بی اعتمادی مردم حاصل بی برنامگی و بدقولی دولت است/ فرهنگ سازمانی ریاستی جایگزین فرهنگ مسئولیتی شده است

جعفر حسن خانی کارشناس و پژوهشگر مسائل سیاسی با اشاره به مشکلات عدیده­ اقتصادی موجود در کشور در رابطه با وضعیت سرمایه اجتماعی و بی اعتمادی مردم نسبت به دولت فعلی به جام جم آنلاین گفت: «سرمایه اجتماعی» یکی از مقولات بسیار مهم در سیاستی است که بر پایه دیدگاه افراد جامعه مدیریت می شود. جوامعی هستند که سرمایه اجتماعی برایشان اهمیتی ندارد چرا که دیدگاه مردم برایشان جایگاهی در ساختار سیاسی ندارد. مهم ترین کلید واژه سرمایه اجتماعی «اعتماد» است. به عبارتی ساده تر سرمایه اجتماعی یعنی اگر جامعه ای اعتماد عمومی خود را نسبت به موضوعی بالا ببرد، مسلما سرمایه اجتماعی در آن زمینه نیز بالا می رود در نتیجه به میزانی که سرمایه اجتماعی دولتی بالا باشد، حکمرانان و دولتمردان به محقق ساختن اراده و هدفهایشان راحت تر دست پیدا می کنند.

وی در ادامه گفت: دولت مدرن به شکلی در جامعه ورود پیدا کرده است که به خودی خود سرمایه اجتماعی مناسبی را دارا نیست. ایران، برای نخستین بار دولت مدرن را با ساختار «رضاخانی» مشاهده و تجربه کرده است یعنی یک دولت مطلقه دیکتاتوری و همواره استبدادی. استبداد یعنی قانونی در کشور وجود ندارد و قوانین در آن تنها توسط یک فرد تعریف می‌گردد و دیکتاتوری یعنی قانون وجود دارد اما ذیل آن قوانین اراده فردی پیش رونده است.

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران افزود: از دل مواجهه جامعه ایرانی با دولت مدرن که به عبارتی «الگوی رضاخانی» نام دارد، اتفاقی در جامعه به وقوع پیوست و آن هم "شکاف دولت ملت" است. این شکاف در ادامه مسیر خود در زمان محمدرضا شاه نیز همچنان وجود داشت تا به جمهوری اسلامی رسید. در این میان در فرآیند توسعه و پیشرفت با برخی نخبگان سیاسی مواجه بودیم که مسیری خارج از جمهوری اسلامی توسط آنها طی شد و از این طریق همواره شکاف دولت ملت ادامه پیدا کرد.

سردبیر سابق نشریه فکری خردنامه خاطرنشان کرد: در جمهوری اسلامی این شکاف را مدیران رانتیر امتداد دادند و این باعث شد در ایران سرمایه اجتماعی کشور کاهش یابد، برای مثال در ژاپن وقتی سونامی رخ می دهد و نخست وزیر درخواستی از مردم کشورش می کند، افراد بی شک آن را انجام می دهند و این موضوع به سرمایه اجتماعی بالای کشور و اعتماد بیش از پیش مردم به دولت بر میگردد.

به گفته وی، در شرایط کنونی،‌شکاف دولت- ملت پررنگ است و مردم دولت را از خود نمی بینند و به عبارتی دیگر اعتمادی به دولت ندارند، در نتیجه سرمایه اجتماعی کشور به تدریج در حال نابودیست.

حسن خانی یکی از عوامل کاهش سرمایه اجتماعی را در شرایط کنونی «انفجار فزاینده توقعات» توسط دولت یازدهم دانست و گفت: در دوران انتخابات شاهد هستیم که کاندیداها برای پیروزی، انفجاری از توقعات غیرواقعی را در میان مردم ایجاد می کنند . پررنگ ترین این اتفاقات را می توان در پیروزی دولت یازدهم مشاهده کرد، دولت، جامعه را به سوی توقعات فزاینده هدایت کرد و در برنامه برجام به این موضوع نیز دامن زد.

این کارشناس مسائل سیاسی تاکید کرد: انفجار فزاینده توقعات از سال 92 شروع شد و با برجام ادامه پیدا کرد و در نتیجه سرانجامی نداشت. دولت فعلی توقعاتی را در مردم پرورش داده که حال نمی تواند آنها را اجرایی کند. این انفجار حاصل شده، آن سرمایه اجتماعی اندک را نیز به کلی نابود ساخت. در واقع رئیس جمهور مردم را بیش از پیش نسبت به دولت بی اعتماد کرد.

تحلیلگر مسائل سیاسی ایران افزود: در دولت های قبل شاهد این همه بی برنامگی توسط مسئولین نبودیم، حتی اگر طرحی به اجرا در نمی آمد حداقل عنوانی برای زنده نگه داشتن امید مردم مطرح میکردند اما متاسفانه حتی این عنوان را در دولت فعلی مشاهده نمی کنیم. بی شک تمامی این رخداد ها مردمانی بی اعتماد نسبت به دولتی بدقول را پرورش می دهد.

حسن خانی تاکید کرد: یکی از مشکلاتی که در ساختارهای سیاسی جامعه وجود داشت و با انقلاب اسلامی قرار بود برای رفع آن تلاش شود، جایگزینی جایگاه "رئیس" با "مسئول" بود. مهم ترین ویژگی یک مسئول پاسخ دهی و مسئولیت پذیری صحیح است اما رئیس اینگونه نیست و تنها کارکردش ریاست و کنترل اجتماعی است. متاسفانه در حال حاضر «فرهنگ سازمانی ریاستی» به جای « فرهنگ سازمانی مسئولیتی» بر مدیران ما حاکم است.

این کارشناس سیاسی افزود: مسئولان دولتی همه را مقصر مشکلات اقتصادی بوجود آمده می دانند به غیر از خود و به این موضوع نمی پردازند که چرا دیگر، حرف هایشان مورد اعتماد رسانه ها و مردم نیست؟ پاسخ به این سوال ساده است چرا که سرمایه اجتماعی مدیران کشور از بین رفته است، از بین بردن سرمایه اجتماعی بزرگ ترین خیانتی است که مدیران به کشور وارد می کند.

حسن خانی در پایان تاکید کرد: در جامعه ای که اعتماد عمومی وجود نداشته باشد، پایه های دولت متزلزل می شود. برای مثال در وضعیت کنونی اگر رئیس جمهور خواستار عدم خرید دلار از سوی مردم شود، آیا مردم دیگر دلار نمی خرند؟ مسلما مردم اینگونه عمل نمیکنند؛ زیرا دیگر اعتمادی نسبت به مسئولین دولت ندارند و این سست شدن اعتماد مردم به دلیل خلاف واقع گویی های مکرر از سوی مدیران است.