رویای پریشان بارزانی

ابهام در مواضع بارزانی

به گزارش جام جم آنلاین، در روزهای گذاشته مواضع متناقضی از مسعود بارزانی منتشر شده است، که گویای ابهام در مواضع اربیل است.

از سویی «اسامة النجیفی» معاون رئیس‌جمهور عراق پس از دیدار با بارزانی در شهر سلیمانیه از آمادگی بدون پیش شرط برای مذاکره خبر داده است.

در همین چارچوب دفتر ریاست اقلیم کردستان عراق هم روز سه شنبه با صدور بیانه‌ای اعلام کرد که مسعود بارزانی در دیدار با رامون بلیکوا نماینده جدید اتحادیه اروپا در عراق تاکید کرده که اقلیم کردستان آماده مذاکره بدون پیش شرط و بدون محدودیت با بغداد است و قائل به محدودیت زمانی هم در این مذاکرات نیست.

از سوی دیگر هیمن هورامی، مشاور مسعود بارزانی تاکید کرد که بارزانی در دیدار با سلیم جبوری، رئیس پارلمان عراق گفته است که هیچ‌کس نباید به لغو همه‌پرسی استقلال کردستان فکر کند زیرا این حکم مردم کردستان است.

اما نکته مسلم در رفتار بارزانی، تلاش وی برای دادن پیام‌های متناقض به بغداد و استفاده از ظرفیت اختلاف سیاسی در عراق برای پیشبرد اهداف استقلال طلبانه است. دیدار گزینشی بارزانی با دو تن از سه معاون رئیس‌جمهوری عراق که به اختلاف دیدگاه با دولت و اکثریت پارلمان عراق مشهورند، ابعاد این نگاه بارزانی را بیشتر مشخص می‌کند.

این دیدار روز یکشنبه در شهر سلیمانیه میان مسعود بارزانی با اسامه النجیفی و ایاد علاوی و در غیاب نوری مالکی سومین معاون رئیس جمهوری عراق صورت گرفت.

چالش‌های پیش روی بارزانی

1- وحدت رویه سه کشور عراق، ایران، و ترکیه در مقابله با همه پرسی مهمترین چالشی است که از آغاز پیش روی اقلیم قرار داشته و به نظر می‌رسد در روزهای آینده ابعاد عملیاتی تری به خود بگیرد.

در همین چارچوب روزنامه دولتی «الصباح» چاپ بغداد، از برگزاری نشست سه جانبه ایران – عراق – ترکیه در آینده نزدیک خبر داد. به نوشته این روزنامه مثلث تهران – بغداد – آنکارا بناست در این نشست نقشه راه مقابله با اقلیم را طراحی کرده و سیاست واحد و موثری برای جلوگیری از تحقق استقلال را به مرحله اجرا گذاشته بگذارد.

برنامه ریزی برای برگزاری این نشست در حالی انجام می‌شود که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه و خلوصی آکار رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه در سفر مهم هفته گذشته به تهران به توافقات مهمی برای مقابله با همه پرسی اقلیم دست یافتند.

2- اختلافات داخلی در اقلیم کردستان عراق.

همه پرسی اقلیم کردستان عراق در حالی برگزار شد که حزب دموکرات کردستان عراق وابسته به بارزانی تنها حامی جدی این همه پرسی بود و سایر جریان‌های سیاسی به ویژه جنبش تغییر گوران و حزب اتحاد اسلامی تمایلی به آن نداشته اند. بعلاوه برخی خبرها از درون ساختار سیاسی اقلیم کردستان و حزب دموکرات کردستان عراق حاکی از مخالفت بخشی از بارزانی ها با مسعود درباره برگزاری همه پرسی است.

روزنامه العرب چاپ لندن در همین چارچوب اعلام کرد که نیچروان بارزانی، نخست وزیر اقلیم کردستان با تلاش‌های مسعود بارزانی برای اعلام استقلال کردستان عراق مخالف بوده و تاکید کرده است که زمان برای این کار مناسب نیست. نیچروان بارزانی 51 ساله فرزند ادریس و برادرزاده مسعود بارزانی است.

3- موقعیت ژئوپلیتیک اقلیم کردستان.

