قوریگل خشکید!...

به گزارش جام‌جم، این تالاب بین‌المللی که یکی از تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه بوده و وضعیت دریاچه تاثیر زیادی در خشکی آن داشته و دارد، در 18 کیلومتری شمال غربی بستان آباد تبریز قرار دارد. درازا و پهنای قوریگل، چهار کیلومتر و مساحت آن 16 کیلومتر مربع است و ژرفای این دریاچه که تقریبا در تمام سال آب داشته در عمیق‌ترین نقطه به 13 متر می‌رسد، اما باتوجه به مشکلات کماکان حل نشده سال‌های اخیر عمق آن بشدت کاهش یافته است.

به عقیده کارشناسان محیط‌زیست، خشک شدن تالاب قوریگل نه ‌تنها بر آب و هوای منطقه تاثیر مهمی خواهد گذاشت و ظرفیت‌هایی برای آلودگی هوای منطقه به شمار می‌رود، بلکه بر وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی و کشاورزی نیز اثر می‌گذارد و علاوه بر از بین رفتن زیستگاه 111 گونه جانوری مهره‌دار و پرندگان آبزی و کنار آبزی، ظرفیت زیست‌محیطی و گردشگری آن را نیز به یک چالش بزرگ تبدیل خواهد کرد.

میرمحسن حسینی‌قمی، معاون محیط‌طبیعی اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان شرقی یکی از مهم ترین علل خشکی تالاب قوریگل را وجود مشکلاتی در کانال آبرسانی به تالاب دانست و گفت: قوریگل یکی از تالاب‌های کوهستانی آذربایجان‌شرقی بوده و در حوزه‌ بسته‌ای قرار گرفته و از طریق رودخانه یا منبع آبی تغذیه نمی‌شود.

وی با اشاره به این که فرآیند خشک شدن تالاب به بیش از دو دهه قبل برمی‌گردد، افزود: این تالاب در سال 1373 به‌دلیل مشکلات آبگیری در آستانه‌ خشک شدن قرار گرفته بود که با نظر کارشناسی کانال آبرسانی از ارتفاعات سهند برای احیای این تالاب احداث شد.

قمی با بیان این که وجود عواملی مانند مشکلات فنی و فرسودگی کانال، یخبندان و سیل شدید بهار امسال موجب از دست رفتن فرصت‌های آبگیری شد، افزود: انتقال آب از این کانال در فصل‌های غیرزراعی (از 15 آبان تا 15 اردیبهشت) انجام می‌گیرد.

2 پیشنهاد برای احیا

این مقام مسئول ادامه داد: شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی تعمیرات فرسودگی کانال آبرسانی این تالاب انجام داده است و با توجه به این‌که قوریگل تالابی کوچک است با آبگیری مناسب و در صورت تعمیر کانال آبرسانی، می‌تواند احیا شود.

قمی با اشاره به این که پیگیری‌های لازم در این خصوص از شرکت آب منطقه‌ای انجام شده است، عنوان کرد: برای احیای این تالاب دو پیشنهاد ارائه شده که یکی از این پیشنهادها تعمیر وضعیت فعلی کانال و دیگری اجرای پروژه‌ جدیدی است که با اختصاص اعتبار در آینده‌ نزدیک اجرایی می‌شود. در صورت اجرای این پروژه، قسمت‌هایی از آب که در بستر طبیعی محیط حرکت می‌کند به‌صورت قطره‌ای به تالاب قوریگل انتقال داده می‌شود.

در همین حال، مجری طرح «تدوین نظام بهره‌برداری کانال آبرسانی قوریگل در تشکل غیردولتی موسسه حفاظت از حیات وحش و آبزیان آذربایجان شرقی» دراین‌باره گفت: مشکلی از بابت تامین آب مورد نیاز برای تالاب قوریگل وجود ندارد، بلکه مشکل فنی و مکانیکی عامل اصلی خشک شدن این پهنه آبی است.

محمدرضا مسعود افزود: به‌منظور جلوگیری از خشک شدن تالاب سال 1374 کانالی به طول پنج کیلومتر از رودخانه صبری چای در ارتفاعات سهند کشیده شد. اما به‌دلیل کاهش بارندگی خروجی آب رودخانه صبری چای کاهش یافت و مجبور شدیم برای انتقال آب رودخانه «اوجان چای» به آن نیز کانال دیگری احداث کنیم که در مجموع طول آنها به 25 کیلومتر می‌رسد.

