پشت‌پرده سیاست‌های ترکیه در نبرد عفرین

این‌بار نیز شورای امنیت سازمان ملل با چنین هدفی دست به کار شد و سعی کرد جلوی پیشروی‌ ارتش سوریه در غوطه شرقی را بگیرد ؛ چراکه محل تجمع امنی برای تروریست‌ها شده بود و با استفاده از موقعیت، منطقه شام را مورد هدف قرار می‌دادند و سعی در ایجاد جنگ روانی داشتند. ولی با اقدام بموقع روسیه و تغییرات اساسی در قطعنامه پیشنهادی، موفقیتی به دست نیاوردند.

ابهام در قطعنامه شورای امنیت

پیش‌نویس قطعنامه شورای امنیت درباره آتش‌بس در سوریه بویژه غوطه‌شرقی که از سوی کویت و سوئد ارائه شد که به‌دلیل برخی ابهامات و نادیده گرفته شدن حق حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه، با مخالفت برخی کشورها بویژه روسیه روبه‌رو شد، اما پس از برخی اصلاحات، با اجماع به تصویب رسید.

این قطعنامه از همه طرف‌های درگیر در سوریه می‌خواهد اجازه دهند کمک‌های بشردوستانه به مناطق مختلف سوریه ارسال و محاصره همه مناطق بخصوص در غوطه شرقی برداشته شود.

پس از تصویب قطعنامه فوق این سوال ذهن خیلی‌ها را درگیر ساخته است که موضعگیری ترکیه در برابر این قطعنامه چه خواهد بود؟ زیرا ترکیه در حال حاضر با ورود به خاک سوریه و اقدام به عملیات علیه نیروهای کرد تبار و محاصره شهر عفرین واقع در شرق سوریه عملا وارد جنگ شده است، آیا در چنین شرایطی ترکیه آتش بس را قبول خواهد کرد یا نه؟

ترکیه در قبال قطعنامه شورای امنیت چه موضعی گرفته است؟

وزارت خارجه ترکیه در واکنش به قطعنامه شورای امنیت با انتشار بیانیه‌ای خاطرنشان کرده که آنکارا به مبارزه با گروه‌های تروریستی، که وحدت سوریه را تهدید می‌کنند، ادامه خواهد داد.

حمدی آکسوی، سخنگوی وزارت خارجه ترکیه در بیانیه‌ای با ابراز خرسندی از تصویب قطعنامه شورای امنیت درخصوص برقراری «آتش بس انسانی» در سوریه بر تداوم مبارزه با گروه‌های تروریستی که تمامیت ارضی این کشور را به خطر می‌اندازند، تاکید کرده است.

بکر بوزداغ، معاون نخست‌وزیر و سخنگوی دولت ترکیه اعلام کرد آتش‌بس پیشنهادی شورای امنیت سازمان ملل متحد بر عملیات نظامی ترکیه در منطقه کردنشین عفرین سوریه تأثیری
ندارد.

و حتی به‌رغم تصویب قطعنامه آتش‌بس فوری در سراسر سوریه در شورای امنیت، ترکیه حملات خود علیه عفرین را بدون وقفه ادامه داده است و حتی با وارد کردن نیروهای جدید امنیتی به خاک سوریه خود را آماده درگیری‌های جدید می‌کند.

دولت ترکیه روز دوشنبه 26 فوریه اعلام کرد یگان‌های ویژه پلیس این کشور به شمال غرب سوریه اعزام شده‌اند تا برای مقابله با شبه‌نظامیان کرد این منطقه آماده باشند. این درحالی است که تمامی اعضای شورای امنیت اعلام کرده‌اند که آتش‌بس عمومی بوده و شامل عملیات ترکیه در عفرین نیز می‌شود. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، روز دوشنبه در یک تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان، همتای ترک خود، با ابراز نگرانی شدید نسبت به ادامه بمباران در غوطه ‌شرقی در سوریه، گفت که آتش‌بس انسان‌دوستانه در سوریه که در چارچوب قطعنامه اخیر شورای امنیت پیش‌بینی شده، باید در تمام خاک سوریه از جمله منطقه کردنشین عفرین در نزدیکی مرز ترکیه نیز به اجرا درآید. چنین اظهارات از سوی آمریکا و روسیه نیز صورت گرفته است.

آما آن گونه که احساس می‌شود ترکیه مجددا در این بین روند محاسبات جدیدی داشته و دست به عملیات شاخه زیتون در خاک سوریه زده است. به‌نظرم ترکیه از عملیات علیه عفرین اهدافی عدیده دارد که تاکنون به آن اشاره نکرده است. این اقدام ترکیه در برگیرنده اهداف داخلی و خارجی
است.

