سوریه و طرح مناطق امن

هدف روسیه از ارائه این طرح، ورود به عرصه جدید فاز سیاسی در سوریه و به‌دست گرفتن تدریجی ابتکار عمل میدانی در سراسر این کشور است. ترکیه و ایران هرچند تردیدهایی نسبت به موفقیت این طرح دارند، اما جمهوری اسلامی ایران از یک منظر کاملا انسانی موافقت خود را با طرح «کاهش تنش» و ایجاد چهار منطقه امن اعلام کرد. طرف‌های مسلح در این چهار منطقه علاوه بر داعش که خارج از معادلات سیاسی قرار دارد، گروهک‌های جیش‌الاسلام، جبهه‌النصره و فیلق‌الرحمان هستند که به گروهک‌های ضدمحور مقاومت معروفند.

هدف روسیه از ارائه این طرح پیوست دادن برخی گروهک‌های مسلح به پروسه سیاسی سوریه است تا میان جریان‌های مسلح شکاف ایجاد کند، هرچند این طرح کاملا هوشمندانه است، اما قطعا امنیت سوریه در وجود تنها سه گروهک تروریستی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه بیش از 700 گروهک دیگر به‌صورتی غیرمتمرکز در سوریه فعال هستند. نزدیک کردن دیدگاه این گروهک‌های مسلح بسیار دشوار است، زیرا علاوه بر این‌که از یک فرماندهی واحدی برخوردار نیستند، اساسا نمی‌دانند برای چه و با چه هدفی وارد فعالیت مسلحانه علیه دولت بشار اسد شده‌اند.

مشکل دیگری که وجود دارد این است که عربستان، قطر، آمریکا، فرانسه و انگلیس در این معادله هیچ‌گونه جایگاهی ندارند و به اصطلاح از گردونه معادلات خارج شده‌اند. به‌طور طبیعی این کشورها تحت هیچ شرایطی اجازه اجرایی شدن طرح را نخواهند داد و گروهک‌های تروریستی را به کارشکنی در روند اجرایی شدن طرح روسیه تشویق خواهند کرد.

در طول شش ماه گذشته استفان دی میستورا، نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور سوریه با کمک روسیه و ایران طرح برقراری آتش‌بس در سوریه را ارائه داد، اما این ‌آتش‌بس هیچ‌گاه از سوی گروهک‌های تروریستی رعایت نشد. دلیل این امر آن است که برخی گروهک‌های تروریستی به‌صورتی نیابتی از سوی عربستان، رژیم صهیونیستی، قطر، ترکیه و ‌آمریکا علیه دولت سوریه وارد جنگ شده‌اند، اما تاکنون نتوانستند به اهداف ترسیم شده خود برسند. بنابراین به نظر می‌رسد طرح روسیه برای ایجاد چهار منطقه امن در ادلب، حمص، غوطه شرقی و قنیطره با شکست مواجه شود. در این صورت تنها یک راه‌حل باقی می‌ماند و آن راه‌حل نظامی است که مبتنی بر حذف فیزیکی گروهک‌های تروریستی توسط نیروهای مسلح سوریه و محور مقاومت خواهد بود.

دکتر حسن هانی‌زاده

کارشناس مسائل غرب آسیا