نصایح کاربردی سهروردی

بنابراین سهروردی یکی از چهره‌های بزرگ و شاخص کشور ماست که برای دفاع از حقیقت و فلسفه جان در این راه داد و کشته شد.

چند نکته درباره سهروردی خیلی مهم است. یکی این که اندیشه ایرانی و فلسفه ایرانی را وارد فلسفه اسلامی کرد و این دو را جوش داد و هماهنگ کرد.

اندیشه‌های ایرانی به نوعی جزو تفکر فلسفی قرار گرفته است. این مساله بزرگی است که محققان زیادی درباره آن کار کردند.

مساله دیگر از دید سهروردی، دریافت حقیقت است. او مقید است متفکران و فیلسوفان برای دریافت حقیقت کوشش کنند و راهش را هم تذهیب نفس می‌داند.

او معتقد است از راه استدلال و منطق نمی‌توان به حقیقت رسید، استدلال و منطق فقط به طالب حقیقت کمک می‌کند ذهنشان تیز و قدرت فهمشان زیاد شود، اما به دریافت حقیقت میسر نمی‌شود. پس تذهیب نفس در دیدگاه او بسیار مهم است و مرتب در آثارش به آن اشاره می‌کند. مکرر در کتاب هایش به این مساله اشاره می‌کند و می‌گوید، فکر نکنید راه رسیدن به حقیقت همین جدل هاست، بلکه تنها راه رسیدن به حقیقت شهود انوار الهی است.

یکی از اندیشه‌های برجسته و شاخص سهروردی وحدت‌نظر حکماست. به نظر او فیلسوفان و حکیمان ممکن است، مشائی باشند یا مکاتب دیگری داشته باشند، اما وقتی به آن‌ها می‌گوییم حکیم، در کلیات با هم اختلاف‌نظری ندارند. چون در دوره سهروردی مساله مشاء رایج است، عرفا هستند، اما سهروردی می‌گوید تمام این‌ها در مساله این که حقیقت یکی است، هم نظر هستند و همه به وحدت حقیقت قائلند. پس با این دید، سهروردی اختلاف حکما را خیلی عمیق نمی‌داند. او کوشش می‌کند اختلاف حکما را کوچک جلوه دهد.

در پایان می‌خواهم برای خوانندگان این نکته را یادآور شوم که سهروردی سلسله نصایحی دارد. او روش زندگی خود را به خوانندگان توصیه می‌کند. تاکید می‌کند بر دعا، نماز، روزه، قرائت قرآن و ... من چند تذکر ایشان را از باب اثرگذاری در تربیت نفسانی تکرار می‌کنم.

سهروردی می‌گوید برای تربیت خودت خیلی دعا کن، چون دعا وسیله‌ای است که به مسائل بزرگ بیندیشی و به آنها برسی. چون امور دست خداست پس از طریق دعا به خدا متصل می‌شوی و از این طریق می‌توانی به خواسته‌هایت برسی.

دیگر این‌که می‌گوید صبر پیشه کن، در کارها شتاب مکن، بیندیش و در امور تامل کن. در دنباله توصیه به صبر می‌گوید، توکل کن، چون از دید او اداره امور عالم دست خداست.

دیگر این‌که شکر کن. شکر خدا مایه نعت اوست. دیگر این که محاسبه نفس کن. این موضوع در روایات اسلامی فراوان وجود دارد و سهروردی هم معتقد است در هر صبح و شامی از نفست حسابرسی کن و به امورت برس وگرنه ممکن است نفس تو را به وادی‌هایی بکشاند که دیگر حریفش نشوی.

سهروردی همچنین می‌گوید، کوشش کن که هر روزت بهتر از دیروزت باشد. کار امروز را به فردا نینداز. این را همه گفتند و سهروردی هم تاکید می‌کند. او می‌گوید دائما بکوش صفات نیک را در خودت پرورش دهی. همچنین می‌گوید راستگویی را فراموش نکن چون دروغ تو را به گمراهی می‌کشاند. دیگر این‌که به هیچ‌کس ظلم نکن چون خداوند از تو انتقام خواهد گرفت. ممکن است دست آن فردی که به او ستم کرده‌ای به تو نرسد، اما خداوند از تو انتقام خواهد گرفت.

دکتر نجفقلی حبیبی

پژوهشگر