بررسی دقیق سیاره سرخ

سال گذشته در یکی از گفتگوهایی که با دکتر فیروز نادری ، معاون ارشد آزمایشگاه جت پیشران ناسا و مدیر سابق برنامه مریخ این سازمان داشتم ، وی بر نکته مهمی تاکید کرد.

کد خبر: ۱۱۲۱۵۴

وی با اشاره به نقش روزافزون ارتباطات و پدیده ای مانند اینترنت ، نقش بارز این فناوری را در رشد و گسترش دانش مورد تاکید قرار داد و ابراز امیدواری کرد تا مردم هرچه بیشتر از این رسانه استفاده کنند. شاید به همین دلیل بود که دیدن گفتگوی اختصاصی سایت آسمان پارس (Parssky.com) با دکتر فیروز نادری در زمینه های گوناگون حوزه فعالیت وی ، باعث شادی مضاعفی شد که بخشی از آن به اطلاعات دکتر نادری مربوط می شد و بخش دیگر رشد مثبت و قابل احترام رسانه های علمی الکترونیک ایران (از جمله آسمان پارس) برای تبدیل شدن به تولیدکنندگان خبرهای علمی و گذر از مرحله ترجمه صرف.
متن زیر بخشهایی از گفتگوی اختصاصی پارس اسکای با دکتر فیروز نادری است که می توانید برای دیدن متن کامل آن و شنیدن فایل صوتی مصاحبه به این سایت مراجعه کنید.
پس از 2 شکست متوالی در مریخ طی سالهای گذشته ، سازمان فضایی امریکا (ناسا) دکتر فیروز نادری را به عنوان مسوول برنامه های مریخ و ماموریت های سیاره سرخ منصوب کرد. دکتر نادری برنامه های موفق دوره مدیریت خود را در موضوع مریخ با هدایت و راهبری مریخ نوردهای فرصت و روح آغاز کرد؛ کارنامه ای درخشان از یک همکاری دسته جمعی و تلاشی چند صد نفره برای هدفی مشترک. هم اکنون این دوقلوهای مریخی نزدیک به 1000 روز را در مریخ گذرانده اند که رکورد بسیار خوبی برای مریخ نوردها و گروه هدایت کننده آنها محسوب می شود. (آخرین خبرها حاکی از آن است که ماموریت مریخ نوردهای ناسا برای یک سال دیگر تمدید شد.) طرح مهم در حال انجام فعلی برای مریخ پس از مریخ نوردها، مدارگرد جدید مریخ به نام MRO یا Mars Reconnaissance Orbiter است.
دکتر فیروز نادری مدیریت این برنامه را نیز به عهده دارد. شاید چند روز بیشتر نیست که قرارگیری موفق فضاپیمای MRO به مدار از پیش تعیین شده و تصحیح مداری آن موفقیت دیگری را نصیب دکتر فیروز نادری و همکارانش کرد و به این ترتیب ، یکی دیگر از برنامه های پیچیده پرتاب و هدایت مدارگردهای مریخ به مرحله جدید خود وارد شده است.
فضاپیمای MRO سال پیش راهی مریخ شد و طی ماههای گذشته به مرحله تصحیح مداری خود رسیده و به مرور می رود تا در اولین گام ، تصاویر آزمایشی خود را از سطح مریخ ارسال کند. مدارگرد دیگری نیز سال آینده در شمال مریخ و نزدیک قلب یخی آن فرود خواهد آمد.
نام این مدارگرد که کپسول آزمایشگر آن به سمت شمال مریخ شلیک خواهد شد، فونیکس است . فونیکس پس از برخورد با سطح مریخ قرار است در آزمایشگاه کوچک خود روی سطح و یخهای قطبی مریخ آزمایش هایی انجام دهد.اما اواخر این دهه و تا سال 2010 قرار است مریخ نورد بسیار پیشرفته ای با نام - MSL که یک لابراتوار مجهز علمی را به همراه دارد - به سطح مریخ برسد. این یکی از بزرگترین طرحهای مریخ طی این دهه است که برای کاوش سطح سیاره سرخ انجام می شود.
این مریخ نورد که شبیه مریخ نوردهای قبلی است با اندازه ای به مراتب بزرگتر، سنگین تر و همراه ادوات آزمایشگاهی و جستجوگر بیشتر و کامل تر راهی مریخ خواهد شد.آزمایشگاه سنگ و کانی به همراه 8 جزئ آزمایشگر دیگر، آزمایشگاه این مریخ نورد را تشکیل می دهند، MSL، 4برابر از لحاظ وزن و اندازه از همنوعان فعلی خود در مریخ بزرگتر است و مهمترین ویژگی اش ، نوع سوخت آن است که از انرژی اتمی استفاده می کند. پیش بینی می شود عمر این ربات کاوشگر با توجه به نوع سوخت آن و نوع طراحی بسیار طولانی باشد.اینها مهمترین طرحهای صورت گرفته در مریخ طی این دهه خواهند بود. به گفته دکتر فیروز نادری ، تمامی این طرحها به صورت سلسله ای و مرتبط به هم انتخاب و طراحی می شوند و هر کدام مکمل ماموریت قبلی و پیش نیازی برای ماموریت های پس از آن خواهند بود.
