استقبال لبنان از نخست وزیر مستعفی

تلعیق استعفا

به گزارش جام جم آنلاین، سعد حریری پس از بازگشت به لبنان اعلام کرد که در پاسخ به درخواست میشل عون رئیس جمهور لبنان مبنی بر فراهم کردن امکان مذاکرات بیشتر، استعفانامه را نزد خود نگه می دارم.

ضمن قدردانی از روسای جمهوری و مجلس لبنان به دلیل پایبندی به قانون اساسی و ثبات لبنان در 18 روز گذشته گفت: در تعامل کامل با میشل عون رئیس جمهور این کشور از لبنان در برابر حوادث منطقه ای محافظت خواهد کرد.

حریری تصریح کرد: استعفای خود را تقدیم رئیس جمهور کردم و او از من خواست در ارائه آن عجله نکنم و آن را نگه دارم تا رایزنی و مشورت بیشتری درباره دلایل و پیش زمینه های سیاسی آن انجام شود و من به درخواست وی پاسخ مثبت دادم.

نخست وزیر لبنان همچنین روز چهارشنبه، 22 نوامبر برابر با اول آذر در جشن هفتادمین سالروز استقلال لبنان در کنار میشل عون رئیس جمهور و نبیه بری رئیس پارلمان در بیروت شرکت کرد.

نکاتی درباره استعفا

در تحلیل ماجرای استعفای سعد حریری، بازگشت وی به بیروت پس از 18 روز و تعلیق استعفای نکاتی چند باید مورد توجه قرار گیرد.

نخستین نکته کیفیت استعفا در خاک کشور دیگر است که همگان بر اجباری بودن آن و شرایط تحت فشار سعد حریری در استعفا اذعان دارند، و تردیدی در تحمیل اصل استعفا و متن قرائت شده از سوی ریاض به حریری ندارند.

نکته دوم درباره متن استعفاست که صراحتا انگشت اتهام را به سوی ایران و حزب الله لبنان نشانه گرفته و با تشبیه شرایط لبنان به زمستان سال 2005، زمانی - که پدرش در سمت نخست وزیر هدف ترور قرار گرفت و کشته شد – خود را در معرض ترور معرفی کرد، و مدعی شد که در این شرایط توان اداره امور لبنان را ندارد.

این درحالی است که متن قرائت شده از سوی حریری در استعفانامه اش هیچ تناسبی با مشی اعتدالی و تعاملی وی با کشورهای مختلف از جمله ایران و حزب الله لبنان ندارد.

توضیح اینکه سعد حریری یک سال پیش با سازوکار عبور از بحران سیاسی در لبنان همراه شد، و در قراردادی سیاسی با حزب الله و ژنرال میشل عون سمت نخست وزیری را پذیرفت. در آن زمان بیشتر احزاب و طوائف لبنانی از حریری تقدیر کردند، و همراهی وی را برای خروج از بحران سیاسی ستودند.

اما استعفای نامتعارف و تحمیلی وی در ریاض نشان داد که حامیان سیاسی اش در عربستان سعودی نظری متفاوت با اکثریت طوایف و احزاب سیاسی در لبنان دارند، و معتقدند که حریری به دلیل تعامل با ایران و جنبش حزب الله مستوجب تنبیه و تهدید است و یا باید از سمت خود استعفا دهد و لبنان را به شرایط بحران سیاسی یک سال پیش برگرداند، و یا در تعامل با ایران و حزب الله تجدید نظر کند.

مسیری دشوار، پیش‌روی حریری

بازگشت حریری مطالبه قطعی همه مقامات سیاسی و سران احزاب و طوائف لبنان بود، و مردم این کشور هم در 18 روز گذشته از طریق فضای مجازی و حقیقی فشار زیادی را به سران سعودی برای آزدی نخست وزیر محبوس خود تحمیل کردند.

فشار منطقه ای و بین المللی و تقبیح اقدام عربستان در بازداشت دیپلماتیک نخست وزیر لبنان عامل دیگری بود که چاره ای جز عقب نشینی برای ریاض باقی نگذاشت. به ویژه آنکه امانوئل مکرون با تعیین ضرب الاجل برای بازگشت حریری اعلام کرد در صورت ادامه بازداشت حریری در عربستان، مساله را از طریق طرح در شورای امنیت سازمان ملل پیگیری خواهد کرد.

به هر تقدیر سعد حریری پس از 18 روز اقامت اجباری در ریاض از طریق قاهره و قبرس به خاک لبنان بازگشت، و به توصیه رئیس جمهوری لبنان استعفای خود را برای آزمودن دوباره مسیر مذاکره و گفتگو به حالت تعلیق درآورد.

