تهدید آب شرب آلوده در 5 شهر مازندران

به گزارش جام جم، گذشته از سد سازی های بی رویه در کشورمان که با انتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه آب و محیط زیست همراه شده، چند سالی است که ساخت سدهای کارشناسی نشده و بدون مطالعه، بلای جان این سرزمین و مردمانش شده است. مصداق بارز آن سد گتوند در جنوب کشورمان در استان خوزستان که با اعتباری بالغ بر 3 هزار میلیارد تومان روی رودخانه کرخه ساخته شد و سال ٩٢ توسط رئیس دولت دهم به بهره برداری رسید. سد گتوند به‌ دلیل قرار گرفتن دریاچه‌اش روی گنبدی نمکی عنوان یک "اشتباه بزرگ ملی" و پاک نشدنی را بر پیشانی خود دارد،​ زیرا میلیاردها مترمکعب آب شیرین با ساخت این سد به آب شور تبدیل شده و درصد شوری رودخانه کارون را ٢٥ تا ٣٠ درصد نسبت به حالت طبیعی افزایش داده است.

دومین مصداق اینگونه سدسازی، سد هراز است که هم اکنون با اعتباری به میزان هزار میلیارد تومان بر روی رودخانه‌ هراز در استان مازندران در حال ساخت است و پیش بینی شده که تا پایان سال 97 به بهره برداری برسد. این سد از آن روی شبیه سد گتوند و تکرار آن تجربه تلخ است، که فاصله‌اش تا مرکز دپوی ٣٥ساله زباله‌های شهر آمل که روزانه ٢٠٠ تن زباله در آن تخلیه می شود، فقط چند کیلومتر بوده و احتمال می رود با ساخت و آبگیری آن، فاجعه زیست محیطی بزرگی در انتظار آب شرین رودخانه هراز و همچنین مردم و زمین های کشاورزی ای باشد که قرار است با آن سیراب شوند.

این سد که عملیات اجرایی آن در پاییز سال 88 و ابتدای کار دولت دهم در شهرستان آمل آغاز شد و در همان زمان ظاهرا توانسته مجوزهای محیط زیستی لازم را هم دریافت کند، در صورت تکمیل شدن و پس از آبگیری، دریاچه‌اش به نزدیک‌ترین نقطه به مرکز دپوی زباله آمل خواهد رسید و ‌میلیون‌ها مترمکعب آب شیرین رودخانه پرآب هراز را به ‌میلیون‌ها متر مکعب آب آغشته به آلوده‌ترین زباله‌ها و شیرابه‌های عفونی تبدیل خواهد کرد؛ و این یعنی تکرار یک " اشتباه بزرگ ملی" دیگر در زمینه سدسازی و البته این بار در شمال کشور.

مدافعان سرسخت سد هراز

البته طرح ساخت سد هراز همچون سد گتوند، مدافعان سرسختی هم دارد که ظاهرا فقط بخش شیرین و مثبت آن را مشاهده می کنند؛ مسئولانی چون عزت الله یوسفیان، نماینده مردم آمل در مجلس که ضمن دفاع از ساخت این سد به جام جم می گوید: اولا از محل دپوی فعلی زباله های آمل تا مکان سد، 11 کیلومتر فاصله است، دوم اینکه پیش از آغاز ساخت سد، همه جوانب از جمله مخاطرات احتمالی همجواری با زباله های مذکور مورد بررسی قرار گرفته و برای آن چاره اندیشی شده، و سوم اینکه طی قرارداد منعقد شده با شهرداری آمل، از یکی دو روز پیش، زباله ها از مکان فعلی درحال تخلیه شدن و انتقال به مکانی در پشت کوه ها و درعمق 45 کیلومتری است، که با توجه به این موارد، می توان اطمینان خاطر داد که هیچ خطری، آب رودخانه و دریاچه و سلامت مردم را تهدید نمی کند.

یوسفیان،​ همه افرادی که به نوعی به مساله سد هراز ورود کرده و خواهان رفع خطرات و تهدیدات احتمالی آن شده اند را عده ای بیکار عنوان می کند که از روی بیکاری قصد دامن زدن به این مساله را دارند.

مسئولان شرکت آب منطقه ای استان مازندران هم از دیگر مدافعان سرسخت احداث سد هراز هستند. امرالله براری، مدیر روابط عمومی این شرکت دراین باره به جام جم می گوید: این سد مجوز زیست محیطی دارد و هیچ مانعی سد راه ساخت آن نیست،​ ضمن اینکه کار احداث سد با علم بر اینکه می توان راه هایی را برای رفع مشکل زباله های دپو شده در منطقه یافت، آغاز شده است.

براری، با بیان اینکه هیچ نقطه مناسب دیگری برای ساخت سد روی هراز غیر از مکان فعلی نبود و از سویی احداث سد بر روی این رودخانه هم ضروری است، می افزاید: هیچ نگرانی درخصوص ایجاد سد هراز نیست،​زیرا هم اکنون مشاوران متعددی به کار گرفته شده اند تا بهترین و کم هزینه ترین راهکار ممکن برای رفع مشکل زباله های دپو شده را بررسی و ارائه کنند و این مشاوران اکنون در حال بررسی این مهم هستند که به محض ارائه بهترین راهکار،​ پیش از تکمیل و آبگیری سد، آن را اعمال کرده و نگرانی از بابت همجواری با این زباله ها را رفع خواهیم کرد.

