عربستان و معمای خروج از جنگ یمن

نشانه‌های تمایل عربستان به خروج از جنگ یمن

سایت میدل ایست آی انگلیس، با استناد به ایمیل‎های فاش شده‎ی مارتین ایندیک، سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و یوسف العتیبه، سفیر امارات در آمریکا نوشت: محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان یک ماه قبل از بحران قطر از تمایل برای پایان دادن به جنگ یمن خبر داده بود.

این ایمیل‎ها که مربوط به ۲۰ آوریل (اول اردیبهشت ماه) گذشته است، حاکی است که محمد بن سلمان در حضور مارتین ایندیک و استفان هادلی، مشاور پیشین امنیت ملی آمریکا صریحا تاکید کرد که: «می‌خواهد از یمن خارج شود و هیچ اعتراض و مخالفتی با نزدیک‌ شدن آمریکا به ایران نمی‌بیند؛ البته تا زمانی‌که از قبل هماهنگ شده و اهداف مشخصی داشته باشد.»

العتیبه هم در پاسخ ایمیل ایندیک نوشت: «در برخی موارد وزیران خارجه سقف اظهارات را کمی بالا می‌برند اما من معتقدم محمد بن‌سلمان نسبت به آنچه که ما از مواضع کلی عربستان می‌شنویم عمل‌گراتر و مصلحت‌اندیش‌تر است.»

هفته پیش هم روزنامه «الشرق» قطر به نقل از برخی منابع یمنی نوشت: که محمد بن سلمان از «اسماعیل ولد الشیخ» فرستاده سازمان ملل در پرونده یمن خواسته تا در سفرش به عمان از مسئولان این کشور بخواهد برای توقف درگیری‌ها در مرز عربستان میان انصارالله و عربستان میانجیگری کند. این درگیرها در ماه‌های گذشته به اوج خود رسیده است.

همزمان با این دو خبر، سفر روز دوشنبه ولد الشیخ نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور یمن به تهران هم، نشان از تغییر موضع ریاض و میل به جستجوی راه حلی منطقه‌ای با محوریت سازمان ملل در مساله یمن دارد. «شیخ» که آخرین بار بیش از دو سال پیش و در اردیبهشت ماه سال 94 به تهران آمده بود، پیش از تهران به عمان رفت و پس از آن راهی امارات متحده عربی شد تا دور جدید رایزنی‎ها را با فراگیری بیشتری در مقایسه با گذشته پیگیری کند.

عربستان در دو سال گذشته همواره با ایفای نقش ایران در فرایند مذاکرات صلح یمن مخالفت کرده بود.

محافل سیاسی همچنین از دیدار برنامه‎ریزی نشده وزرای خارجه جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی در حاشیه نشست اخیر وزیران خارجه سازمان همکاری اسلامی به عنوان نشانه‌ای از تمایل عربستان به کاهش تنش با ایران و بهره‎گیری از ظرفیت‎های ایران در حل و فصل بحران‎های منطقه‎ای از جمله بحران یمن یاد کرده‌اند.

در همین چارچوب در هفته‎های اخیر شاهد کاهش ادعاها و تهدیدهای بی‎پروا سعودی‌ها و تعدیل نسبی مواضع عربستانی‎ها در خصوص ایران بوده‎ایم، موضوعی که می‎تواند نمادی از تلاش ریاض برای مدیریت تنش با جمهوری اسلامی ایران ارزیابی شود.

علل تمایل ریاض به پایان جنگ یمن

1- فرسایشی شدن جنگ و ناتوانی ائتلاف سعودی در بازگرداندن رئیس جمهور مستعفی به قدرت در یمن

مقامات سعودی که با وعده پایان سریع جنگ، عملیات توفان قاطعیت در یمن را آغاز کردند، با گذشت حدود دو سال و پنج ماه از جنگ هیچ دستاوردی نداشته‌اند، و همچنان در برابرمقاومت نیروهای مردمی و ارتش یمن ناکام مانده‎اند. این درحالی است که نیروهای مردمی و ارتش یمن به تدریج با خروج از حالت تدافعی، وارد فاز تهاجمی و حملات زمینی و موشکی گسترده علیه نظامیان سعودی شده‏‎اند.

2- افزایش هزینه‎های مالی و انسانی عربستان در جنگ یمن

خبرگزاری مرصد عربستان آمار تلفات این کشور در جنگ یمن تا خرداد ماه گذشته را 143 کشته و دهها زخمی اعلام کرده است.

اما منابع مخالف در عربستان از سانسور شدید عربستان درباره آمار تلفات این کشور در جنگ یمن حکایت می‎کنند. افشاگر معروف سعودی در فضای مجازی و اینترنتی موسوم به «مجتهد» اخیرا مدعی شد که 4 هزار تبعه سعودی تا کنون در جنگ یمن کشته و 6 هزار تن دیگر زخمی شده‌اند.

