نظام ارجاع گمشده در پیچ و خم درمان

محسن علی جانی زمانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با جام‌جم به این پرسش‌ها پاسخ داده است.

شما به عنوان پزشکی که نماینده مردم در مجلس است، اگر بیمار شوید چطور پزشک مورد اطمینان خودتان را پیدا می‌کنید؟

من هم مثل همه افراد، در زمان بیماری سعی می‌کنم به پزشک حاذق مراجعه کنم. با همکارانم مشورت می‌کنم تا پزشکی را پیدا کنم که مهارت کافی و تخصص لازم را داشته باشد.

چطور حاذق بودن یک پزشک را تشخیص می‌دهید؟

سعی می‌کنم هنگام بروز بیماری به پزشکی مراجعه کنم که در زمینه تخصصش سابقه طولانی داشته باشد و در طبابت حرف آخر را بزند و حتما مریض‌ها از طبابت او نتیجه دیده باشند.

به نظر شما همان قدر که شما برای درمان تکلیفتان مشخص است، راه دسترسی به یک پزشک حاذق برای مردم نیز‌ روشن است؟

این درست همان مساله‌ای است که سال‌هاست دغدغه فعالان عرصه سلامت چه در حوزه نظارت، قانونگذاری و چه در حوزه اجراست و برای همین است که از برنامه پنجم، موضوع نظام ارجاع تعریف شد تا جریان سرگردانی مردم در مسیر درمان برطرف و ضرر و زیان کشور در هزینه درمان کم شود.

چرا می‌گویید ضرر و زیان؟

براساس آخرین اطلاعاتی که وزارت بهداشت و درمان در اختیار مجلس قرار داده، سالانه 150 هزار میلیارد تومان در چرخه درمان هزینه می‌شود که در مقایسه با بسیاری از کشورها هزینه درمان قابل توجهی بر دوش دولت است؛ اما با وجود این هزینه، مردم از وضعیت اورژانس بیمارستان‌ها، کیفیت خدمات درمانی ناراضی هستند و این گواهی بر آن است که به قول معروف آب از سرچشمه گل‌آلود شده است.

یعنی هزینه‌ها واقعی نیستند؟ از مردم پول بیشتری گرفته می‌شود؟

سلامت مفهوم وسیعی دارد که در این میان، سهم درمان تنها 10 درصد است؛ اما در کشور ما کار برعکس شده و همه سلامت و بهداشت به درمان خلاصه شده، در حالی که آموزش در حوزه سلامت، حرکت در مسیر پیشگیری و همکاری دستگاه‌ها بر زمین مانده‌اند؛ آخر کجای دنیا این همه صرفا برای درمان هزینه می‌شود.

چرا مجلس در مقابل وزارت بهداشت کوتاه می‌آید؟

تکلیف برنامه مشخص است. از برنامه پنجم توسعه تاکنون که برنامه ششم در حال اجراست، وزارت بهداشت موظف به اجرای نظام ارجاع در طرح تحول نظام سلامت است، اما در عمل فقط دستگاه‌ها و سازمان‌ها برای درمان هزینه می‌کنند. مجلس هم کوتاه نمی‌آید و از وزارت بهداشت گزارش عملکرد خواسته است. این نظام ارجاع است که باعث می‌شود سطح خدمات‌دهی پزشک به بیمار مشخص شود. اگر هر بیمار پرونده سلامت و سطح‌بندی خدمات وجود داشته باشد، آن وقت تکلیف پزشک در مقابل بیمار مشخص است. در نظام ارجاع است که مشخص شده به جای آن که بیمار و خانواده‌‌اش برای پیدا کردن متخصص خوب سرگردان شوند از همان ابتدا با پزشک خانواده ارتباط داشته باشند تا پزشک خانواده از طریق پایش سیستم، بتواند پزشک حاذق متخصص را به بیمارش معرفی کند.

