعالیت‌های زیادی انجام داده و راهبردهای زیادی را در پیش گرفته است.

قابلیت‌های کیوسک هوشمند تهران

کیوسک‌های هوشمند امکان جست‌وجوی اماکن ورزشی، فروشگاه‌ها، مساجد و رستوران‌ها را دارند.

همچنین قابلیت استفاده از نقشه دیجیتال شهر تهران برای مسیریابی نیز در این کیوسک‌ها فراهم شده
است.

مشاهده موجودی کارت بلیت الکترونیک و قابلیت شارژ این کارت‌ها، همچنین انجام تراکنش‌های مالی شهری از دیگر خدمات ارائه شده در این کیوسک‌هاست.

اما مهم‌ترین قابلیت این کیوسک‌ها مجهز بودن آنها به اینترنت وای‌فای رایگان است.

کیوسک‌های هوشمند اولویت نیست

حسین ایمانی جاجرمی

جامعه‌شناس شهری

نصب مانیتور در ایستگاه‌های اتوبوس برای اعلام زمان رسیدن اتوبوس یا راه‌اندازی سرویس بهداشتی‌های هوشمند از جمله اقدامات شهرداری‌ها در فضای عمومی شهر محسوب می‌شد که انگار عمرشان خیلی کوتاه بود.

این روزها اخباری از بهره‌برداری کیوسک‌های هوشمند با اینترنت رایگان در تهران به گوش می‌رسد که مشخص نیست چه مدت ماندگار خواهند بود.

این موضوع مهمی است که شهرداری‌ها موظف به ارائه خدمات به مردم هستند اما این‌که چه نوع خدماتی را ارائه می‌دهند از آن مهم‌تر است. شهرداری باید به این نکته توجه کند که ارائه خدمات مطلوب واقعیتی غیرقابل انکار است.

یکی از مشکلات شهرداری‌ها این است که هزینه‌های زیادی برای نصب تجهیزات و امکانات رفاهی صرف می‌کنند، اما در نگهداری از این تجهیزات تلاشی نمی‌شود.

به نظر می‌رسد یا سیستم مدیریت ناقص است که تنها به هزینه‌کرد و نصب تجهیزات فکر می‌کنند یا در نبود آموزش‌های کافی برخی افراد به این تجهیزات آسیب می‌رسانند و درنتیجه بلااستفاده باقی می‌مانند.

به همین دلیل به نظر می‌رسد شهرداری‌ها به جای اولویت دادن به این خدمات بهتر است به گسترش فضای سبز و ایجاد اماکن فرهنگی مبادرت کرده و هوشمندسازی را به بخش خصوصی واگذار کنند.

مریم خباز

جامعه