«مجتهد» تاکید کرده که علت درخواست محمد بن سلمان برای پایان جنگ یمن، انباشت تلفات جانی نیروهای سعودی است.

در حوزه مالی هم جنگ یمن میلیاردها دلار هزینه بر اقتصاد عربستان تحمیل کرده است. کسری بودجه بی سابقه 79 میلیارد دلاری، تنها بخشی از پیامدهای اقتصادی جنگ و افزایش مستمر بودجه نظامی در عربستان است.

مقامات سعودی در ابتدای سال 2017 برای تامین هزینه‎های سنگین ناشی از جنگ یمن تقاضای تخصیص اعتبار 10 میلیارد دلاری از سوی دولت کویت را مطرح کرده‎اند که با مخالفت کویت مواجه شد.

به گفته «مجتهد» افشاگر سعودی، هزینه مالی عربستان در جنگ یمن به صدها میلیارد دلار می‌رسد، و عامل اصلی بحران‌های اقتصادی عربستان از جمله افزایش بی سابقه کسری بودجه در این کشور به شمار می‌آید.

3- فشار افکار عمومی و مجامع بین‎المللی به دلیل افزایش پیامدهای جنگ

به گزارش سازمان ملل متحد جنگ یمن تا کنون بیش از 10 هزار کشته، 40 هزار زخمی و میلیون‎ها آواره بر جای گذاشته و موجب سوءتغذیه 7 میلیون شهروند یمنی و ابتلای بیش از 500 یمنی به بیماری وبا شده است، که 20 هزار نفر از این مبتلایان به وبا جان خود را از دست داده‎اند.

انتشار این آمارها و روشن شدن ابعاد جنایت جنگی ائتلاف سعودی در هدف قرار دادن غیرنظامیان و منابع اقتصادی، بهداشتی و زیرساخت‎های اقتصادی یمن موجب افزایش فشارها بر سران سعودی شده است.

4- نگرانی از آینده یمن

جنگ عربستان در یمن نه تنها به شکست گروه‌های انقلابی یمن از جمله جنبش انصارالله منجر نشد، بلکه بخش‎هایی از قلمرو یمن به ویژه مناطق شرقی این کشور را از حوزه نفوذ دولت صنعا خارج کرده و به کانون فعالیت گروه‎های تروریستی به ویژه جریان القاعده و داعش تبدیل کرده است.

این عناصر افراطی اگرچه در روند جنگ یمن همسو با دولت سعودی و برای تضعیف دولت انقلابی یمن کار می‎کنند، اما در بلند مدت تهدیدی برای امنیت مرزهای جنوبی عربستان به شمار می‎آیند.

جمعبندی

جنگ یمن بخشی از راهبرد منطقه‎ای آل‌سعود برای مهار موج بیداری اسلامی و تحمیل نفوذ و هژمونی منطقه‌ای ریاض ارزیابی می‌شود.

در این چارچوب رژیم سعودی همه توان خود را برای شکست انقلاب‎ و جنبش‎های مردمی از شمال آفریقا تا حاشیه خلیج فارس به کار گرفت، و همانگونه که با لشکرکشی به بحرین، در صدد سرکوب مستقیم انقلاب مردمی برآمد، در یمن نیز تلاش کرد با مداخله نظامی ضمن سرنگونی دولت انقلابی یمن، دولت دست نشانده منصورهادی عبدربه رئیس جمهور مستعفی این کشور را به قدرت بازگرداند.

جنگ یمن از نگاه محمد بن سلمان، وزیر دفاع جوان و جویای نام سعودی که چشم‎انداز سریع ولیعهدی و جانشینی پدررا هم در سر داشت، فرصتی برای خودنمایی و شتاب بخشیدن به روند تثبیت قدرت خود در آینده نظام سعودی بود.

اما طولانی و فرسایشی شدن جنگ یمن، رژیم سعودی را با مشکلات عدیده اقتصادی، امنیتی و سیاسی مواجه کرد، و برخلاف توقع بن سلمان، قدرت بازیگری عربستان در سایر بحران‎های منطقه‌ای از جمله در سوریه و عراق را به شدت کاهش داد.

بعلاوه کناره‎گیری کشورهای عربی به ویژه همسایگان عربستان نظیر کویت، قطر، و عمان از همراهی در جنگ یمن موجب انزوا و افزایش هزینه‏‎های عربستان در جنگ شد، و رژیم سعودی را در معرض انتقادهای تند و تیز افکار عمومی و سازمان‎های حقوق بشری و بین‎المللی قرار داد.

به نظر می‎رسد که مجموع این شرایط موجب احساس غبن و شکست راهبردی مقامات ریاض در جنگ یمن شده و شاهزاده جوان سعودی را به چاره‌جویی برای خروج از جنگ یمن متقاعد ساخته است.

یوسف اسماعیلی / جام جم آنلاین