بازسازی محلات علیه فقر

در گذشته اما امور خیریه و کمک به نیازمندان جامعه بیشتر از طریق نهادهای محلی مانند مساجد انجام می‌شد و مردم بیشتر کمک‌های مالی خود را در این مکان‌ها به بزرگان یا ریش‌سفیدان محله یا کسانی که در کارهای خیر دستی بر آتش داشتند، تحویل می‌‎دادند.

این افراد نیز بخوبی از مشکلات نیازمندان محل آگاه بودند و می‌دانستند چگونه باید آنها را مرتفع کنند. به‌عنوان مثال در گذشته لباس یا سایر لوازم مورد نیاز خانواده‌های کم‌درآمد برای ایام عید در روزهای نزدیک به شروع سال نو توسط همین خیریه‌های مردمی محلات تامین می‌شد.

گسترش موسسات خیریه در کنار همه فوایدی که دارد، گاهی معایبی هم دارد. از جمله این که مردم با کمک به این سازمان‌ها احساس می‌کنند به وظیفه خود در کاهش فقر جامه عمل پوشانده‌اند و دیگر نیازی نیست به نیازمندان اطرافشان مانند اهل محل یا فامیل خود کمک کنند بنابراین می‌توان گفت گسترده شدن فعالیت سازمان‌های خیریه عمومی در کنار افزایش تعداد سازمان‌های مردم‌نهاد سراسری در سال‌های اخیر سبب شده است فعالیت نهادهای خیریه مردمی محلات تا حدودی تحت‌الشعاع قرار گیرد.

این در حالی است که سازمان‌های خیریه محلی خانواده‌های کم‌بضاعت محله خود را خوب می‌شناختند و با ارتباطاتی که از طریق مساجد و مدارس با مردم برقرار می‌کردند، می‌توانستند به مشکلات نیازمندان محله خود اشراف پیدا کنند اما اکنون به دلیل کاهش ارتباطات انسانی این شناخت‌ها کمتر شده در نتیجه برخی نیازمندان واقعی جامعه از دریافت کمک‌های مردمی باز می‌مانند اما باید اذعان کرد هنوز هم بهترین شیوه شناسایی تهیدستان حقیقی تقویت نهادهای مردمی در محلات است، چراکه این نهادها به دلیل اشراف بر محله بهتر می‌توانند افراد نیازمند را بشناسند البته لازم است این نکته مورد توجه قرار گیرد که بیشتر ساکنان برخی مناطق مانند محلات جنوب تهران، بسیار کم‌درآمد هستند و نمی‌توان از آنها انتظار داشت به نیازمندان محله خود کمک کنند. در حالی که در زندگی مردم بعضی مناطق مانند محلات شمال شهر کمتر مشکلات اقتصادی به چشم می‌خورد.

در چنین شرایطی لازم است نهادهای خیریه مردمی در مناطق برخوردارتر، گستره فعالیتشان را محدود به محله خود نکنند و به شناسایی افراد نیازمند در محلات فقیرنشین بپردازند و خدمات خود را به آنها ارائه کنند. البته خود این موضوع نیز به معنی گسترده شدن سازمان‌های خیریه مردم‌نهاد است که به خودی خود اتفاق ناراحت‌کننده‌‎ای نیست، به شرطی که دولت بتواند به نحوی مطلوب بر فعالیت این نهادها نظارت کند.

دکتر حسن حسینی - جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران