همتراز با روز دنیا

اگر چه در تلویزیون گاهی تولیدات ساخت ایران در حوزه انیمیشن از چند دهه پیش پخش می‌شود اما این اتفاق در سینما قدمتی طولانی ندارد و فیلشاه ساخته هادی‌محمدیان می‌تواند از اولین کارتون‌های ایرانی لقب بگیرد که می‌تواند بچه‌ها را جذب کند. فیلم از مفاهیم دینی استفاده کرده و همان‌طور که در تبلیغات فیلم به این نکته اشاره می‌شود بچه‌ها را می‌توانید با خیالی آسوده به دیدن فیلم ببرید. فیلشاه در این مدت از دو منظر نقد شده که در این نقد و نظرها به یک نکته مهم و جدی کمتر توجه شده است. این که فیلشاه در حقیقت از اولین انیمیشن‌های بلند ایرانی است که برای مخاطب کودک و نوجوان و اکران در سینماها ساخته شده و به همین دلیل صرفا می‌تواند راهگشای این حوزه باشد. فیلشاه قطعا فیلم کاملی نیست و مقایسه آن با تولیدات هالیوودی خطایی فاحش است، اما فیلم نوید روزهایی را می‌دهد که صنعت انیمیشن بتواند کودک ایرانی را به سینما آورده و لحظات مفرح و سالمی برای او فراهم کند.

بهترین باش !

فیلشاه با یک ایده هوشمندانه آغاز می‌شود که سال‌هاست در انیمیشن‌های بزرگ دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این که کاراکتری کوچک و در‌عین‌حال مورد تمسخر و حتی اذیت و آزار دیگران می‌تواند با قدرت اراده و تلاش به موفقیت برسد. شاد فیل که فرزند رئیس گله فیل‌هاست به جای آن که فیلی قوی و تنومند باشد و برای جانشینی پدر تلاش کند دست و پا چلفتی است. این خصوصیت اما باعث نمی‌شود که پدر و مادرش او را سرزنش کنند و اتفاقا پدرش به او یاد آور می‌شود که خداوند حتما از خلقتش هدفی داشته و او نباید ناامید شود. این ایده جذاب و امتحان پس داده در صنعت انیمیشن تا آخر در فیلشاه پیگیری می‌شود و در پایان کودک مخاطب فیلم در می‌یابد راز به دنیا آمدن شاد فیل چیست. این نکته البته جاهایی از فیلم کمرنگ می‌شود، اما قدرت و قوت خود را از دست نمی‌دهد. تلاش برای بهترین بودن ایده‌ای است که در تمام انیمیشن‌های موفق دنیا کاربرد دارد و همیشه هم جواب می‌دهد، چرا که کودکان اساسا رویا‌پردازی را دوست دارند و به علت دور‌بودن از حسادت و کینه‌های سنین بزرگسالی با موفقیت‌های کاراکتر اصلی همراه می‌شوند. شاد فیل ویژگی‌های کاراکتری را که بتواند مخاطب را با خود همراه کند دارد و البته این نکته می‌توانست با طراحی لطیف‌تر کاراکترها تاثیر بیشتری داشته باشد. طراحی و شکل ظاهری تمام کاراکترهای فیلشاه تا حدودی زمخت و جدی است و این نکته درباره پرنده‌ها بسیار بیشتر به چشم می‌خورد. پرنده‌های این انیمیشن سهل‌انگارانه طراحی شده‌اند و اصلا شباهتی به بقیه کاراکترها ندارند.

صداهایی که می‌مانند...

تصور فیلشاه بدون دوبله بی‌نظیرش غیرممکن است و به نظر این نکته فیلم را در ارائه به بازارهای خارجی دچار مشکل خواهد کرد. زنده‌یاد بهرام‌زند در یکی از آخرین کارهای ماندگارش به جای پا‌فیل حرف می‌زند و این کاراکتر را ماندگار می‌کند. دوبله فیلشاه تمام ریزه‌کاری‌ها و هنر دوبله ایرانی را در خود دارد و اتفاقا بسیاری از بار کمدی و فانتزی کار بر عهده آن است. کاراکترهای جذابی مانند فراموش و اسفل با صدای اردشیر منظم و حسین عرفانی فوق‌العاده‌اند و در این میان شاید بتوان به جرات گفت قسمت بسیار زیادی از بار کمدی فیلم را همین کاراکتر «فراموش» به عهده دارد. دوبله انیمیشن فیلشاه یک نکته بسیار مهم را بار دیگر یادآور می‌شود که هیچ انیمیشنی با زیرنویس یا دوبله سردستی و بدون طراحی صدا و تیپ سازی برای کودکان جذاب نیست. به عنوان مثال در سالن سینما شاهد بودم واکنش یک کودک به کاراکتر فراموش خنده‌هایی بلند و سرخوشانه بود که نشان از طراحی درست و ساخت یک‌تیپ با‌مزه برای کودکان دارد و البته روش دیگری که در سینمای جهان وجود دارد استفاده از بازیگران معروف برای صحبت به جای شخصیت‌های کارتونی است که در ایران تجربه شکست خورده‌ای محسوب می‌شود، چرا که عمده بازیگران در سینما و تلویزیون ایران توانایی صداسازی از جنسی که انیمیشن می‌خواهد را ندارند.

قصه‌هایی از قرآن

فیلشاه بی‌شک الهام گرفته از یک قصه قرآنی است. قصه فیلی که در‌نهایت سر از سپاه ابرهه در می‌آورد اما‌ای کاش همانند قسمت عمده‌ای از فیلم، فیلمساز در 10 دقیقه پایانی هم از اشاره‌های مستقیم اجتناب می‌کرد. دلیل اصلی این نکته این است که در قرآن و داستان سپاه ابرهه فیل‌ها هم نابود می‌شوند، اما در فیلشاه این فیل‌ها به زادگاه خود باز می‌گردند. این نکته بزرگ‌ترین عدم تطابقی است که بین سند واقعه تاریخی و داستان فیلم وجود داردو البته قطعا به این دلیل است که منطق کارتون و درام برای بچه‌ها اقتضا می‌کند قهرمان یک فیلم در پایان شاد و سرخوش به آرزوهایش برسد. ارجاعات قرآنی فیلشاه در موارد دیگر درست و منطقی است و استفاده از شخصیت‌هایی مانند مریم و بابا برنابا هم برای چهره بین‌المللی فیلم تمهید هوشمندانه‌ای است و می‌تواند به تقریب مذاهب کمک کند. برخی کارهای فنی فیلشاه در خارج از کشور انجام شده که می‌توان نمود آن را در فیلم به وضوح مشاهده کرد. این نکته نه تنها ایراد محسوب نمی‌شود بلکه گام مثبتی برای رسیدن به استانداردهای انیمیشن‌های طراز اول دنیاست. اقتصاد در سینما همواره یک موضوع پایه‌ای است و به همین دلیل در ساخت آثار انیمیشن که با بودجه‌های دولتی ساخته می‌شود باید به این نکته توجه کرد. این که یک فیلم سینمایی انیمیشن پیش از هر‌چیزی برای کودکان ساخته می‌شود و به همین دلیل باید توسط آنها دیده شود و برای کودک هیچ چیزی جذاب‌تر از فانتزی نیست و فانتزی هم می‌تواند هر چیزی را قربانی کند. فیلشاه در قسمت‌هایی به این فانتزی بسیار نزدیک می‌شود و می‌توانست نزدیک‌‌تر هم باشد.

بهرنگ ملک محمدی