ضربان سلامت روی موج صدا و سیما

نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد این دو شبکه تخصصی مخاطبان زیادی دارند و برنامه‌سازان هم درصدد هستند با بهره‌ بردن از ساختارهای متنوع برنامه‌سازی، نه‌تنها در حوزه‌های مختلف بهداشت عمومی اطلاعات لازم را در اختیار مخاطب بگذارند، بلکه سطح سواد آنها را در این حوزه ارتقا بدهند. همین بهانه‌ای شد تا نقش رسانه ملی در ارتقای سطح سواد و آگاهی مردم در حوزه بهداشت عمومی را مورد بررسی قرار بدهیم.

تصحیح رفتارهای اشتباه

دکتر صدیقه اعتمادسعید، مدیر رادیو سلامت در پاسخ به این سوال که رسانه ملی در حوزه ارتقای بهداشت عمومی میان مردم چه نقشی داشته است، به جام‌جم گفت: خوشبختانه رسانه ملی با هماهنگی سازمان‌های مرتبط دیگر موفق شده در ارتقای سلامت و بهداشت عمومی نقش موثری داشته باشد و حتی در برخی موارد جریان‌سازی‌های مناسب و بموقع انجام شده است. در واقع این جریان‌سازی‌ها نه‌تنها منجر به توانمند شدن مردم جامعه شده، بلکه رفتارهای اشتباه هم تصحیح شده است.

وی ادامه داد: به عنوان مثال، با اطلاع‌رسانی درست و همکاری با وزارت بهداشت و خانه‌های بهداشت، دانش مردم را در حوزه واکسیناسیون افزایش دادیم و الان صددرصد اجرا می‌شود. در واقع این تعامل مشترک منجر به اتفاق خوبی شد. همچنین از اوایل دهه 80 روی تغییر الگوی مصرف خانوارها در حوزه روغن جامد کار کردیم و خوشبختانه با کمک وزارتخانه‌های بازرگانی، بهداشت و صنایع توانستیم چرخه اقتصادی را از روغن‌های جامد که ترانس بالایی داشتند به روغن‌های مایع تغییر بدهیم. البته باید روی میزان استفاده از روغن در پختن غذا هم جریان‌سازی کنیم.

مدیر رادیو سلامت با اشاره به مهندسی صحیح پیام‌های سلامت گفت: اگر پیام‌ها درست مهندسی شوند، حتما برای مخاطبان کاربردی خواهند بود. مسلما تعامل رسانه ملی با سازمان‌های بیرونی می‌تواند روی سلامت مردم و ارتقای بهداشت عمومی تاثیرگذار باشد. اگر رسانه ملی در حوزه سلامت همچون واکسیناسیون اطلاع‌رسانی می‌کرد و وزارت بهداشت به میزان کافی واکسن در اختیار مراکز بهداشتی نمی‌گذاشت تا مورد استفاده مردم قرار بگیرد، طبیعی بود این مبحث به یک رفتار اجتماعی تبدیل نمی‌شد.

وی در پاسخ به این سوال که استفاده از ساختارهای جدید در برنامه‌های حوزه سلامت تا چه میزان در ارتقای بهداشت عمومی نقش داشته است، توضیح داد: ساختارهای جدید در اطلاع‌رسانی کمک‌کننده هستند، اما فقط ما نیاز به ساختار متنوع نداریم، بلکه باید زمینه‌های اجتماعی برای افزایش دانش ایجاد شود. مثلا اعتیاد، موضوعی است که ما خیلی در آن موفق نبودیم؛ چراکه فقط رسانه ملی اطلاع‌رسانی کرده و دستگاه‌هایی که باید در این حوزه همگام با رسانه ملی وارد عمل می‌شدند، کمتر ورود پیدا کردند و همین باعث شده نتوانیم روی یک پیام واحد سرمایه‌گذاری کنیم. این در حالی است که می‌توانیم با مشارکت هم رفتارهای سلامت را نهادینه کنیم.

بیماری‌های امروزی

دکتر محسن مصلحی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به این که سواد سلامت یکی از شاخصه‌هایی است که جوامع را با آن می‌سنجند، گفت: سلامت در چهار حوزه جسمانی، معنوی، اجتماعی و روحی تعریف می‌شود؛ بنابراین برنامه‌هایی که در حوزه سلامت در رادیو و تلویزیون تولید می‌شوند باید به این چهار حوزه بپردازند. البته رسانه ملی در سال‌های اخیر توجه خوبی به حوزه سلامت داشته و تلاش کرده اطلاعات مردم را در این حوزه بالا ببرد، اما می‌تواند کارهای بهتر از این هم انجام بدهد، زیرا ضریب نفوذ صدا و سیما در کشور ما قابل مقایسه با رسانه‌های دیگر نیست.