‌دلیل اصلی اجرایی نشدن نظام ارجاع چیست؟

تمرکز وزارت بهداشت در حوزه درمان. وقتی هزینه‌های درمانی مدیریت نمی‌شود آن وقت این طرح تحول سلامت است که آسیب می‌بیند و به جای آن که اولویت‌هایی مثل پیشگیری و آموزش در حوزه سلامت در میان باشد همه هزینه‌ها پای درمان می‌رود.

اکنون پشت در بعضی از مطب‌ها مردم نام نویسی می‌کنند تا موقع رسیدن منشی معلوم باشد چند نفر ساعت‌ها در خیابان ایستاده‌اند. تکلیف اخلاق پزشکی برای متخصصانی که پنج دقیقه وقت ویزیت دارند، چیست؟

حسن نظام ارجاع همین است که از مراجعه مستقیم بیماران به متخصصان جلوگیری می‌کند و سطح بندی وجود دارد تا مشخص باشد چه میزان وقت برای درمان یک بیمار از ویزیت تا مراحل درمان صرف شده است و می‌توان حاذق بودن یک متخصص را در این سیستم ارزیابی کرد. از طرفی اجرای کامل نظام ارجاع این فرصت را می‌دهد تا خود مراقبتی آموزش داده شود و حجم مراجعات غیر ضروری و نامرتبط به متخصصان کم شود و در عوض امکان دسترسی افراد نیازمند به متخصص افزایش یابد.

واقعیتش را بخواهید صف کشیدن بیماران پشت در یک مطب، ادعای قطعی بر حاذق بودن یک پزشک نیست. شاید یک پزشک هفته‌ای یک بار به مطب می‌آید و آن یک بار هم به دلیل انباشت مراجعه شلوغ باشد پس نباید بنا را بر این بگذارید هر کس مطبش شلوغ‌تر بود حتما مهارتش در طبابت در حد اعلاست.

به عنوان نماینده مردم در حوزه بهداشت و درمان، مشکل روند درمان بیماران در سراسر کشور چیست؟

بررسی آمار نشان می‌دهد سالانه 60هزار میلیارد تومان از منابع و درآمدها صرف درمان می‌شود. در کنار این درمان 22 هزار نفر با پرداخت 17 هزار میلیارد تومان در قالب خدمات درمانی و بیمه روستاییان شهرهای زیر 20 هزار نفر لحاظ شده است. از محل 9/27 بیمه، بیمه شدگان 18 هزار میلیارد تومان برای درمان پرداخته‌اند. بانک‌ها، وزارت نفت، نیروهای مسلح و کمیته امداد امام خمینی(ره) در کنار سایر سازمان‌ها و نهادها ده هزار میلیارد تومان در حوزه درمان هزینه کرده اند؛ این در حالی است که 50 هزار میلیارد تومان هم از جیب مردم برای درمان و مداوای سرپایی پرداخت شده است، اما باز هم روند درمان، وضعیت بیمارستان‌ها و اورژانس‌ها محل نارضایتی مردم است. مشکل بیماران سرگردان، نارضایتی از عملکرد پزشک در طول درمان و ده‌ها مشکل دیگر تمرکز وزارت بهداشت در حوزه درمان است، چون بررسی هزینه نشان می‌دهد رقم هزینه درمان، قابل توجه است و باز هم راه به جایی نمی‌برد.

به این ترتیب هیچ راه مشخصی وجود ندارد تا مردم به متخصص حاذق دسترسی داشته باشند و بدانند برای درمان سراغ چه کسانی بروند؟

حجم سنگین درمان، وزارت بهداشت را از اجرای قوانین برنامه ششم توسعه عاجز کرده است. وضعیت درمان باعث شده وزارت بهداشت هر روز، بیشتر درگیر درمان باشد و کار آموزش عمومی، آموزش جامعه پزشکی، نظارت بر تولید دارو،سیاستگذاری و... هر روز پیچیده‌تر شود.