اهداف داخلی مد نظر دولت ترکیه از عملیات عفرین

با تغییر قانون اساسی ترکیه سیستم نظام ترکیه از سیستم پارلمانی به سیستم ریاستی تغییر یافته و بر این اساس انتخاب رئیس‌جمهور در ترکیه به آرای مستقیم گذاشته خواهد شد که براساس این سیستم ترکیه در سال 2019 رئیس‌جمهور جدید خود را انتخاب خواهد کرد. ولی طبق نظرخواهی‌های موجود کسب آرای 50+1 در صد از سوی اردوغان امکان پذیر نیست. به همین دلیل اردوغان علاوه بر اتحاد با حزب حرکت ملی، نیاز داشت اقدام دیگری کند تا احساسات مردم را تحریک کند و از این طریق بتواند حمایت مردمی لازم برای انتخابات ریاست جمهوری را به دست بیاورد. اما حساب‌های ترکیه در عفرین اشتباه از آب در آمد، آن گونه که انتظار داشت در زمان خیلی کوتاه منطقه عفرین را به طور کامل در اختیار گرفته و تحویل نیروهای مورد حمایت خود دهد، عملیات پیش نرفت و با طولانی شدن «شاخه زیتون» در خاک سوریه و اعتراضات گسترده در داخل و خارج، عملا علیه حزب عدالت و توسعه هدف بهره برداری انتخاباتی قرار گرفت. در رابطه با اعتراضات داخلی فقط همین کافی است که دولت ترکیه بیش از هزار نفر از فعالان پایگاه‌های اجتماعی را باز داشت کرده است و سعی دارد مردم ترکیه از نتایج عملیات شاخه زیتون با خبر نباشند.

هدف دوم ترکیه از عملیات شاخه زیتون

می‌دانیم ترکیه مدتی‌است بر سر مسائلی با آمریکا، اروپا و ناتو اختلافات گسترده پیدا کرده و حتی بعضی از اعضای ناتو، با تهدید ترکیه به اخراج از این سازمان نظامی، از فروش سلاح و تجهیزات نظامی به ترکیه خودداری کرده‌اند. به همین دلیل دولت اردوغان برای رهایی از وابستگی نظامی به ناتو بخصوص آمریکا به گسترش صنایع نظامی و سلاح سازی اقدام کرده و نیز با عقد قرارداد خرید سیستم دفاعی موشکی اس-400 با روسیه آلترناتیوی داشته که این موضوع مورد اعتراض آمریکا قرار گرفته است. اکنون کارشناسان نظامی بر این باورند که ترکیه با این عملیات سلاح‌های ساخت خود را آن‌هم در برابر سلاح‌های اهدایی آمریکا روی کرد‌ها آزمایش کند.

اهداف خارجی ترکیه از عملیات شاخه زیتون

ترکیه می‌داند در سوریه معادلات نظامی و سیاسی کاملا برخلاف خواست آنان تغییر یافته و دولت بشار اسد در سوریه پا برجاست. از سوی دیگر ترکیه در گذشته با سوریه اختلافات مرزی داشته و سوریه قسمتی از خاک ترکیه را از آن خود می‌داند و منطقه عفرین دقیقا هم مرز با این منطقه مورد اختلاف است.

از جمله مهم‌ترین اهداف ترکیه از انجام عملیات شاخه زیتون عبارت است از:

نخست: ترکیه با این عملیات سعی دارد تا کنترل این منطقه را در اختیار گروه‌های مورد حمایت و آموزش دیده خود بگذارد و احیانا پس از آرامش مجدد در سوریه امکان ادعای مجدد ارضی از سوی دولت سوریه را سلب کند.

دوم: از زمان شروع بحران سوریه تا‌کنون بیش از 5/3 میلیون سوری به عنوان پناهنده وارد ترکیه شده‌اند و تاکنون این کشور برای اینها هزینه‌ای چند ده میلیارد دلاری کرده است که با توجه به مشکلات موجود اقتصاد ترکیه، حضور پناهجویان سوری در آنجا بار بسیار سنگینی برای ترکیه ایجاد کرده است و ترکیه احتمالا با به‌دست گرفتن کنترل منطقه عفرین، تمامی پناهجویان سوریه ساکن در ترکیه را در این منطقه سکونت داده و خودرا تا حدی از سنگینی بار آن خلاص کند. در ضمن وجود بی‌حساب پناهجویان سوریه از سوی اقشار مختلف جامعه ترکیه نیز مورد اعتراض قرار گرفته و مردم خواهان حل معضل پناهجویان ترکیه هستند که حل نشدن آن برای دولت اردوغان در انتخابات آینده بی‌شک نتیجه منفی خواهد داشت.

سوم: ترکیه یکی از طرفین مذاکره در آستانه و سوچی است که مورد حمایت جریان مخالف دولت سوریه است و قبل از مذاکرات دور بعدی در آستانه و سوچی می‌خواهد با به ‌دست گرفتن کنترل منطقه عفرین قدرت مذاکره خود را بالا برده تا بتواند برای گروه‌های مورد حمایت خود جایی در آینده سوریه فراهم کند.