ساختار سیاسی اقلیم کردستان عراق متشکل از یک پارلمان محلی، ریاست اقلیم و نهاد نخست وزیری است، که اداره امور اقلیم را بر عهده دارد، و در حوزه سیاست خارجی و نظامی و امور کلان ملی تابعی از دولت مرکزی عراق به شمار می‌آید. اما آنچه در همه پرسی استقلال کردستان عراق روی داده است، تلاش برای جدایی کامل از عراق و تبدیل شدن به یک کشور مستقل در همه ابعاد اقتصادی، سیاسی، نظامی و جغرافیایی است.

در این خصوص فارغ از مخالفت داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، نکته قابل توجه ضعف راهبردی این منطقه در ابعاد ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک برای تبدیل شدن به یک کشور مستقل در منطقه است.

اقلیم کردستان عراق مطابق مرزهای مورد تایید قانون اساسی عراق، صرفا به استان‌های اربیل، سلیمانیه، دهوک و حلبچه با مساحتی حدود 60 هزار کیلومتر مربع و جمعیتی کمتر از 7 میلیون نفر محدود می‌شود.

در حوزه جمعیتی، قلمرو اقلیم کردستان به رغم داشتن اکثریت کرد، اقلیت‌های قابل توجهی از آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره را در خود جای داده و برخلاف ادعا، هویت واحد کردی ندارد. به همین دلیل برجسته سازی هویت قومی کردی در اقلیم کردستان به معنای نادیده گرفتن حقوق سایر اقلیت‌ها و سرآغاز چالشی تازه بر مبنای نگاه قومیتی در این اقلیم است.

در حوزه اقتصادی هم اقلیم کردستان عراق فاقد منابع و سرمایه‎های لازم برای استقلال است، و طراحان استقلال این اقلیم با علم به همین ضعف راهبردی چشم به منابع نفتی شهر کرکوک دوخته و این منطقه را نیز در همه پرسی استقلال اقلیم مشارکت داده‌اند.

به عبارت دیگر مقامات اربیل در پرتو بحران داعش و اشتغال ارتش و نیروهای مسلح عراق به مبارزه با تروریسم در دیگر مناطق این کشور، شبه نظامیان پیشمرگه را به عملیات بازپس‌گیری استان‌‌ کرکوک گسیل کرده و در پی آن این منطقه را از دست دولت مرکزی خارج کرده‌اند و با برگزاری زودهنگام همه پرسی استقلال، سرنوشت کرکوک و برخی دیگر از مناطق استان‌های همجوار را به سرنوشت اقلیم گره زده‌اند، تا ضعف منابع راهبردی اقتصادی را با دستیابی به منابع نفتی منطقه کرکوک جبران کنند.

بعلاوه از جهت جغرافیای طبیعی و سیاسی اقلیم کردستان قلمرویی کوچک در محاصره 4 کشور قدرتمند منطقه (ایران، ترکیه، عراق و سوریه) است، که همه راه‌های ارتباطی آن با خارج از خاک این چهار کشور قدرتمند منطقه می‌گذرد و فاقد هرگونه ظرفیت ارتباط ساحلی، دریای و هوایی مستقل است.

به همین دلیل اقلیم کردستان عراق از جهت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک در ضعیف‌ترین شرایط ممکن قرار دارد، و همین ضعف راهبردی موجب شده است که غالب تحلیل‌گران منطقه‌ای کمترین شانس و اقبال را برای تحقق استقلال اقلیم کردستان عراق در نظر بگیرند.

4- انزوای منطقه‌ای و بین‌المللی.

چهارمین چالشی که پیش روی مسعود بارزانی برای اهداف استقلال‌طلبانه قرار دارد، مخالفت یکپارچه جامعه جهانی با این اقدام است. در این میان حمایت اسرائیل از استقلال اقلیم کردستان نه تنها موجب تقویت موضع بارزانی نشده است که ماهیت واقعی حرکت جدایی طلبانه بارزانی و توطئه صهیونیستی پنهان در ورای این حرکت را به درستی آشکار ساخته است.

به همین دلیل موضوع جدایی اقلیم از عراق را باید رویای پریشانی دانست که جز ایجاد بحران بی ثمر در منطقه و به چالش کشیدن ثبات و امنیت عراق نتیجه‌ای نخواهد داشت، و تنها راه برون رفت از این بحران، تعلیق همه پرسی و بازگشت اقلیم کردستان به شرایط پیش از همه پرسی است.

یوسف اسماعیلی/ جام جم آنلاین