سیف روی ترازو

ولی‌ا... سیف ریاست را در سال 1392 در شرایطی پذیرفت که نرخ تورم بالای 30 درصد، رشد اقتصادی منفی کشور، نرخ دلار حدود 3200 تومان، پایه پولی کمتر از صد هزار میلیارد تومان، حجم نقدینگی زیر 500 هزار میلیارد تومان و بدهی دولت به بانک مرکزی کمتر از 19 هزار میلیارد تومان بود.

عملکرد 5 ساله سیف در بانک مرکزی نشان می‌دهد او در بهبود برخی شاخص‌ها توفیق داشته اما برخی شاخص‌های اقتصادی در دوره وی نامطلوب‌تر شده است. نرخ تورم در دوره ریاست سیف برای چند ماه متوالی تک‌رقمی اعلام شده، هرچند مردم نسبت به اعتبار این آمار دچار شک و تردید هستند. رشد اقتصادی کشور از روند منفی آن در دولت دهم، در سال‌های اخیر مثبت شده است.

توجه به بنگاه‌های کوچک و متوسط نیز جزو کارنامه سیف محسوب می‌شود. در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ در راستای تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی کوچک و متوسط که از ابتدای سال ۱۳۹۵ متعاقب تاکیدات مقام معظم رهبری در دستور کار نظام بانکی قرار گرفت و پیرو ابلاغ دستورالعمل تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط در دو سال گذشته و اتخاذ رویکرد مساعدت مقرراتی، زمینه مناسب‌تری به منظور تأمین مالی واحدهای یاد شده فراهم شد.

با این حال، مروری بر وضعیت اقتصادی کشور نشان می‌دهد اگر بهبود شاخص‌هایی چون تورم و رشد اقتصادی را باید به پای عملکرد سیف نوشت، بدتر شدن شاخص‌های دیگر اقتصادی مثل نرخ ارز و نقدینگی را نیز باید در کارنامه او درج کرد. حجم نقدینگی در دوره پنج‌ساله اخیر سه برابر شد و به بیش از 1500 هزار میلیارد تومان رسید که تبعات ناگوار آن را امسال شاهد بودیم. نرخ دلار نیز از 3200 تومان در مرداد 1392 به بالای 9000 تومان در روزهای اخیر افزایش یافته است. پایه پولی و بدهی دولت به بانک مرکزی نیز در این مدت بیش از دو برابر شده است.

بنابراین رئیس جدید بانک مرکزی باید ابتدا به آسیب‌شناسی عملکرد سیف بپردازد تا مشخص شود توفیقات بانک مرکزی در پنج سال اخیر به چه سبب بوده و منفی شدن برخی شاخص‌ها در این مدت هم از چه روی داده است. مطمئنا دستاوردهای اقتصادی مرهون همراهی و ایجاد هماهنگی میان مجموعه سیاستگذاران اقتصادی در اتخاذ سیاست‌های سازگار پولی و مالی است اما نقش فرماندهی بانک مرکزی در این موارد، غیرقابل تردید است. حذف فعالیت‌های سفته‌بازانه ارزی وظیفه مهمی است که بر‌دوش دولت و بانک مرکزی است؛ وظیفه‌ای که سیف در یک سال اخیر نتوانست به آن عمل کند و اکنون به دوش عبدالناصر همتی است.

کاهش تورم

مهدی تقوی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره عملکرد پنج ساله سیف در بانک مرکزی به خبرنگار جام‌جم می‌گوید: به نظر می‌رسد تلاش‌ها و سیاست‌های بانک مرکزی برای کاهش تورم در سال‌های ابتدایی روی کار آمدن دولت یازدهم از معدود موارد مثبت عملکرد سیف در دوران مسئولیتش در بانک مرکزی باشد.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه درباره مهم‌ترین نقطه ضعف سیف در دوران پنج‌ساله مدیریتش بر بانک مرکزی معتقد است: عدم توجه به مشکلات مؤسسات مالی و اعتباری در کنار کاهش نرخ بهره در ماه‌های پایانی سال 96 باعث شد بسیاری از منابع مازاد و سپرده‌های مردم به سمت بازار ارز و طلا حرکت کند و یکی از دلایل به وجود آمدن چنین شرایطی در جامعه شد که این موضوع قطعا یکی از اشتباهات بزرگ بانک مرکزی و سیاست‌های پولی در کشور در دوران مسئولیت سیف بود.

مقصر اصلی تیم اقتصادی دولت بود

علی‌اکبر مهرابی فـــــارغ‌التحصیــــــل اقتصاد از دانشگاه مون پلیه فرانسه و عضو هیات علمی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به نکات مثبت و منفی عملکرد سیف در طول پنج سال گذشته گفت: اصولا دولت‌های یازدهم و دوازدهم و به تبع آن بانک مرکزی تئوری‌های اقتصادی را دنبال می‌کردند که با شرایط اقتصاد ما همخوانی ندارد. طبیعتاً زمانی که پیروی از تئوری‌های اقتصادی اشتباه در دستور کار دولت قرار گیرد نمی‌توان نکته مثبتی در عملکرد آن دید. این اقتصاددان در ادامه با تاکید بر این نکته که سیف مجری سیاست‌های تیم اقتصادی دولت بود و نمی‌توان صرفا وی را مقصر شرایط موجود دانست، خاطرنشان کرد: به نظرم علاوه بر اشتباهات تئوریک مدیران بانک مرکزی در زمینه‌های مالی و پولی، کل تیم اقتصادی دولت از تئوری موسوم به تئوری مقداری پول تبعیت می‌کرد که این موضوع را می‌توان بزرگترین ضعف تیم اقتصادی دولت دانست.

مهرابی افزود: ضمن این‌که سیف به واسطه این‌که در گذشته یک بانکدار تجاری بوده درک صحیحی از وضعیت و واقعیت‌های پولی و مالی کشور نداشت در حالی که برای درک صحیح شرایط پولی مالی در ابتدا باید درک صحیحی از شرایط اقتصاد ایران و جهت‌گیری‌های اقتصاد مولد داشت.

مرور وظایف بانک مرکزی

ایرج توتونچیان، معاون وزیر اقتصاد در سال‌های دفاع مقدس و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا (س) نیز به جام‌جم گفت: سیف پیش از بانک مرکزی مدیر عامل بانک‌های تجاری بود. تصمیماتی درباره بازار ارز و طلا مانند اعلام دلار 4200 تومانی و فروش 57 تن طلا و به تاراج دادن ذخایر طلا و ارز کشور در دوران مدیریت وی اخذ شد.

این فارغ‌التحصیل اقتصاد از دانشگاه تگزاس آمریکا در ادامه تصریح کرد: برای بیان عملکرد سیف در ابتدا باید مشخص کنیم نقش و وظیفه اصلی بانک مرکزی چیست؟ حفظ ارزش پول ملی و عدم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی است.

توتونچیان خاطرنشان کرد: متاسفانه باید پذیرفت از سال 1339 که بانک مرکزی ما از سوی صندوق بین‌المللی پول تأسیس شد هیچ‌گونه تغییری در ماهیت رفتاری و عملیاتی این بانک به وجود نیامده است؛ به طوری که امروز وصل کردن بیش از حد زندگی مردم ایران به موضوع دلار و نرخ آن از دلایل وجود چنین وضعیتی در کشور است.

میثم مهرپور

اقتصاد