اما طبعا حریری امروز دیگر حریری پیش از استعفا نیست و قطعا در شرایط دشوارتری در مقایسه با گذشته قرار گرفته است.

ما نمی دانیم سران سعودی تنها تحت فشار منطقه ای، بین المللی و اعتراض عمومی در لبنان حاضر به بازگشت سعد حریری شده اند، یا طی توافق دوجانبه یا چندجانبه و با ماموریتی هدفدار و مشخص وی را راهی لبنان کرده اند.

اگر فرض نخست درست باشد، بازگشت حریری به مثابه شکست فاحش دیگری برای عربستان سعودی است که موقعیت این کشور را در نگاه ملت ها و دولت های منطقه متزلزل تر خواهد کرد، و لبنان را بیش از گذشته از جبهه سعودی دور خواهد ساخت.

اما چنین فرض خوشبینانه ای بیش از اندازه ساده به نظر می رسد، و شواهد حاکی از آن است که سناریوهای پیچیده تری در پس این بازگشت ساده وجود دارد.

سخنان حریری در جمع هوادارانی که برای استقبال وی آمده بودند شاید نشانه هایی از پیچیدگی در امر بازگشت وی به بیروت را نشان دهد. آنجا که تصریح کرد: کنار شما باقی می مانم تا مسیر آزادی و ثبات لبنان و عرب بودن لبنان را ادامه دهم. این تصریح بر عرب بودن لبنان در حالی که تشکیکی در این معنا وجود ندارد، می تواند نشانه ای از گفتمان عربی - عجمی سران سعودی باشد که تلاش دارند، ایران را دشمن اصلی و در مقابل جهان عرب نشان دهند، و در هماوردی ساختگی با ایران فارسی، سروری و رهبری ادعایی جهان عرب را در اختیار خود بگیرند.

نگارنده ضمن اینکه بنای پیشگویی در خصوص نقش جدید سعد حریری برای آینده لبنان ندارد، بر این باور است که سران سعودی پس از شکست فاحش در برابر جبهه مقاومت در سوریه و عراق و در پی ناکامی در جنگ یمن در صدد هستند جبهه جدیدی را در لبنان علیه حوزه مقاومت در منطقه بگشایند، و در سنگری دیگر فشار بر ایران و حزب الله لبنان را آغاز کنند.

در چنین شرایطی باید به انتظار نشست و روند مذاکرات سیاسی در بیروت و انتخاب سیاسی شخص سعد حریری را مشاهده کرد. مذاکراتی که می تواند به بازگشت لبنان به تعادل و تعامل پیش از استعفا منجر شود و یا لبنان را بار دیگر به بحران سیاسی یک سال پیش و یا شدیدتر از آن سوق دهد.

بی تردید شخصیت دو تابعیتی سعد حریری - که هم ملیت لبنانی دارد و هم تابعیت و تعلقات وسیع سعودی - در نقش آفرینی سرنوشت ساز وی در شرایط کنونی لبنان نقشی تعیین کننده خواهد داشت.

اگر همانگونه که سه شنبه شب در جمع استقبال‌کنندگانش در برابر کاخ بعبداء بیروت گفته بود لبنان را در اولویت نخست خود بداند، تصمیمی ملی و ماندگار خواهد گرفت که نه تنها اتحاد کم سابقه موجود در لبنان را تحکیم و تشدید خواهد کرد، بلکه دست مداخله گران خارجی را - که طعم تلخ استعفا در کشور بیگانه را بر وی چشانده اند - از آینده سیاسی این کشور قطع خواهد کرد.

... و یا با توجه به تعلقات سعودی خود در مسیر تنش آفرینی جدید در لبنان حرکت خواهد کرد و در شرایطی که منطقه پس از چهار سال از خطر تروریسم تکفیری داعش رهایی یافته است، لبنان را به سمت مداخلات خصمانه خارجی و تنش های ویرانگر داخلی سوق خواهد داد.

شبکه خبری فرانس 24 در تحلیلی بازگشت سعد حریری را ناشی از فشارها و مذاکرات بین المللی که فرانسه نقش مهمی در آنها داشت ارزیابی کرد، اما ادامه داد که دست حریری هنوز در قبال ریاض کاملا باز نیست. چون به غیر از این که دخترش هنوز در خاک عربستان به سر می برد، وضعیت شرکت های اقتصادی او بسیار بد است و برای حفظ و ادامه حیات آن ها به ریاض وابسته است. پس کاملا روشن است که ریاض هنوز می تواند نخست وزیر لبنان را تحت فشارهای شدید قرار دهد.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین