استراتژی واحد اروپا در مقابل ایران

واشنگتن نتوانست در پیاده ساختن مقاصد خود در قبال ایران موفق شود و همان‌طور که شاهد بودیم کنگره این کشور نیز در مورد برجام سکوت کرد، حال آمریکا در پی افزایش فشار به اروپاست تا از این طریق به اهداف مورد نظر خود دست یابد.

اعمال محدودیت در برنامه موشکی، دفاعی و نفوذ ایران در منطقه از موضوعاتی است که آمریکایی‌ها دنبال می‌کنند و البته این فشارها در دوره ترامپ بسیار افزایش یافته است. در این ارتباط محوریت بخشیدن به موضوع موشکی و رفتارهای ایران در منطقه اقدام جدید واشنگتن است. اروپایی‌ها نیز در این خصوص ادعاهایی دارند.

ترامپ از این نقاط مشترک بین اروپا و آمریکا سوءاستفاده می‌کند و تعلیق تحریم‌ها را منوط به تحقق خواسته‌های خود در مورد موضوعات مطرح شده می‌داند. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها در این موضوع همراهی خواهند کرد. آمریکایی‌ها از طریق تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران به دنبال یک نوع خرید فرصت یا زمان هستند تا از این طریق اروپایی‌ها را با خودشان همراه کنند. به هرحال بعد از موضوع برجام، اروپایی‌ها تاکنون آن‌گونه که انتظار می‌رفت برای دفاع از این توافقنامه در میدان حضور پیدا نکردند، از سوی دیگر اروپایی‌ها در خصوص مواضع ترامپ نسبت به تعلیق تحریم‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران هم همراهی لازم را نداشتند. در حال حاضر ترامپ از طریق فرصت زمانی چهار ماهه تعلیق تحریم‌ها به دنبال این است که بتواند اروپایی‌ها را در خصوص اهدافی از جمله برجام متقاعد کند.

ترامپ به اروپایی‌ها گفته اگر به شروطی که در مورد ادامه برجام عنوان کرده است عمل کنید، من چهار ماه بعد عدم اعلام تعلیق را اعلام نخواهم کرد، پس بستگی به نوع رفتار اروپایی‌ها خواهد داشت. اگر اروپایی‌ها طی زمانی چهار ماهه به شروط ترامپ تن بدهند در این صورت اتفاقی که خواهد افتاد آن چیزی است که ترامپ دنبال می‌کند و از این طریق فازها و سناریوهای دیگر را پیش خواهند برد.
در هر حال اگر اروپایی‌ها شروط ترامپ را بپذیرند دو حالت دارد:

حالت اول: اروپایی‌ها به طور کامل شروط آمریکا را بپذیرند، که احتمال این موضوع خیلی ضعیف هست.

حالت دوم: بخشی از شروط آمریکایی‌ها را بپذیرند. در این صورت شرایط پیچیده‌ای رقم خواهد خورد. در اینجا یکی از زمینه‌های ذهنی موجود که اروپایی‌ها را می‌تواند به نفع ترامپ مجاب کند بحث‌هایی مانند موشک، حقوق بشر و حضور و نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه خواهد بود. ممکن است در این چهار ماه اروپایی‌ها بیایند با آمریکایی‌ها وارد یک تعامل شوند و به یک استراتژی واحد تن دهند. آمریکایی‌ها و شخص ترامپ می‌خواهند از طریق فرصت چهار ماهه تعلیق تحریم‌ها در جهت فشار بر جمهوری اسلامی ایران، اروپایی‌ها را با خود همراه کنند.

بازبینی برجام به هیچ وجه قابل قبول نیست

نکته دیگر این است که بازبینی برجام به هیچ وقت قابل قبول نیست، یعنی جمهوری اسلامی ایران هیچ وقت قبول نخواهد کرد برجام مورد بازبینی قرار بگیرد. هیچ مفهوم و معنایی ندارد یک قراردادی که بین‌المللی است با تغییر هر رئیس جمهوری بخواهد تغییر کند و یا بازبینی شود. اگر این عمل بخواهد رویه جهانی شود، نظم جهان به‌هم خواهد خورد. از سوی دیگر بازبینی برجام توسط هیچ طرفی از طرف‌های آن، به جز آمریکا، مطرح نمی‌شود و به جز کشورهای عربستان یا رژیم جعلی صهیونیستی هم کشورهای دیگر از آن دم نمی‌زنند. در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با قاطعیت اعلام کرده چنین بازبینی‌هایی را نمی‌پذیریم و بنابراین با این فضایی که فعلا ایجاد شده به نظر می‌رسد این شرط‌گذاری ترامپ خیلی موفقیت‌آمیز نخواهد بود.

صرف بودن برجام ارزشمند نیست

جمهوری اسلامی ایران برای دستیابی به مزایایی، حاضر به پذیرش محدودیت‌های ذکر شده در برجام شد، بنابراین ایران باید بدون تردید نسبت به هر گونه اختلال یا ایجاد محدودیت در مسیر دستیابی به آنها واکنش جدی و قاطعانه داشته باشد. نباید صرف بودن برجام برای ما ارزشمند بوده و صرفا به فضای روانی ایجاد شده ناشی از برجام اکتفا شود، چرا که وجود چنین فضایی به تنهایی در مناسبات ما کفایت نمی‌کند بلکه نوع مناسبات بانکی، اقتصادی و... اهمیت دارد. مسئولان نظام قطعا باید مقابل هر حرکت آمریکا اقدام متقابلی انجام دهند و در فضای بین‌المللی تاکید بسیاری بر نقض عهدهای این کشور در اجرای برجام داشته باشند و توجهات جهانی را به سمت عدم اجرای تعهدات آمریکا جلب کنند.

سیامک باقری/ عضو هیات علمی پژوهشگاه امام صادق(ع)