آیا خون خانم‌ها رنگین‌تر است!؟

راستش را بخواهید، میانه خوبی با سرنگ و سوزن ندارم و دائم با خودم می‌گفتم حتما سوزن‌هایی که برای گرفتن خون به آدم می‌زنند، خیلی باید دردناک و غیرقابل تحمل باشند. همه چیز به اینجا ختم نمی‌شد. باز هم ذهنم درگیر شد، وای! یک کیسه خیلی بزرگ خون باید از بدنم خارج شود شاید خیلی حالم بد شود و حسابی ضعف کنم.

این افکار دائما در ذهنم می‌آمد و باعث می‌شد که برای رفتن به مرکز انتقال خون، دودل باشم تا این‌که یک روز صبح تصمیم نهایی‌ام را گرفتم و با خودم گفتم اگر قرار باشد همه مثل من فکر کنند که دیگر کسی خون اهدا نمی‌کند و تکلیف سانحه‌دیدگان و آنهایی که به خون و فرآورده‌های خونی نیاز دارند چه می‌شود؟ بعد از این افکار، راهی یکی از مراکز انتقال خون شدم و با مشاوره‌ای که پزشک انجام داد، خون اهدا کردم و حس بسیار خوبی داشتم ولی یک چیز باز ذهنم را درگیر کرد، این‌که چرا در بین آن همه اهداکننده آقا، من به عنوان یک خانم تک و تنها بودم؟ خانم‌های دیگر چرا برای اهدای خون نیامده بودند؟ مگر اهدای خون یک کار مردانه است؟ پرسش ‌های زیادی در ذهنم نقش بست که باعث شد با دکتر« مجید مسلمی»، معاون اداره کل انتقال خون استان تهران، گفت‌وگویی انجام بدهم تا در این‌باره بیشتر بدانم.

اهدای خون چه ضرورتی دارد؟

اهدای خون، همیشه و به‌صورت مستمر، یک کار ضروری محسوب می‌شود و به یک بازه زمانی خاص محدود نمی‌شود و مردم باید همیشه برای اهدای خون مراجعه کنند تا ذخایر مناسبی از خون، همیشه وجود داشته باشد. علاوه بر این، برخی فرآورده‌های خونی مانند پلاکت، قابل ذخیره‌سازی بلندمدت نیستند و بیش از سه روز نمی‌توان آنها را نگه داشت، به همین دلیل هر روز نیاز به اهدای خون وجود دارد. پلاکت، برای افراد مبتلا به سرطان و بیمارانی که دچار خونریزی می‌شوند، بسیار حیاتی است. یکی دیگر از مواردی که نمی‌توان بیش از یک ماه آن را ذخیره کرد، گلبول قرمز فشرده شده است که میزان ذخیره آن، از یک حد معین نباید کمتر شود. برنامه‌ریزی به شکلی است که از حدود 1500 تا 1600 نفری که برای اهدای خون مراجعه می‌کنند، حدود 1200 تا 1300 نفر پذیرفته می‌شوند که خون بیش از 170 مرکز درمانی را تامین کنند.

کم خونی در کار نیست

دلایل زیادی برای این‌که خانم‌ها خون اهدا نمی‌کنند وجود دارد که تحقیقاتی در این رابطه هم در کشور ما و هم در کشورهای همسایه انجام شده ولی به تحقیقات جامع‌تری برای این مساله نیاز است. اما به‌طور کلی، به نظر می‌رسد خانم‌ها به‌دلیل انجام کارهای منزل، نگهداری از فرزندان، شاغل بودن و ... احساس مشغولیت زیادی دارند و به همین دلیل کمتر برای اهدای خون مراجعه می‌کنند. علاوه بر این، برخی باورهای نادرست روی این مساله تاثیر دارند. برای مثال، خانم‌ها تصور می‌کنند با اهدای خون، دچار کم‌خونی می‌شوند، در حالی‌که از تمامی افرادی که برای اهدای خون داوطلب هستند، تست کم‌خونی گرفته خواهد شد و تا زمانی که اطمینان از شرایط جسمی فرد اهداکننده وجود نداشته باشد، خونگیری انجام نخواهد شد. علاوه بر این، بعد از اهدای خون به خانم‌ها قرص آهن رایگان داده می‌شود که عوارض بسیاری از قرص‌های آهن رایج در بازار را ندارد. یکی دیگر از مواردی که می‌تواند به عنوان باور نادرست در برخی از خانم‌ها وجود داشته باشد، ترس از ابتلا به اچ.آی.وی و هپاتیت است که این مساله هم یک نگرانی بی‌مورد محسوب می‌شود، چون تمام وسایلی که برای این منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند یکبار مصرف و استریل هستند و نظارت‌های شدیدی بر روند کار صورت می‌گیرد که این نظارت‌ها بین‌المللی است و سازمان انتقال خون باید از یک استاندارد مشخصی پیروی کند. علاوه بر این، از آنجا که بخشی از فرآورده پلاسما در داروسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد نظارت‌هایی هم از سوی بازرسی‌های داخلی و خارجی‌ برای این منظور انجام می‌شود.

