سربازان قلم‌ به ‌دست جنگ

استیون اسپیلبرگ در فیلم جدید خود به نام «پست» به ماجرای افشای اوراق پنتاگون توسط رسانه‌ها می‌پردازد. اوراق پنتاگون به یک پژوهش 7000 صفحه‌ای اطلاق می‌شود که در سال 1967 برای یافتن علت ناکامی آمریکا در جنگ ویتنام انجام شد. این گزارش به علت افشای اشتباهات و دروغ‌های فاحش دولت آمریکا طبقه‌بندی شد و توسط کنگره و کاخ سفید بررسی نشد، اما یکی از مقامات سابق پنتاگون این گزارش را به رسانه‌ها می‌دهد و روزنامه‌های نیویورک تایمز و سپس واشنگتن پست خلاصه‌های آن را منتشر می‌کنند.

این پژوهش نشان داد روسای‌جمهور و فرماندهان ارتش آمریکا از زمان دولت ترومن مشغول فریب مردم آمریکا بوده‌اند و این اشتباهات در طول سال‌ها بی‌وقفه توسط مقامات مختلف ادامه یافته‌اند، بویژه رابرت مک نامارا، وزیر دفاع وقت آمریکا که مدام با قصه بافتن در خصوص موفقیت‌های ارتش آمریکا در جنگ ویتنام باعث امیدواری آمریکایی‌ها به ادامه دادن جنگ می‌شد.

در این فیلم اسپیلبرگ نقشی قهرمان‌گونه به رسانه‌ها از جمله نیویورک تایمز و واشنگتن پست می‌دهد و آنها را به خاطر افشای دروغ‌های دولت نیکسون در جریان جنگ ویتنام می‌ستاید. شعار تبلیغاتی فیلم بخوبی پیام اسپیلبرگ را منتقل می‌کند: «مطبوعات آزاد جنگجویان حقیقت هستند.»، اما اسپیلبرگ در فیلم خود به چند نکته اشاره نمی‌کند.

یکی از نکات این بود که واشنگتن پست و دیگر رسانه‌های مهم آمریکایی خود با انتشار مقالات متعدد در توجیه مداخله آمریکا در بحران ویتنام، نقشی اساسی در به راه افتادن جنگ داشتند.

اما نکته مهم‌تر که در فیلم اسپیلبرگ مورد غفلت قرار گرفته این است که سیاست دولت آمریکا در خصوص جنگ ویتنام بعد از این به اصطلاح افشاگری رسانه‌ها صادقانه‌تر نشد. واقعیت نشان می‌دهد رسانه‌های آمریکایی نقش چندان مهمی در متوقف کردن جنگ ویتنام بازی نکردند. همچنین این افشاگری کمکی به اصلاح این چرخه معیوب نکرد و دولت‌های آمریکایی به جای «توبه کردن» سعی کردند دروغ‌های ظریف‌تری مطرح کنند و رسانه‌ها نیز به قبولاندن این دروغ‌ها به مردم کمک کردند.

نقش رسانه‌ها در کشتار مردم عراق

فلورا لوییس، ستون‌نویس روزنامه نیویورک‌تایمز، درست سه هفته قبل از حملات یازدهم سپتامبر در نقد یک کتاب در خصوص دروغ‌های دولت آمریکا در خصوص جنگ ویتنام نوشت: احتمالا هیچ‌وقت به دورانی باز نخواهیم گشت که همراهی، یا بهتر بگوییم همدستی رسانه‌ها با روسای جمهور تکرار شود. اما تنها چندماه بعد از مقاله وی که اظهار امیدواری می‌کرد رسانه‌های آمریکایی دیگر آلت دست سیاستمداران نخواهند شد، این رسانه‌ها با حمایت تمام عیار از تهاجم آمریکا به افغانستان و عراق تمام رکوردهای پپشین خود را در پاچه خواری شکستند.

توماس ریکس، خبرنگار واشنگتن پست که اخبار پنتاگون را پوشش می‌داد بارها از منتشر نشدن مقالات متعدد وی قبل از شروع جنگ افغانستان و عراق در افشای دروغگویی دولت بوش شکایت کرده است.

وی می‌گوید: دبیرهای آن زمان این دیدگاه را داشتند که ما قرار است وارد جنگ شویم و نیازی نیست این نوع مطالب مخالفت آمیز را منتشر کنیم.

واشنگتن پست در عوض چاپ این مقالات، 27 سرمقاله و 140 مقاله صفحه اول در حمایت از توجیهات دولت بوش برای حمله به صدام منتشر کرد. نیویورک تایمز نیز ادعاهای دروغین زیادی در خصوص تسلیحات کشتار جمعی عراق منتشر کرد و از منتشر کردن گزارش‌های جیمز ریزن، خبرنگار برنده جایزه پولیتزر که نادرستی ادعاهای دولت آمریکا در خصوص وجود ارتباط بین عراق و القاعده را اثبات می‌کرد خودداری کرد.

