جوان‌ترین و ملی‌ترین جشنواره فجر

به گزارش جام‌جم، در حالی که این‌روزها از تهران صدای نت‌های جشنواره موسیقی فجر شنیده می‌شود و بعد از آن پایتخت صحنه‌ای برای حضور نمایش‌های جشنواره تئاتر فجر می‌شود و سپس، جشنواره فیلم فجر عرض اندام می‌کند، جشنواره تجسمی فجر هم در تدارک برای برپایی دهمین دوره خود است. جشنواره‌ای که با وجود جوانی، ملی‌ترین جشنواره فجر محسوب شده و در 26 استان برپا می‌شود.

آمار کمی جشنواره

فراخوان دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر خیلی پیشتر و در تابستان منتشر شده بود و هنرمندان طی روزهای 23 مرداد تا 20 آذر در این رویداد شرکت کردند. نتیجه اما جالب توجه بود. استان تهران و اصفهان بیشترین شرکت‌کنندگان را در این دوره جشنواره تجسمی فجر به خود اختصاص دادند. تهران با 1014 هنرمند، اصفهان با 195هنرمند، البرز با 177 هنرمند، خراسان رضوی با 173هنرمند و استان فارس با 121 هنرمند بیشترین متقاضیان حضور در دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر بودند و استان‌های ایلام و خراسان جنوبی با هفت هنرمند و استان سیستان و بلوچستان با شش ثبت‌نام‌کننده، کمترین متقاضی را برای جشنواره داشتند.

همچنین، هنرمندان53 کشور هم برای حضور در این رویداد بزرگ هنری،ثبت نام و آثارشان را به دبیرخانه این جشنواره ارسال کردند که صربستان با 22 هنرمند، پاکستان با 12هنرمند، ترکیه با 11 هنرمند، افغاستان با ده هنرمند، برزیل با هشت هنرمند، روسیه با هشت هنرمند، اوکراین با پنج هنرمند، ایالات متحده آمریکا با پنج هنرمند، چین با پنج هنرمند و ازبکستان با چهار هنرمند بیشترین متقاضی در این دوره را داشتند.

در مجموع 2764 هنرمند ایرانی و خارجی در سایت رسمی این جشنواره ثبت‌نام کردند که از این تعداد 168 هنرمند خارجی از 53 کشور جهان خواهان حضور در دوره دهم بودند.

سیاستگذاران جشنواره

مجید ملانوروزی، مدیر کل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره، مجتبی آقایی را به عنوان دبیر دهمین جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر منصوب کرد. کامبیز درم‌بخش، اصغر کفشچیان مقدم، بهروز دارش، فرح اصولی بیژن صیفوری، صداقت جباری، محمدعلی بنی اسدی، بهزاد اژدری و منیژه صحی هم به عنوان اعضای شورای هنری معرفی شدند. همچنین مجتبی آقایی هم جمشید حقیقت‌شناس را به سمت دبیر هنری این جشنواره منصوب کرد.

مشکلی به نام فضای نمایشگاهی

یکی از مهم‌ترین معضلات جشنواره تجسمی فجر طی ادوار قبل مشکل کمبود فضا برای نمایش آثار بوده است. ملانوروزی، مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر شورای سیاستگذاری جشنواره دهم هم بر این نکته تاکید می‌کند و می‌گوید: هنرمند، بخصوص هنرمند هنرهای مفهومی و هنرهای نو، کار خود را براساس مکان و بخشی از اثر خلق می‌کند تا براساس آن فضا بتواند عناصر خود را طراحی کند. یکی از مشکلات ما در بخش هنرهای تجسمی نبود یک مکان مناسب برای هنرهای معاصر و مدرن است. موزه هنرهای معاصرتهران، تنها براساس نقاشی طراحی شده است و بسیاری از کارهای چیدمانی و معاصر جایگاه مناسبی در آن ندارد .موسسه صبا نیز از لحاظ اندازه یک امکاناتی دارد ولی معتقدم ایده‌های نو نیاز به مکان‌های نو دارد. پیشنهاد ما این است که اگر به نتیجه برسیم باغ کتاب می‌تواند با توجه به وسعت فضا یکی از گزینه‌ها باشد و این امکان وجود دارد که روی این نوع محیط‌ها کار کنیم، اما همچنان برای ارائه آثار خاص، بزرگ، معاصر و حرفه‌ای به مکان حرفه‌ای نیاز داریم تا نور و عناصر محیطی بتواند برای نمایش آثار هم افزایی کند.

فقدان نگارخانه ملی

سیدمحمد مجتبی حسینی، معاون امور هنری وزارت ارشاد هم درباره جشنواره دهم معتقد است: با وجود تمام محدودیت‌هایی که در امکانات و زیرساخت‌ها داریم، زیست‌بوم فرهنگی ما باعث شده این همه هنرمند جوان خلاق و ماهر داشته باشیم که با اشتیاق فراوان کار می‌کنند و یک دوره درخشان در هنر این کشور
به وجود آورده‌اند.

