حقایق علمی از زمین‌لرزه فریمان

دکتر زارع درخصوص این‌که زلزله دیروز در فریمان با توجه به مطالعات قبلی تا چه حد قابل پیش‌بینی بوده است، به جام‌جم می‌گوید: در مورد وقوع زمین‌لرزه در همین نقطه در فریمان باید گفت کسی پیش‌بینی برای چنین نقطه‌ای در این زمان نکرده بود، اما اگر مقصود لرزه‌خیزی منطقه است باید گفت لرزه‌خیزی در پهنه مشهد و فریمان با وجود گسل‌هایی مانند کشف‌رود و فریمان و بینالود قابل انتظار بوده است. به این معنی که هریک از این گسل‌ها توان لرزه‌زایی با بزرگای بیش از 6 درجه را دارند.

اعلام وقوع زمین‌لرزه در عمق 10 کیلومتری موجب شد در شبکه‌های مجازی برخی تلفات محدود این زمین‌لرزه را به عمیق بودن کانون آن نسبت دهند، اما استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی نظر دیگری دارد.

دکتر زارع می‌گوید: ژرفای زمین‌لرزه در ساعت اول و دقایق بعد از رخداد به صورت برآورد اولیه گزارش می‌شود، ولی برآورد دقیق‌تری که کمی دیرتر انجام شد نشان داد ژرفای این زلزله حدود 15 کیلومتر بوده است. البته 15 کیلومتر همچنان ژرفای کمی است، ولی در مقایسه با زمین‌لرزه‌ای که در ژرفای بسیار کمتر (مانند ژرفای زلزله بم در هشت کیلومتری) روی دهد، انتظار حس شدن و شدت در گستره‌ای بزرگ‌تر می‌رود و به همان نسبت شدت در پهنه مرکزی کمتر است. البته توجه کنیم کانون این زمین‌لرزه در منطقه‌ای (خوشبختانه) نسبتا کم‌جمعیت واقع بود و همین موضوع موجب شد خسارت جانی و مالی ناشی از آن محدود باشد. وگرنه اگر کانون همین رخداد زیر یک شهر پرجمعیت واقع بود، آنگاه همین زمین‌لرزه موجب تلفاتی گستره می‌شد. در 24ساعت گذشته برخی کانال‌ها در تلگرام از پیش‌بینی وقوع پس‌لرزه‌های شدید با تکیه بر داده‌های به دست آمده از پایگاه اینترنتی www.world-earthquakes.com خبر دادند.

این پژوهشگر زلزله‌شناس درخصوص اعتبار و قابل استناد بودن این پیش‌بینی‌ها می‌گوید: عملا این نوع پیش‌بینی‌ها هیچ کمکی به درک ما از واقعیت نمی‌کند. چون همواره بسته آماری (از اطلاعاتی که معمولا کیفیت و نوعشان بر همگان و اهل فن مشخص نیست) با روش‌هایی عمدتا ناشناخته (و منتشر نشده) در چنین وبگاه‌های مورد تحلیل‌های شبه‌علمی قرار می‌گیرد و خروجی‌هایی مبهم برای گستره‌هایی بزرگ به عنوان احتمال وقوع زمین‌لرزه ارائه می‌شود. این نوع پیش‌بینی‌ها بیشتر شبیه آن است که کسی یک اتفاق مکرر را که همگان بر وقوع آن واقفند، به شکل خبری از آینده بیان کند. پیش‌بینی زمانی معنی‌دار است که بر مبنای اندازه (بزرگا) زمان و مکان و با بیان میزان احتمال هر یک از این پارامترها ارائه شود. در چنین وبگاه‌هایی چنین تحلیل‌هایی ارائه نمی‌شود.

دکتر زارع ادامه می‌دهد: این زمین‌لرزه در چهار ساعت اول بعد از رخداد موجب 14 پس‌لرزه با بزرگای بیش از 3.5 شد که بزرگ‌ترین آن با بزرگای 4.9 در ساعت 12 و 15 دقیقه رخ داد. روند این پس‌لرزه‌ها به نظر می‌رسد در روزها و هفته‌های بعد و حداقل تا یک ماه ادامه داشته باشد.

وی تصریح می‌کند: احتمال رخداد سکانس جدیدی از زمین‌لرزه‌های بعدی نیز وجود دارد.

در بعضی خبرها اشاره شده بود که آخرین زلزله بزرگ در منطقه حدود 610 سال پیش رخ داده است. استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی درخصوص صحت این ادعا می‌گوید: خود منطقه فریمان زمین‌لرزه تاریخی شناخته شده نداشته است، اما اگر منظور در منطقه مشهد است، بله آخرین زمین‌لرزه شدید در مشهد در همین بازه شش سده قبل رخ داده است. ولی مساله آن است که زمین‌لرزه در 86 کیلومتری جنوب شرق مشهد رخ داد و عملا این رخداد در 16 فروردین 96، زلزله مشهد نبوده است، اما حضور جمعیتی حدود چهار میلیون نفر در مشهد و پیرامون آن و همچنین وجود ساختمان‌های بلند در مشهد موجب شد بیشترین اخبار مربوط به رویداد این زمین‌لرزه از شهر مشهد مخابره شود.

کاظم کوکرم - دانش