درد شدید وجود ندارد

شاید برخی از خانم‌ها به‌دلیل ترس از درد سوزن خونگیری، به مراکز اهدای خون مراجعه نکنند
در حالی‌که سوزن‌هایی که برای این منظور در نظر گرفته شده، آن‌قدرها که برخی از افراد تصور می‌کنند، دردناک نیست و خانم‌ها می‌توانند براحتی بدون هیچ نگرانی سه بار در سال خون اهدا کنند و در این کار پسندیده و حیاتی، مشارکت داشته باشند.

این موارد را بدانید

اهدای خون، شرایطی دارد و وزن خانم‌هایی که تمایل به اهدای خون دارند، نباید کمتر از 50 کیلوگرم باشد. همه افراد (هم خانم‌ها و هم آقایان) باید در بازه سنی 18 تا 60 سال باشند تا بتوانند خون اهدا کنند. فشار خون افراد اهداکننده، نباید بالاتر از 180 میلی‌متر جیوه باشد ضمن این‌که اهدای خون برای افرادی که فشار خون آنها پایین‌تر از 90 میلی‌متر جیوه است، ممنوعیت دارد. تمامی این موارد همراه با معاینه و پرسش از اهداکننده، توسط پزشک بررسی می‌شود و در صورتی که اهداکننده شرایط لازم را داشته باشد می‌تواند براحتی خون اهدا کند.

برای فرد اهداکننده خون، کارت صادر می‌شود که کارت‌ها براساس تعداد دفعات اهدا، رنگ متفاوتی دارند. بعد از اهدای خون، حتما به اهداکننده کیک یا آبمیوه داده می‌شود و تا دو ساعت استعمال دخانیات برای فرد اهداکننده ممنوعیت وجود دارد.

ورزش سنگین و زدن وزنه در بدنسازی در همان روزی که اهدای خون انجام شده، نباید وجود داشته باشد. افرادی که خون اهدا می‌کنند، بهتر است در روزهای اول پس از اهدا، مایعات بیشتری استفاده کنند.

فرهنگ سازی حرف اول را می‌زند

در شرایطی که حوادث غیرمترقبه‌ای اتفاق می‌افتد، مانند سیل و زلزله و... خانم‌ها هم مشارکت برای اهدا دارند و دلیل آن می‌تواند به عاطفی بودن، مسئولیت‌پذیری و تمایل به مشارکت برگردد. برای این‌که بتوان خانم‌ها و به طور کلی همه افراد جامعه را به اهدای خون تشویق کرد، باید یک فرهنگسازی مدون و پیوسته صورت بگیرد. این فرهنگسازی بهتر است در مدارس باشد و در کنار آن، شهرداری می‌تواند با دارا بودن خانه‌های سلامت، سهم زیادی در دعوت مردم به اهدای خون داشته باشد که البته کارهایی در این زمینه صورت گرفته ولی هنوز هم می‌توان از این پتانسیل بهره‌مند شد. رسانه‌های مختلف بویژه رسانه‌های صوتی و تصویری هم می‌توانند بسیار به فرهنگسازی در سطح جامعه، کمک کنند.

آمارها چه می‌گویند؟

زنان می‌توانند بدون نگرانی سالی 3 بار خون اهدا کنند.

سال 1382 مشارکت زنان در اهدای خون 12 درصد بوده است و این رقم در سال 1395 به 4 درصد کاهش یافته است.

از حدود 2 میلیون واحد خون اهدایی در سال سهم زنان کمتر از 100 هزار واحد است.

حدود 20 میلیون نفر از زنان کشورمان شرایط اهدای خون دارند.

وزن زنان برای اهدای خون نباید کمتر از 50 کیلوگرم باشد.

مرتضی شیرازی