روایت خواندنی مشارکت اقلیت‌های دینی در دفاع مقدس

روایتی که مدتی پیش، اعظم حمزه‌ای خسرقی در کتابی با عنوان «کردار اهل صومعه» به آن پرداخته و گوشه‌ای از خاطرات پشتیبانی و حضور هموطنان ارمنی‌مان را دردفاع مقدس به تصویر کشیده است. قهرمان این روایت واقعی از روزگاری است که بر موشق زرگریان، داوید گالستیان، نیکاقوس باغومیان، آلبرت باغومیان، آرام آوانسیان و سنبات آبکاریان گذشته است. روایتی خواندنی که از پس گفت‌وگو با ارامنه‌ای که از سوی اتحادیه باتری‌سازی و مکانیک در جنگ تحمیلی حضور داشتند، به دست آمده است. قسمت‌هایی از این روایت را با هم مرور می‌کنیم.

استادکاران سختکوش ارمنی، به‌هیچ‌وجه خود را در چارچوب زمان‌بندی‌ها قرار نمی‌دادند و اغلب تا دیروقت روی خودروها یا دستگاه‌های تأسیساتی کار می‌کردند. همه قرارگاه‌ها دارای آشپزخانه‌های عمومی، وسایل آشپزی و کادر بودند. گروه‌های ارمنی نیز به همین صورت غذای خود را از آشپزخانه عمومی دریافت می‌کردند و در محل جداگانه‌ای که برای صرف غذای ایشان اختصاص یافته بود، مطابق آداب و غذاخوری ارامنه، وعده خود را صرف می‌کردند.

گروه‌های ارمنی هر صبح پیش از آغاز کار، مطابق مقررات و قانون عمومی پادگان، کار روزانه خود را با دعای «ای پدر ما که در آسمانی» آغاز می‌کردند.

وارتان هواگیمیان، مکانیک و استاد کار فنی شرکت هامارگ (کوماتسو) ماه‌ها در منطقه جنگی جبهه حضور داشت. او حتی بارها برای انجام وظیفه، به خطوط مقدم جنگ نیز سرکشی کرده و کار تعمیر خودروها را آنجا انجام داده بود. در یکی از مأموریت‌ها با شرکت در کارهای تدارکاتی منطقه فاو عراقی توانست با نمونه‌سازی ماهرانه خود، دستگاه‌های بولدوزر و بیل مکانیکی را ضدآب کند!

در قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) چهار گروه صنعتگر ارمنی، به ترتیب به مأموریت رفته و کار کرده بودند. گروه‌های صنعتگر ارمنی دیگری هم از سوی شورای خلیفه‌گری اصفهان و جنوب ایران به آن قرارگاه اعزام شده بودند. از این‌رو، آن قرارگاه اصلی‌ترین محل حضور و کارگاه ارامنه رزمنده فنی شده بود.

صنعتگران، کارخانه‌داران و پیمانکاران از ارامنه بودند که به‌طور فردی و با همت شخصی خود، در قرارگاه‌های پشت جبهه حضور می‌یافتند؛ حتی برخی صاحبان کامیون‌ها، بولدوزرها و ماشین‌آلات راهسازی با تجهیزات خود به جبهه می‌رفتند و در حمل اجناس و دیگر امور اجرایی و راهسازی پشت جبهه شرکت می‌کردند. چند نفر از رانندگان ارمنی در راه انجام وظیفه مجروح شدند و حتی شهدایی نیز در این راه تقدیم شد؛ مانند امیل آرتسرونی آرزویان که راننده یک کامیون بود. وی روز شانزدهم فوریه سال 1983 میلادی، سیزدهم اسفند سال 1360 خورشیدی به شهادت رسید.

کار روزانه با دعای صبحگاهی آغاز می‌شد و با آن که شرکت غیرمسلمان‌ها در مراسم مخصوص دین اسلام و تلاوت قرآن کریم و اقامه نماز اجباری نبود، با این‌حال گروه ارامنه به‌پاس احترام به جمع، در این مراسم‌ شرکت می‌کردند. برادران مسلمان رزمنده نیز آنان را در صف نخست جای می‌دادند.

قرارگاه‌های محل کار ارامنه در مناطق جنگی، مانند همه اردوگاه‌های دیگر با پرچم جمهوری اسلامی ایران آراسته شده بود و با نصب تابلوی گروه صنعتگران ارمنی خلیفه‌گری ارامنه بر سر در آنجا و تصویر جداگانه حضرت امام خمینی(ره) و تصویر دیگری از اسقف اعظم آرداک مانوکیان و امام خمینی که کنار یکدیگر نشسته بودند، همچنین تصویری از رئیس‌جمهور وقت، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، از دیگر مکان‌ها متمایز می‌شد.