این کارشناس مسئول با تاکید بر اینکه جای هیچگونه نگرانی درخصوص ساخت سد هراز نیست، درباره ضرورت احداث آن هم می گوید:​ رودخانه های استان مازندران با وجود تعدد بسیار، مسیر کوتاه و آبدهی کمی دارند،​ ضمن اینکه رتبه اول کشاورزی در کشور نیز به این استان اختصاص دارد، بنابراین مدیریت آب های جاری در این منطقه بسیار ضروری است. ضمن اینکه با توجه به افزایش جمیعت در استان و کاهش آب های زیرزمینی و غیرقابل استفاده بودن آنها،​ مشکل آب شرب هم در استان وجود دارد و بنابراین چاره ای جز احداث سد نیست. از سویی از آنجا که یک پنجم کل آب مازندران یعنی معادل یک میلیارد مترمکعب، متعلق به رودخانه هراز است، بهترین مکان برای احداث سد، بر روی همین رودخانه و همین مکان فعلی جانمایی شده است.

براری تصریح می کند که هم اکنون آب رودخانه هراز در فصل زراعی روانه مزارع و در غیر فصول زراعی، راهی دریا می شود، که در صورت ساخت سد هراز، 100 میلیون مترمکعب از یک میلیارد مترمکعب آب رودخانه، به مصرف شرب،​ اهالی 5 شهرستان آمل،​بابل،​بابلسر، محمود آباد و فریدون کنار با جمعیت بالغ بر یک میلیون نفر خواهد رسید و 900 میلیون مترمکعب باقیمانده هم به مصرف بخش کشاورزی خواهد رسید.

شکایت می کنیم

اما سد هراز مخالفان سرسختی هم دارد، از فعالان محیط زیست گرفته تا مسئولان محیط زیست استان مازندران که نگرانی از ساخت سد و پیامدهای خطرناک زیست محیطی اش، از همین حالا آنها را به تکاپو واداشته است.

حسینعلی ابراهیمی کارنامی، مدیرکل محیط زیست استان مازندران دراین باره به جام جم می گوید: یکی از الزامات مهم درخصوص ارزیابی زیست محیطی پروژه های بزرگ توسعه ای بحث امکان سنجی و مکان یابی است که متاسفانه گاهی بخاطر عدم دقت به این مهم در اجرای پروژه ها، مشکلاتی برای یک منطقه یا فرامنطقه پیش می آید، که سد هراز هم متاسفانه یکی از همین پروژه هاست که با چنین مشکلی مواجه است و در گذشته با اصرار و ابرام عده ای خاص توانسته مجوزهای محیط زیستی بگیرد.

ابراهیمی کارنامی می افزاید: مسئولان مربوط اجرای پروژه، در زمان اخذ مجوز محیط زیستی تعهد داده بودند که 2 سال قبل از پایان کار ساخت سد و آبگیری، پاکسازی محل دپوی زباله ها به طور کامل به انجام برسد،​ درحالی که هنوز این اتفاق نیفتاده و ما با مکاتبه ای که با شرکت آب منطقه ای داشتیم این امر را به آنها گوشزد کردیم.

وی با اشاره به اینکه اخیرا فرمانداری آمل مکانی را برای انتقال زباله ها تعیین کرده است، تاکید می کند: مکان در نظر گرفته شده جدید هم نه تنها مورد تایید ما نیست، بلکه معتقدیم آن مکان حتی درصورت رعایت همه نکات زیست محیطی و تایید محیط زیست، باز فقط می تواند مکانی برای دفن انبوه زباله های شهرستان آمل باشد که روزانه تولید می شود، و چه فکری برای کوهی از زباله در مکان فعلی خواهد شد و این زباله ها چه سرنوشتی خواهند داشت و چگونه امحا خواهند شد.

به گفته ابراهیمی کارنامی، حتی اگر انبوه زباله های این منطقه به هر طریقی جمع و پاکسازی شود، باز برای شیرابه آنها که طی چند دهه در خاک منطقه نفوذ کرده، چه فکری خواهد شد.

وی با بیان اینکه ساخت سد با میلیاردها تومان هزینه آنهم در شرایط خشکسالی ( که آبی برای پر کردن سد نیست) و با وجود چنین مشکل بزرگ زیست محیطی، چه توجیهی می تواند داشته باشد،​ت اکید می کند: اداره محیط زیست مازندران این مساله را به جد پیگری خواهد کرد و اگر جواب قانع کننده ای دریافت نکنیم به مرجع مناسب یعنی هیات حل اختلاف استانداری شکایت خواهیم برد (گرچه معمولا نظر این هیات بیشتر منطبق با خواست طرح های توسعه ای است تا نگرانی های محیط زیستی)، و بی شک مسئولان مربوط در ساخت سد هراز باید پاسخگوی محیط زیست و افکار عمومی باشند.

مدیرکل محیط زیست مازندران تاکید می کند که آبگیری سد با شرایط فعلی به هیچ وجه به صلاح نیست، زیرا تنها حدود 3 تا 3.5 کیلومتر از خواستگاه دریاچه سد تا محل دپوی زباله (با گستره ای حدود 5 الی 6 هکتار)، وجود دارد و از محل دریاچه تا محل دپو که عملا هیچ فاصله ای وجود ندارد و کوه زباله مشرف بر دریاچه سد است و همین حالا هم شیرابه زباله ها درحال سرازیر شدن به رودخانه هراز است و با آبگیری سد نیز شیرابه ها به طور مستقیم وارد دریاچه خواهد شد و باید با هر کسی که مدعی شده هیچ آلودگی آب هراز را تهدید نمی کند، بشدت برخورد کرد.

فاطمه مرادزاده