شبکه‌های تلویزیونی نیز دست کمی از دیگران در حمایت از جنگ آمریکا نداشتند. جیم لرر، مجری برنامه NewsHour شبکه PBS در این خصوص می‌گوید: در آن زمان دشوار بود که درخصوص تهاجم به عراق بحث کنیم... این کاری غیرمعقول به شمار می‌آمد.

نوبت سوریه فرا می‌رسد

به‌رغم رسوا شدن دولت آمریکا به علت دروغ گفتن در خصوص وجود تسلیحات کشتار جمعی در عراق و نیز افشای نقش رسانه‌ها در کمک به دولت بوش برای توجیه جنگ عراق، مطبوعات آمریکا در سال‌های بعد هم کوچک‌ترین شک و تردیدی در حمایت از عملیات‌های خارجی آمریکا در خود راه ندادند.

باراک اوباما، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا با دروغگویی در لزوم مداخله آمریکا در سوریه و حمایت از مردم سوریه در مقابل یک رژیم خونخوار به تسلیح شورشیان سوری پرداخت، اما بعدا مشخص شد که خیلی از این شورشیان تروریست‌های افراطی بوده و آمریکا با کمک به شروع جنگ سوریه در واقع شریک جرم کشتار هزاران سوری شده است، اما رسانه‌های آمریکایی هیچ‌وقت به این مسائل نمی‌پردازند و هنوز از مداخله آمریکا در سوریه حمایت می‌کنند.

استفان کینزر، مورخ نام‌آشنا در این خصوص در بوستون گلوب می‌نویسد: پوشش رسانه‌ها از جنگ سوریه به عنوان یکی از شرم‌آورترین فصل‌ها در تاریخ مطبوعات آمریکا به یادگار خواهد ماند.

حتی در عصر کنونی، زمانی که مطبوعات آشکارا در نبرد با رئیس‌جمهور هستند، کافی است ترامپ دستور بمباران نقطه‌ای را دهد تا فورا به محبوب قلب‌ها تبدیل شود. مشهور است که بهترین رابطه رسانه‌ها با ترامپ آوریل 2017 بود، زمانی که وی دستور حمله به دولت سوریه را با 59 موشک کروز صادر کرد و امیدها برای مداخله دولت آمریکا برای براندازی دولت سوریه را افزایش داد. وقتی ترامپ دستور فرستادن تعداد زیادی سرباز آمریکایی به افغانستان را داد، واشنگتن پست در سرمقاله‌ای «واقعگرایی اصولی» وی را ستود، بدون توجه به این‌که دست و پا زدن در باتلاق افغانستان سودی به حال آمریکا ندارد.

گلوبال ریسرچ می‌نویسد: اکنون که ترامپ در حال خط و نشان کشیدن برای ایران و کره شمالی است، رسانه‌ها باید قبل از این‌که کاخ سفید ماجراجویی تازه‌ای را آغاز کند، مقابل ادعاهای بی‌پایه دولت بایستند. اما الان هم مطالب رسانه‌ها درخصوص ایران و کره شمالی طوری نوشته می‌شوند که مخاطب به شک می‌افتد نکند خبرنگار مربوطه جزو پرسنل پنتاگون است.

درس‌هایی که فراموش شد

حقیقتی که به موقع گفته نشود مانند حقیقتی است که هرگز گفته نشود، چون دیگر راهی برای برگرداندن بمب‌هایی که در اقصی نقاط جهان منفجر شده‌اند وجود ندارد. یکی از درس‌های ماجرای اوراق پنتاگون این بود که سیاستمداران آمریکایی و نزدیکان آنها بی‌حد و مرز دروغ می‌گویند و هشدارها را نادیده می‌گیرند تا کشور را به جنگ‌های غیرضروری بکشانند.

فراموش کردن دروغ‌های پیاپی هشت رئیس‌جمهور قبلی باعث می‌شود دولت‌ها باز هم بتوانند این نوع ترفندها را اجرا کنند.

تا زمانی که رسانه‌ها در حوزه سیاست خارجی روسای‌جمهور را معصوم فرض می‌کنند، سیاستمداران نیاز ندارند برای ادعاهای خود شواهدی ارائه کنند.

خیلی از مردم آمریکا هنوز از رفتار جنگ‌طلبانه رسانه‌ها آگاه نیستند. امروز آمریکا بیشتر از همیشه نیاز دارد از اوراق پنتاگون درس بگیرد. البته برای این کار توصیه می‌کنیم سراغ دیدن فیلم استیون اسپیلبرگ نروید، بلکه خودتان اسناد تاریخی را مطالعه کنید و حقیقت را دریابید. رسانه‌های آمریکایی آن‌طور که ادعا می‌کنند راستگو نیستند و مردم آمریکا هیچ‌وقت نباید به آنها اعتماد کنند.

علیرضا هاشمی