مدارگردها، مریخ را از بالا کاوش و نقاط احتمالی فرود مریخ نوردها را تعیین می کنند. برای مثال ادیسه مارس یا MGS مدارگردی بود که پیش از ارسال مریخ نوردهای روح و فرصت ، مکانهای فرود این دو را بررسی و باعث انتخاب آن از سوی متخصصان ناسا شده بود.دکتر نادری درباره زمان پرتاب ماموریت های بعدی می گوید: MSL مریخ نورد جدید در سال 2009پرتاب خواهد شد و در سال 2010 به مریخ رسیده و در سطح آن فرود خواهد آمد. در کاوش مریخ 3 سوال و هدف اصلی پیش روی ماست: در نظر گرفتن شرایط مریخ در طول تاریخ. آیا حیاتی در گذشته در آن وجود داشته یا این که در آینده به وجود خواهد آمد؛ دوم این که اگر شرایط زندگی وجود داشته ، آیا حیاتی هم به وجود آمده یا خیر و سوال سوم این که آیا اگر حیاتی هم به وجود آمده است ، در حال حاضر هم به شکلی خاص دیده می شود یا خیر؛ همه مریخ نوردها، در آینده به قصد رسیدن به پاسخ این سوالات است که راهی مریخ می شوند.
دکتر نادری در باره تاثیر طرحهای علمی رباتیک مریخ و تاثیر آنها بر ماموریت های بعدی معتقد است : طرحهای رباتیک تقریبا همگی به هم مرتبط هستند و راه را برای رسیدن به هدفهای بزرگ بعدی هموارتر خواهند کرد. ما در هر پرتاب فضاپیما باتجربه تر شده و از لحاظ فناوری پیشرفته تر خواهیم شد.
وی همچنین درباره مشکلات سفر به مریخ توضیح می دهد: مشکلات بزرگی پیش روی ماست: 3 مرحله برای سفر به مریخ متصور است ؛ اول پرتاب از زمین ، دوم هدایت از زمین تا مریخ و سوم فرود در مریخ. بخش دوم این ماموریت آسان ترین قسمت آن خواهد بود و سختی آن فرود در مریخ و پرتاب از زمین است. مرحله اول یعنی پرتاب به سبب حجم زیاد وسایل و ملزومات این سفر نیاز به تدارک چندین پرتاب از زمین خواهد داشت که در فضا این تجهیزات به هم ملحق شده و به صورت یک فضاپیمای مرکب از همه این وسایل به سمت مریخ حرکت می کند. پس از این ساده ترین مرحله آغاز می شود که حرکت این فضاپیما تا مریخ است. در این مرحله فضاپیما با سرعت بسیار زیاد به سمت مریخ روانه می شود و مشکلات از زمانی آغاز می شود که ما بخواهیم سرعت آن را نزدیک مکان فرود و در جو بسیار رقیق مریخ کاهش دهیم و آن را با همه مسافران و وسایلش سالم به سطح بنشانیم.
برای مثال سرعت حرکت فضاپیماهایی که حامل روح و فرصت بودند نزدیک به 20 هزار کیلومتر در ساعت بود و زمانی که تنها 120 کیلومتر با مریخ فاصله داشتند باید سرعت را آنقدر کاهش می دادیم که به آرامی بتوانند بر سطح مریخ فرود آیند.
مشکل ترین فاز فرود در مریخ ، کند کردن سرعت فضاپیماست. در حال حاضر و در ماموریت های کنونی سپر حرارتی چتر و موتورها می توانند سرعت را کاهش بدهند ؛ اما در زمانی که فضاپیمای حامل انسان بخواهد با 20 تا 25برابر وزن و اندازه در سطح مریخ فرود آید، کار کمی سخت تر خواهد شد! ما هنوز فناوری مورد نیاز برای این کار را در اختیار نداریم تا بتوانیم سرعت را طوری کاهش دهیم که انسان را به سلامت در سطح مریخ بنشانیم. یکی از دلایل مهم این است که در مریخ حتی نمی توان از خاصیت اصطکاکی جو آن به سبب رقیق بودنش استفاده کنیم.
با توجه به مشکلات تکنولوژیکی و مالی که بر سر این راه وجود دارد، به نظر نمی رسد تا نیمه این قرن بتوانیم تمامی امکانات این سفر را فراهم کنیم و باید تا دهه های آینده صبر کنیم. مشکل دیگر هم سلامت انسان در فضا و مریخ است. سفر چند روزه به ماه و اقامت در آن از نظر فیزیولوژی بدن خطرات زیادی برای انسان نداشت و به مشکلی از این نظر برنخوردیم ؛ برنامه ای که حداکثر طی چند روز رفت و برگشت فضانوردان به ماه انجام می پذیرد.
ولی سفر به مریخ کاملا متفاوت است. ما با تجهیزات کنونی حدود 7 ماه زمان لازم خواهیم داشت تا فاصله بین زمین تا مریخ را طی کنیم. 7 ماه سفر در زمانی است که مریخ نزدیکترین فاصله را به ما داشته باشد. در نظر بگیرید زمان برگشت هم باید در تاریخی باشد که دوباره مریخ نزدیکترین فاصله را به زمین داشته باشد ؛ تا همین 7 ماه زمان برای رسیدن به زمین صرف شود. پس از رسیدن به مریخ 19ماه طول خواهد کشید تا دوباره شرایط ایده آل برای بازگشت به زمین فراهم شود. یعنی فضانوردان زمانی در حدود 14 ماه را در راه رفت و برگشت از مریخ هستند و 19 ماه نیز باید در مریخ به سر برند. با این شرایط سخت می توان در نظر گرفت که سفر انسان به مریخ نمی تواند طی یکی دو دهه آینده صورت گیرد.