باز هم نبود بودجه

این کارشناس محیط‌زیست ادامه داد: در همان زمان با ساکنان روستاهای «نوجه ده کوه» و «هراق» توافق شد که آب این رودخانه‌ها از 15 اردیبهشت تا 15 آبان برای کشاورزی مصرف و پس از آن به‌عنوان حقابه تالاب، به سوی این پهنه آبی روان شود که مورد موافقت قرار گرفت و روستاییان تا به امروز به این توافق پایبند بوده‌اند.

وی افزود: کانال آبرسانی به تالاب قوریگل با دو مشکل عمده مواجه بود که باعث شد در این سال‌ها آب در فصل آبگیری نتواند به سمت تالاب هدایت شود؛ مشکل اول یخ‌زدگی کانال در فصل زمستان و یخبندان است که این مشکل تا حد زیادی از طریق پوشش دار کردن دیواره کانال توسط آب منطقه‌ای حل شده است.

مسعود تصریح کرد: مشکل دیگر ماسه‌ای، شن‌زار و طبیعی بودن کانال انتقال آب به تالاب در محدوده‌ای به طول 7 کیلومتری در پایین دست روستای «هراق» است که باعث می‌شود آب پس از رسیدن به این محدوده در زمین فرو رود و انتقال نیابد. وی درخصوص راهکار حل این مشکل گفت: این قسمت از کانال نیز باید مصنوعی ساخته شود، اما اداره‌کل‌محیط‌زیست استان و آب منطقه‌ای می‌گویند بودجه‌ای برای این کار ندارند. از سوی دیگر، محمد وحدتی نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس درخصوص اقدامات انجام شده برای حل معضل خشک شدن تالاب بین‌المللی قوریگل یادآور شد: برای احیای مجدد تالاب طی جلساتی که با متولیان امر بخصوص محیط‌زیست ـ آب منطقه‌ای ـ وزارت نیرو، مدیریت بحران استان و... داشته‌ایم مقرر شده از اعتبارات دریاچه ارومیه و نیز از اعتباری که سازمان ملل متحد برای احیای دریاچه ارومیه درنظر گرفته مقداری را برای نجات تالاب قوریگل که از تالاب‌های اقماری این دریاچه بوده و خشک شدن آن بی‌تاثیر از کم‌آبی دریاچه ارومیه نیست، اختصاص یابد.

خطر درکمین زنجیره حیات قوریگل

وی نجات تالاب از خشک شدن را منوط به عملیاتی کردن شعارهای مسئولان دانست و گفت: این تالاب برای بسیاری از پرندگان مهاجر از نظر زیستگاهی حائزاهمیت بین‌المللی است. از این رو حفاظت از آن به‌عنوان یک هدف اصلی امری اجتناب‌ناپذیر بوده و باید تمام دستگاه‌های متولی و غیرمتولی برای نجات آن دست به کار شوند. چراکه با ادامه وضعیت کنونی سال به سال از میزان آب تالاب کاسته شده و طولی نخواهد کشید زنجیره حیات در آن به خطر بیفتد.

نماینده مردم بستان‌آباد در مجلس افزود: همه ساله از اواخر آبان آبرسانی به تالاب از طریق کانال‌ها آغاز می‌شد و بیشتر مواقع به‌دلیل فرسودگی و یخ زدگی کانال آب به تالاب نمی‌رسید، اما از امسال طبق توافقی که با روستاییان نوجه ده و هراق صورت گرفته قرار شده از اول مهر عملیات آبرسانی از دو روستای مذکور آغاز شود و امیدواریم حداکثر تا ده روز آینده آب پس از عبور از مسیر طبیعی به تالاب وارد شود.

وحدتی خاطرنشان کرد: برای حل مشکلات مربوط به کانال‌ها سعی می‌کنیم با اقداماتی چون تبدیل کانال‌های طبیعی به لوله و اصلاح برخی مسیرها، انتقال آب به تالاب را تسهیل کنیم که برای انجام این عملیات به اعتباری حدود 30 میلیارد تومان نیاز داریم.

وی تصریح کرد: متاسفانه طبق شواهد موجود مسئولان و متولیان نجات تالاب چون سازمان آب منطقه‌ای آذربایجان شرقی و محیط‌زیست استان در این سال‌ها تنها نظاره گر مرگ تالاب بین‌المللی قوریگل همانند دریاچه ارومیه بوده اند چراکه اقدامات آنها مقطعی و کوتاه مدت بوده و چاره‌ای اساسی برای نجات تالاب از سوی آنها اندیشیده نشده است.

سعیده دلال‌علیپور