به یاد امام موسی صدر

اقدامات وسیع و سازنده امام صدر در لبنان باعث شد پس از چندی تبدیل به شخصیتی محبوب و تاثیرگذار در لبنان شود. او برای هویت‌بخشی به شیعیان محروم لبنان و فرونشاندن درگیری‌های طایفه‌ای و نیز مقابله با تجاوزات اسرائیلی‌ها، به سفرهای متعددی دست زد که در آخرین سفر به لیبی در آگوست 1978 توسط معمر قذافی، دیکتاتور لیبی ربوده شد و تاکنون خبری قطعی از ایشان و همراهانش در دست نیست. برخی از ابعاد برجسته شخصیتی امام صدر عبارت است از:

1-‌ سعه صدر و اخلاق حسنه: این خصلت امام صدر، ترجیع‌بند سخنان و خاطرات تمام یاران و نزدیکان ایشان است و همگان به خوشرویی، مدارا و کاریزمای بالای ایشان معترف هستند. بر مبنای همین سیره پسندیده بود که ایشان در مدت زمانی کوتاه، توانست حمایت بسیاری از لبنانی‌ها را جلب کند. تظاهرات عظیم 75 هزار نفره مردم بعلبک در حمایت از امام صدر در سال 1974 و تظاهرات‌های مشابه آن در شهر صور، نشان‌دهنده عمق محبوبیت و نفوذ ایشان در بین اقشار مختلف مردم لبنان بود.

2- تحرک و جدیت در امور: امام صدر در دستیابی به اهداف بلند خود، از هیچ کوششی فروگذار نکرده و بارها به شهرها و روستاهای مختلف لبنان سفر کرد و با اقشار مختلف مردم و مسئولان به گفت‌وگو پرداخت. او برای تاسیس مجلس اعلای شیعیان لبنان، ماه‌های متمادی پیگیری و رایزنی کرد و برای محرومیت زدایی از شیعیان، علاوه بر تقویت جمعیت خیریه «البر و الاحسان»، به تاسیس مدرسه صنعتی جبل عامل و برپایی کارگاه‌های قالیبافی و آموزش پرستاری برای دختران شیعه پرداخت. او برای تقویت بنیه نظامی شیعیان، جنبش امل (افواج مقاومه لبنانیه) را پایه‌گذاری کرد و سلاح مقاومت را به دست مردان و زنان لبنانی داد. بر همین مبنا بود که سید حسن نصرالله، خود و دیگر رزمندگان حزب‌الله را شاگرد و پیرو امام موسی صدر دانسته و ایشان را موسس حرکت مقاومت می‌دانند.

3- اقدامات موثر براساس گفت‌وگوی ادیان: امام صدر اعتقاد دارد ادیان در خدمت انسان هستند نه انسان‌ها در خدمت ادیان. وی درصدد بود زمینه‌های گفت‌وگو و مفاهمه بین ادیان مختلف را فراهم آورد. او با حضور در دیرها و کلیساها و ایراد سخنرانی‌های موثر، سیمایی مثبت از دین مبین اسلام در اذهان همگان ترسیم کرد. بر مبنای همین سیره ایشان است که جورج جرداق، محقق برجسته مسیحی لبنانی می‌نویسد: «... امام ‌موسی ‌صدر سیمایی زیبا و بزرگوار از عالمی ‌دینی ‌است و همان طور که شایسته این مقام است، اخلاقی ‌والا ‌و دلی ‌مهربان دارد. دلی که به وسعت تمامی انسان‌هاست و به ‌روی ‌همه مردم‌ ‌گشوده‌ است.»

4- جدیت در مبارزه با اسرائیل: امام موسی صدر، اعتقاد راسخی به حمایت از آرمان فلسطین داشت و این جمله معروف از ایشان به یادگار مانده که «اسرائیل، شر مطلق است». وی اعتقاد داشت قدس باید به‌دست مومنین واقعی و از طریق مجاهدت و مبارزه آزاد شود. ایشان سال 1356، طرح خطرناک توطین پناهندگان فلسطینی در جنوب لبنان را افشا و از تحقق آن جلوگیری کرد.

5- حمایت از انقلاب اسلامی ایران: رایزنی با واتیکان و الازهر برای تحت فشار قرار دادن شاه جهت آزادی امام خمینی (ره) در سال 1342و نیز کمک‌های قابل توجه امام صدر به بسیاری از مبارزان ایرانی مستقر در دمشق و لبنان، موید حمایت ایشان از انقلاب ملت ایران بود. ایشان در بهار سال 1357 لوسین ژرژ نماینده روزنامه لوموند در بیروت را به نجف فرستاد تا با امام خمینی (ره) مصاحبه کند. وی همچنین مقاله‌ای تحت عنوان «ندای پیامبران» در لوموند نوشت و در آن تاکید کرد: «... نهضت مردمی ایران با تمامی حرکت‌های مشابه خود در جهان تفاوت دارد، زیرا چشم‌اندازی جدید فراروی تمدن بشری قرار داده است... انقلابیون ایران به هیچ طبقه خاص اجتماعی منحصر نیستند، بلکه از همه ایران برخاسته‌اند.»

6- درک سیاسی و قدرت تحلیل فوق‌العاده: امام موسی صدر از قدرت تحلیل بسیار بالایی درباره تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی برخوردار بودند. جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور پیشین مصر و همچنین محمد حسنین هیکل، روزنامه نگار شهیر مصری طی ملاقاتی که در حاشیه نشست «مجمع‌البحوث الاسلامیه» در قاره با امام صدر داشتند، از وسعت اطلاعات و قدرت تحلیل ایشان شگفت‌زده شدند.

سخن آخر این که ظرفیت‌های بسیار بالایی از الگو سازی برای جوانان در رابطه با شخصیت کم نظیر امام موسی صدر وجود دارد. دولتمردان و رسانه‌ها در این زمینه و همچنین پیگیری وضعیت ایشان، مسئولیت جدی دارند.

دکتر سید مرتضی کاظمی‌دینان - کارشناس روابط بین‌الملل