وی ادامه داد: رسانه ملی، دانشگاه عمومی است و می‌تواند نقش موثری در اطلاعات سلامت مردم داشته باشد. معتقدم رسانه ملی باید شفاف‌تر و جدی‌تر به موضوع سلامت بپردازد، زیرا خیلی از بیماری‌های امروز مردم ناشی از محیط‌ زیست، آلودگی هوا، آب، اضافه شدن افزودنی‌های شیمیایی و رنگ‌ها به مواد غذایی است. همه این موارد عوارض زیادی دارد. بنابراین ما برای داشتن یک جامعه سالم باید محیط سالم هم داشته باشیم. .دبیر شورای عالی نظام پزشکی با اشاره به این که رسانه ملی باید روی مبحث پیشگیری کار کند، عنوان کرد: گاهی مشاهده می‌کنیم رسانه ملی بیشتر روی درمان کار می‌کند تا پیشگیری که به نظر من باید این رویه عکس شود و آموزش پیشگیری در زمینه بیماری‌های مختلف ضروری است. از سوی دیگر آموزش یکی از راه‌های ارزان در حوزه بهداشت است.

مصلحی عنوان کرد: برنامه‌سازان صدا و سیما در سال‌های اخیر از قالب‌های متنوع برای ساخت برنامه‌ها در حوزه سلامت استفاده کرده‌اند که باعث شده مردم بهتر مفاهیم این حوزه را درک و مشکلاتشان را مطرح کنند. به نظرم باز هم سازمان صدا و سیما جای کار دارد و می‌تواند در این حوزه بیشتر کار کند.

برنامه‌ای فراگیر

مصطفی شریفی، تهیه‌کننده برنامه اکسیر با موضوع سلامت با اشاره به این که برای ساخت این برنامه پژوهش‌های گسترده‌ای انجام شده، اظهار کرد: ما برای این که برنامه‌مان برای مخاطبان مفید و قابل استفاده باشد، پژوهش‌های عملیاتی زیادی انجام دادیم که بخش عمده آن برگرفته از تحقیقات دانشگاه شهید بهشتی و... بود. البته از 20 سال پیش برنامه‌های سلامت‌محور تولید و پخش شده، اما در دو سه سال اخیر به دلیل این که برنامه‌سازان برای ارائه محتوا به دنبال روش‌های استاندارد بودند، بیشتر مورد توجه مردم قرار گرفته و تاثیرگذار بوده است.

وی ادامه داد: بنابراین وقتی می‌خواستیم برنامه اکسیر را تولید کنیم به دنبال این بودیم که مخاطبان را از هر قشر و طبقه اجتماعی درگیر کنیم. ضمن این که نمی‌خواستیم اطلاعاتی در این برنامه رد و بدل شود که در ادبیات محاوره‌ای امروز مردم در حوزه سلامت شنیده می‌شود. علاقه‌مند بودیم راهکارهای درست و تخصصی ارائه کنیم. به همین دلیل از قشر هنرمند دعوت کردیم تا آنها درباره مشکلات جسمانی که با آن درگیر هستند، صحبت کنند و بعد از آن کارشناس به صورت تخصصی درباره بیماری سخن بگوید.

رفع هاله‌های ابهام

مصطفی شریفی، تهیه‌کننده برنامه اکسیر با اشاره به این که در برنامه‌های سلامت محور به جای کلی گویی باید به جزئیات بپردازیم، عنوان کرد: وقتی ما به جزئیات بپردازیم، مردم می‌توانند نسبت به مشکلاتشان آگاه شوند. نباید مسائل را در هاله ابهام قرار بدهیم. باید مراقب محتوا باشیم و بدانیم از چه زوایایی به مباحث بهداشت عمومی بپردازیم. وی ادامه داد: باید از کارشناسان خبره هم دعوت کنیم. از سوی دیگر باید زمان پخش مناسب هم در نظر گرفته شود اگر از روش‌های استاندارد بهره‌مند شویم، می‌توانیم فرهنگسازی کنیم. این فرهنگسازی نیازمند یک جریان منسجم و پیوسته است که عوامل زیادی در آن دخالت دارد.

چند نمونه از سلامت‌محورهای موفق سلامت

یکی از سوژه‌های علمی که در دو دهه و اندی اخیر حجم گسترده‌ای از برنامه‌های رادیو و تلویزیون را به خودش اختصاص داده، سلامت و بهداشت است. برنامه‌های سلامت محور به دلیل ماهیت، کارکرد و اهمیت همیشه مورد توجه مخاطبان عام و خاص قرار می‌گیرد، به همین دلیل یکی از پرمخاطب‌ترین و مفیدترین برنامه‌های رسانه ملی این نوع برنامه‌ها محسوب می‌شود. بنابراین مدیران و برنامه‌سازان طی سال‌های اخیر روند رو به رشدی در تولید برنامه‌های سلامت محور داشته‌اند که با هدف اطلاع‌رسانی و پیشگیری پخش می‌شوند، حتی شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی مختص این محور راه‌اندازی شده است. از میان برنامه‌های موفق تلویزیون و رادیو می‌توان به برنامه‌های اکسیر، حریم مهرورزی، سالم بمانیم، راز تندرستی، فراسو، راز درون، افق روشن، سایبان آرامش و ... اشاره کرد. هر یک از این برنامه از زوایای متفاوت به موضوع سلامت و بیماری‌ها می‌پردازند تا مباحث طرح شده برای مخاطبان تازگی داشته باشد. همچنین بخشی از برنامه‌های صبحگاهی و عصرگاهی که با محوریت خانواده از شبکه‌های مختلف روی آنتن می‌رود، به مباحث سلامت و پزشکی اختصاص دارد.

فاطمه عودباشی