تیرخلاص فردگـرایی به خـانواده

محمدجواد محمودی، رئیس کمیته مطالعات جمعیتی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز به بحث فردگرایی و ارتباط آن با سلامت اجتماعی خانواده‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: امروزه فردگرایی در ازدواج یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش فرزندآوری در کشور است، به طوری که علاوه بر این موضوع، توسعه اقتصادی کشور نیز در نرخ فرزندآوری موثر است. با افزایش توسعه اقتصادی و کاهش فاصله طبقاتی در کشور، فرزند بتدریج به کالای مصرفی تبدیل شده و بر همین اساس والدین از تولد فرزندان بیشتر جلوگیری می‌کنند.

به اعتقاد محمودی، امیدواری بیش از حد مردم به آینده نیز مانند ناتوانی در برنامه ریزی برای آینده می‌تواند فرزندآوری را کاهش دهد، چراکه فرزند اهمیت اصلی خود را که دستگیری از پدر و مادر است از دست خواهد داد.

شهلا کاظمی‌پور، استاد و جامعه‌شناس نیز درخصوص ارتباط فردگرایی با میزان تولدها در جامعه می‌گوید: افزایش هزینه‌ها در طول سال‌ها و دیدگاه توام با آرمانگرایی در تربیت فرزند، امروزه مهم‌ترین دلیل برای کاهش فرزندآوری است. بسیاری از افراد همواره به دنبال این هستند استعدادهای خود را بیش از پیش شکوفا کرده و سطح کاری و تحصیلات خود را ارتقا دهند، در حالی که این موضوع می‌تواند ازدواج در جامعه را به تاخیر اندازد و از طرفی دیگر موجب کاهش فرزندآوری شود. همچنین توجه به رفاه، فردگرایی و احساس آرامش شخصی، از دیگر دلایل مهم در کاهش نرخ فرزندآوری است.

فروزنده جعفرزاده پور، مدیر گروه جوانان و مناسبات نسلی پژوهشگاه علوم انسانی جهاد دانشگاهی هم در تقبیح گسترش فردگرایی در جامعه عنوان می‌کند: نسل قدیم جمعگراتر بودند، منافع جمع را به منافع شخصی و فردی ترجیح می‌دادند، در حالی که نسل امروز فردگرا هستند و تمایل دارند در محیط جهانی زندگی را تجربه کنند. انتخاب نوع سبک زندگی یکی از ویژگی‌های جامعه مدرن است. امروزه با توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم انتخاب‌های متفاوتی داشته باشیم و با توجه به مصارف گوناگون برای خود هویت بسازیم. این در شرایطی است که در گذشته افراد از تنوع انتخابی برخوردار نبودند.

شکاف نسلی، عوارض پنهان فردگرایی

شکاف نسلی، یکی دیگر از عوارض گسترش فردگرایی است. وقتی جوان در لاک خودش فرو برود و علاقه‌ای به گفت‌وگو با نسل‌های دیگر نداشته باشد، این شکاف نسلی، روز به روز عمیق‌تر می‌شود.

علیرضا احمدیان، رفتارشناس و مدیرکل برنامه‌ریزی و ارزشیابی سازمان نظام روان‌شناسی و مشاوره هم در ضرورت جمعگرایی تاکید می‌کند: ما باید در یک بوم و اقلیم واحد که دارای مسائل فرهنگی پیچیده، متعدد و متنوع هستند، همزیستی کنیم که این تنوع و تکثر به خودی خود مشکل نیست تا وقتی به شکاف بین همدلی و شکاف شناختی منجر نشود. در واقع نظام و سازمان فکری و نظام باور‌ و اندیشه‌ها فرمان‌های رفتاری از مغز افراد را ساطع می‌کند، این فرمان‌ها برای افراد مختلف متفاوت است و اگر این فرمان‌ها با فرمان‌های مغزی و نیازهای روان‌شناختی دیگران تداخل پیدا کند به نوعی تعارض منجر خواهد شد.

به اعتقاد این رفتارشناس، تفاوت بین نسلی ابتدای امر مشکل نیست؛ چرا که نوعی تنوع محسوب می‌شود ولی وقتی در تعارض منافع و نیاز‌ها شکل می‌گیرد به نوعی می‌توان گفت اذهان و روان‌های متعدد در اصطلاح باهم سرشاخ می‌شوند و در این موقع، شکاف میان نسلی می‌تواند خطرناک باشد. امروز به دلیل انواع تنوع‌هایی که در کشور ما وجود دارد، اعم از تنوع فرهنگی، قومی، اقلیمی، تنوع در مشاغل و بسیاری تنوع‌های دیگر، جامعه به سمت شکاف نسلی
در حال پیشروی است.

شکاف نسلی حاصل از فردگرایی به عنوان تهدیدی برای انسجام خانواده‌ و حتی انسجام ملی شناخته می‌شود و حتی منجر به مفهومی به نام تعارضات رفتاری و پس از آن خصومت بین فردی می‌شود. به باور این رفتارشناس، ابتدا ما با یک تعارض بین نسلی مواجه هستیم. نسل‌های مختلف صحبت‌ها، گفتمان‌ها، ارزش‌ها، اعتقادات، علاقه‌مندی‌ها، نیازهای نسل دیگر را درک نمی‌کنند که این رفتار ناهمدلانه منجر به تعارض شدیدتر می‌شود و بعد از آن ممکن است تبدیل به یک خصومت اجتماعی شود. به عنوان نمونه در یک خانواده که در بافت کوچکی زندگی می‌کنند، به دلیل شکاف‌های نسلی میان اعضای آن ممکن است تعارضات رفتاری به وجود آید و حتی منجر به خصومت بین فردی نیز شود که نتیجه آن دوری اعضای خانواده، افزایش فردگرایی و دامن زدن ‌به آسیب‌های اجتماعی خواهد شد.