چهارم: مبارزه با گروه‌های کرد مورد حمایت آمریکا یکی دیگر از اهداف عملیات عفرین است که ترکیه احساس می‌کند آمریکا با حمایت از پ. ک. ک و گروه‌های وابسته به آن، مناطق کردنشین ترکیه را از این کشور جدا و اسرائیل دیگر در منطقه ایجاد کند. به همین دلیل ترکیه با این اقدام خود سعی دارد مناطق شرق فرات را به‌طور کامل در اختیار بگیرد تا امکان اجرای توطئه آمریکا وجود نداشته باشد.

و اما سخن آخر این که روشن نیست ترکیه تا چه اندازه به این برنامه و اهداف خود پایبند باشد و دوباره تغییر رویه ندهد، زیرا سفر اخیر مقامات نظامی و سیاسی آمریکا بخصوص دیدار تیلرسون، وزیر خارجه آمریکا از ترکیه و گفت‌وگوی محرمانه 3/5 ساعته وی با اردوغان، و اظهارات مسئولان ترکیه نشان داد این کشور امکان دارد دوباره همگام با آمریکا حرکت کرده و اهداف آمریکا را در منطقه مد نظر خود داشته باشد که گفته شده است آغاز حملات روسیه علیه گروه‌های تروریستی مورد حمایت آمریکا و ترکیه در غوطه شرقی در جواب این دیدار‌ها و تفاهمات مقامات ترکیه با آمریکا صورت گرفته است.

با توجه به اهداف فوق، بعید به‌نظر می‌رسد ترکیه عملیات خود را علیه عفرین متوقف کند و با توجیهات عدیده از جمله مبارزه با گروه‌های تروریستی و برقراری امنیت مناطق مرزی خود، سعی دارد به آتش بس اعلامی شورای امنیت سازمان ملل تن ندهد. اما مساله این است که تاکنون هیچ سازمان بین‌المللی، گروه‌های کرد سوریه (پ.ی.د و ی.پ.گ) را به عنوان گروه تروریستی اعلام نکرده است.

اصرار ترکیه بر ادامه عملیات نظامی در شمال سوریه

نیروهای ارتش ترکیه روز یکشنبه (اول بهمن) وارد عفرین در شمال سوریه شدند. آنها قصد دارند یک «منطقه امن» به وسعت 30 کیلومتر در سرحدات خود با عفرین ایجاد کنند.

ترکیه هدف عملیات شاخه زیتون را، پاکسازی منطقه عفرین از وجود گروه‌های تروریستی با محوریت پ.ک.ک که در فهرست گروه‌های تروریستی بین‌المللی قرار دارد و مقابله با شاخه سوری آن پ.ی.د و شاخه نظامی آن ی.پ.گ که نام خود را به «نیروهای دموکراتیک سوریه» تغییر داده، اعلام کرده است.

این‌که ترکیه با کشور سوریه بحران‌زده دارای مرز مشترک 950 کیلومتر است، شکی نیست. این که حفظ امنیت مرزهای خود و مناطق مرزی خود حق ترکیه است شکی نیست و این که تا کنون بارها از خاک سوریه به مناطق مرزی ترکیه حملاتی صورت گرفته و گاهی تعدادی کشته و مجروح داشته شکی نیست ولی سوال این است که چه کسی باعث بحران سوریه گشته؟ مگر مقامات و رهبران ترکیه نمی‌دانستند آتش ایجاد شده در همسایه در صورتی که خاموش نشود گریبان همسایه‌ها را نیز خواهد گرفت؟ این در حالی است که درک این موضوع برای افراد ساده نیز ممکن است اما چگونه رهبران ترکیه تاکنون از درک چنین موضوع مهمی عاجز مانده‌اند؟

غیر قابل تصور است که رهبران ترکیه از درک آن عاجز باشند! در این صورت این‌که ترکیه به‌جای خاموش کردن این آتش، بر بحران آن دامن زده و با کشورهای سلطه‌گر مانند آمریکا و نوکران منطقه‌ای آن در شعله‌ور ساختن آتش موجود در سوریه تمام کوشش و سعی خود را به‌کار گرفته و مرزهای خودرا در اختیار گروه‌های تروریستی گذاشته، معلوم می‌شود درگیر بازی خطرناکی شده است که احساس می‌کردند سود آن بیشتر از ضرر آن است.

ولی گذر زمان نشان داد تمامی محاسبات ترکیه در سوریه غلط از آب در آمده و امکان این که بحران سوریه خود ترکیه را نیز دربرگیرد خیلی بیشتر از تصورات است. به‌خاطر همین با تغییر موضع و جهش آنی اقدام به حل و فصل سیاسی بحران سوریه کرد و همراه جمهوری اسلامی و روسیه قدم برداشت و یکی از سه طرف روند آستانه و سوچی شد.