او می‌افزاید: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در چهار سال گذشته تلاش زیادی برای احداث «نگارخانه ملی» انجام داد؛ اما مشکلات، بزرگ‌تر از آن بود که این تلاش‌ها در آن مدت به نتیجه برسد. با این حال هنوز فعالیت‌ها ادامه دارد و با جدیت این موضوع را پیگیری می‌کنیم. ما به یک نگارخانه ملی و فضایی که هنرمندان و دانشجویان بتوانند خود را نشان دهند نیاز داریم.

تمرکز زدایی، برعکس دیگر جشنواره‌ها

آقایی نیز چند روز قبل در نشست خبری جشنواره گفت: در طول سال‌، جشنواره‌ها و دوسالانه‌ها با رویکردهای تخصصی از سوی انجمن‌های تخصصی برگزار می‌شود، اما جشنواره تجسمی یک نمایه از حوزه تجسمی کشور است و مدیاها و پیشنهادهایی را در حوزه تجسمی برگزیده که به گویش معاصر نزدیک است.

برعکس سایر جشنواره‌های فجر که امسال فقط در پایتخت خلاصه شدند، دبیرکل جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره رویکرد ملی جشنواره تجسمی که انرژی بیشتری روی آن گذاشته می‌شود، توضیح داد: امسال استان‌ها امکان حضور گسترده‌تری برایشان فراهم شده است.
22 استان در جشنواره حضور دارند که احتمالا این عدد تا 25 استان افزایش می‌یابد. بنابراین می‌توان گفت امسال 26جشنواره تجسمی (تهران به همراه 25استان) داریم و تمرکز در پایتخت نیست. همچنین از هر استان سه هنرمند که ظرفیت‌های تجسمی استان را می‌شناسند معرفی شده و یک نفر برای مدیریت هنری (دبیری استانی) جشنواره در استان‌ها معرفی شد که این حضور خارج از رقابت و به صورت نمایشگاهی است. یعنی 25 هنرمند استانی داریم، علاوه بر این که نمایشگاه‌گردان (کیوریتور) در استان خودش هم نمایشگاهی را از هنرمندان استان برپا می‌کند. او در تشریح جزئیات بیشتر جشنواره امسال همچنین توضیح داد: در فرهنگسرای نیاوران از دهم بهمن تا پایان جشنواره (چهارم اسفند) بخشی به هنرمندان برتر دو سال اخیر اختصاص دارد که در رقابت‌های جهانی افتخار کسب کرده‌اند. این هنرمندان توسط انجمن‌های تخصصی معرفی می‌شوند.

آقایی بر لزوم تشکیل خانه ملی هنرهای تجسمی تأکید و تشریح کرد: خوشبختانه در حوزه سینما، نهادهای کمک‌کننده زیادی مانند خانه سینما، بنیاد فارابی و سازمان سینمایی را داریم یا در تئاتر خانه نمایش را داریم، در موسیقی هم انجمن موسیقی و خانه موسیقی دارد. اما در تجسمی «خانه هنرهای تجسمی» نداریم. تشکیل خانه تجسمی یا هر نهادی که بتواند به جامعه تجسمی کشور کمک کند، لازم است.

آمار نهایی

حقیقت‌شناس در نشست خبری جشنواره به ارائه آماری از جشنواره پرداخت و گفت: ما طی سه مرحله پذیرش آثار داشتیم؛ در مرحله اول به مدت پنج روز از بین ده هزار و 600 اثر، 1600 اثر انتخاب شد، در مرحله دوم از میان 1662 اثر، 159 اثر طی سه روز انتخاب شد. سپس در مرحله سوم، با حضور شورای هنری 91 اثر در بخش فراخوان عمومی انتخاب شد. خالق 58 اثر مردان و خالق 33 اثر هم زنان هستند.

دبیر هنری جشنواره تجسمی فجر ادامه داد: از مجموع 91 اثر راه‌یافته، هشت اثر مربوط به هنرمندان خارجی است که دو اثر از بلژیک آمده و برزیل، بنگلادش، ترکیه، عراق، پرو و صربستان هر کدام یک اثر در جشنواره دارند. در بخش خارجی، هفت مهمان هم از آمریکا، سوئیس، آذربایجان و ایتالیا دعوت کردیم و دو هنرمند ایرانی خارج از کشور نیز حضور دارند. دبیر هنری دهمین جشنواره تجسمی فجر هم به مشکل نبود فضا برای نمایش آثار اشاره کرد و گفت: ما کاخ جشنواره نداریم و اولین چیزی که برای هنرمندان مهم است، مکان نمایش کارهاست. این از آسیب‌های هنر تجسمی امروز ایران است. بخش خصوصی اقداماتی انجام داده است، اما کفایت نمی‌کند. متأسفانه فرهنگسراها هم این بضاعت را ندارند و گالری‌های کوچک دارند که استانداردسازی نشده‌اند.