بهار مطبوعات در جهان مجازی آینده

هرچند تصور درباره کاهش خوانندگان روزنامه‌ها و زوال تدریجی روزنامه‌های کاغذی به همین اندازه جهان بدون رسانه، تلخ و دشوار نیست، اما بسیار آزاردهنده است.

برای درک بهتر از رشد تحولات فناوری و شکل‌گیری رسانه‌های الکترونیکی و برخط، چند اصل را باید در نظر گرفت:

1ـ تاریخ بروز و ظهور رسانه‌ها نشانگر آن است که با ظهور هر رسانه جدید، رسانه قبلی یا همچنان به راهش ادامه داده است یا با تغییر روش و منش خود در کنار رسانه جدید به عنوان یک رسانه مکمل عمل کرده است.

به عنوان مثال، وقتی رادیو پا به عرصه حیات گذاشت، همگان بر این باور بودند که دیگر عمر رسانه‌ای چون روزنامه به سر آمده است، زیرا رادیو می‌توانست هم باسوادها و هم بی‌سوادها را از اخبار وقایع و رویدادها باخبر سازد و به نظر می‌رسید که دیگر روزنامه‌ها کارایی لازم را ندارند.

همین دیدگاه را زمانی که سینما شکل گرفت، می‌توان ملاحظه کرد یا زمانی که تلویزیون اختراع شد، به باور بسیاری از مردم و کارشناسان، مرگ سینما حتمی به نظر می‌رسید، اما امروزه شاهد آن هستیم که همه این رسانه‌ها در کنار یکدیگر و مکمل یکدیگرند. شاید این تصور پیش بیاید که امروزه شاهد حذف تیرهای چوبی تلگراف در کنار جاده‌های کشور هستیم و دیگر تلگراف‌خانه‌ای در ایران و جهان وجود ندارد و سراغ آنها را باید در موزه ارتباطات بگیریم.

در پاسخ باید گفت، تلگراف ابتدا به تلکس و سپس به فکس تغییر شکل داد و امروز هم در قالب ایمیل و کانال‌های شبکه‌های اجتماعی به حیات خود ادامه می‌دهد.

2ـ فناوری‌ها می‌آیند تا زندگی ما انسان‌ها در وضعیت بهتری قرار گیرد. اکنون که در جامعه اطلاعاتی، امکان تولید دانش و حجم انبوهی از داده‌ها و اطلاعات فراهم شده است و این اطلاعات به همراه دستاوردهای جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات، ما را به شهرهای هوشمند و خانه‌های کنترل شده باهوش دعوت می‌کند، ما نیز باید این آمادگی را برای ورود به شهرهای آینده در خود و جامعه‌مان ایجاد کنیم.

بی‌گمان آینده از آن کسانی است که خود را برای ورود به آن آماده می‌کنند. در جهان کنونی که روزنامه‌ها و کتاب‌های کاغذی در کنار مولتی‌مدیا (چندرسانه‌ای) به حیات خود ادامه می‌دهند و هنوز هم هستند کسانی که خواندن نشریات و کتاب‌های کاغذی را به دیدن نسخه الکترونیکی آنها ترجیح می‌دهند، تصور پایان حیات مطبوعات کاغذی نمی‌تواند نزدیک به یقین باشد.

بر این اساس، در آینده هرچند فناوری‌ها به ما کمک خواهند کرد تا کمتر به قطع درختان جنگل‌ها برای تولید کاغذ بپردازیم، اما همچنان شاهد حضور رسانه‌های کاغذی مانند کتاب، روزنامه، پوستر و... خواهیم بود. در چنین شرایطی توجه به مطبوعات کاغذی بسیار حائزاهمیت است. در همین جهت است که برپایی بیست و سومین نمایشگاه مطبوعات ایران در مصلای تهران را باید فرصتی مغتنم برای رشد و بالندگی هرچه بیشتر این رسانه‌های ماندگار در نظر آوریم و بهار مطبوعات را در جهان مجازی آینده، تماشاگر باشیم.

دکتر امیدعلی مسعودی

عضو هیات علمی دانشگاه سوره