اولویت‌های پنجگانه انقلاب در اقتصاد

با نگاهی به شعارهای سال در دو دهه اخیر می‌توان دریافت که رهبر معظم انقلاب، بارها بر حل مسائل معیشتی مردم تاکید کرده و از دولتمردان خواسته بودند تا رفع مشکلات اقتصادی کشور را با توجه به توانمندی‌های داخلی، در اولویت قرار دهند. تولید و اشتغال که به عنوان دو بال اصلی اقتصاد مقاومتی در شعار امسال مورد توجه قرار گرفته است، خود در شعارهای سال 1380 و 1391 مورد اشاره قرار گرفته و شاید اگر در همان سال‌ها به آن پرداخته می‌شد، نیازی به تکرار نبود.

میراث طاغوت در اقتصاد ایران

این‌که چرا مسائل اقتصادی همچنان باید در اولویت کشور باشد، ریشه در درک ماهیت انقلاب اسلامی دارد. انقلابی دینی و معنوی که از سال 1342 کلید خورد و در سال 1357 به پیروزی رسید. این انقلاب، توانست در حوزه اخلاق، فرهنگ، جهاد دفاعی، حفظ امنیت و نیز تغییر معادلات سیاسی اثرگذار باشد. با این وجود، با گذشت 38 سال از پیروزی انقلاب، هنوز کاستی‌هایی در حوزه‌های اقتصادی کشور وجود دارد که بیشتر ریشه در مشکلات پیش از انقلاب دارد، اما اگر همین چالش‌ها از بین نرود، می‌تواند دستاوردهای انقلاب اسلامی در دیگر عرصه‌ها را کمرنگ جلوه دهد.

البته چنان‌که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی اول فروردین ماه بیان کردند، دستاوردهای نظام جمهوری اسلامی حتی در حوزه‌های اقتصادی نیز به نسبت رژیم قبل قابل دفاع و محسوس بوده است. ایشان در این رابطه تاکید کردند: «جمعیت کشور از اول انقلاب تا امروز دو برابر شده است. یعنی از حدود چهل میلیون به نزدیک به هشتاد میلیون رسیده است، اما آنچه اتفاق افتاده و آن کارهایی که در زمینه‌های مختلف انجام گرفته است، بحث دو برابر و سه برابر نیست، [بلکه] ارقام فوق‌العاده و بسیار چشمگیری است. در زمینه‌های زیرساختی، کارهایی در کشور شده است که حقیقتا از نظر معیار و مقیاسی، [که] انسان با کشورهای دیگر می‌سنجد، بسیار بزرگ و عظیم است. از باب مثال: راه‌های کشور در این مدت، شش برابر شده است؛ ظرفیت بنادر کشور در این مدت، بیست برابر شده است؛ سدهای مخزنی کشور ـ که آب شرب و آب کشاورزی را تامین می‌کنند ـ سی برابر شده است؛ تولید برق کشور، چهارده برابر شده است؛ صادرات غیر نفتی کشور، 57 برابر شده است ـ قبل از انقلاب، [یعنی] در دوران طاغوت، صادرات کشور تقریبا منحصر بود به نفت و یک مختصری اشیاء تولیدی دیگر که درجنب صادرات نفتی، تقریبا هیچ بود؛ امروز صادرات غیر نفتی 57 برابر افزایش پیدا کرده است ـ تولید محصولات پتروشیمی سی برابر و تولید محصولات فولادی پانزده برابر [شده است]؛ اینها کارهای زیرساختی است؛ هر کشوری بخواهد تحرک پیدا کند، پیشرفت اقتصادی پیدا کند، به این چیزها احتیاج دارد؛ این کارها در دوران انقلاب انجام گرفته است. در زمینه علم و فناوری، از اول انقلاب [تاکنون]، تعداد دانشجویان 25 برابر شده است؛ اول انقلاب، همه دانشجویان کشور دویست‌و‌خرده‌ای هزار [نفر] بود، امروز نزدیک پنج میلیون دانشجو در کشور مشغول تحصیل هستند؛ مقالات علمی 16 برابر [شده]؛ و فعالیت‌های علمی و فناوری فراوان دیگر. در زمینه توسعه اجتماعی و انسانی، شاخص‌ها بسیار بالا است. در زمینه خدمات ـ خدمت‌رسانی ـ به مردم ـ مثل برق و گاز و تلفن و آبادی روستاها ـ آمارها بسیار خوب و مژده‌بخش است. در زمینه فعالیت‌های نظامی، آمارها فوق‌العاده است؛ کشوری که قبل از پیروزی انقلاب، از لحاظ نظامی وابسته محض به خارج از کشور بود ـ آن هم به دشمنانی مثل آمریکا ـ امروز از لحاظ پیشرفت‌های نظامی، آن‌چنان چشمگیر است که چشم دشمن را هم می‌زند، او را هم خشمگین و نگران و عصبانی می‌کند. اینها همه‌اش هنر نظام اسلامی است؛ اینها کارهایی است که نظام اسلامی کرده است.»

با وجود همه این پیشرفت‌ها که بنابر فرموده رهبر معظم انقلاب، نتیجه «مدیریت فعال، متدین، انقلابی و کارآمد» است، مشکلات ساختاری در اقتصاد کشور، مانند وابستگی به نفت یا بزرگ بودن دولت یا نفوذ فساد، باعث شده تا مردم در عرصه معیشت و اقتصاد با مشکلات بسیاری درگیر بوده و نتوانند آنطور که باید، بر این چالش‌ها غلبه کنند.

اولویت‌های پنجگانه اقتصاد مقاومتی

در چنین شرایطی، رهبر انقلاب بارها بر موضوع اقتصاد به عنوان اولویت اصلی کشور تاکید کرده‌اند و از دولتمردان خواسته‌اند تا به معیشت مردم توجهی ویژه داشته باشند. نه فقط دولت حسن روحانی، بلکه دولت‌های سازندگی، اصلاحات و نیز دولت محمود احمدی‌نژاد نیز جملگی مورد خطاب رهبری معظم نظام بوده‌اند و با عنایت به شعارهای سال، می‌بایست به مقوله اقتصاد توجهی ویژه می‌کردند. با این همه، موقتی بودن برنامه‌ریزی‌ها، چرخش‌های سیاسی دولت‌ها و توقف برنامه‌های اقتصادی، از جمله عواملی بوده است که باعث شده تا به مرور، بر مشکلات اقتصادی مردم افزوده شده و امروز بحران‌های اقتصادی پیش روی کشور قرار گیرد. بحران‌هایی که به اختصار می‌توان آنها را چنین دسته‌بندی کرد:

الف) بحران رکود: دولت و سایر قوا باید با شتاب، برای به گردش درآمدن چرخش اقتصاد برنامه‌ریزی کرده و نگذارند که توقف رشد تورم، فرصتی برای افزایش بیکاری و توقف تولید به وجود آورد.

ب) بحران بیکاری: حمایت از تولید و نیز ترغیب مردم به سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی به اقتصاد این فرصت را می‌دهد که از تحرک و پویایی بالایی برای اشتغالزایی بهره گرفته و کارآفرینان فرصت‌های تازه‌ای برای استفاده از ظرفیت منابع انسانی کشور داشته باشند.

ج) مبارزه با قاچاق: بزرگ‌ترین رقیب تولید داخلی، اجناس قاچاقی است که بدون عبور از سد تعرفه‌ها، وارد بازار شده و بازار کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. اجناسی که قیمت تولید داخلی را گران تصویر کرده و مشتری داخلی را وامی‌دارد تا به جای تولید داخل، از تولیداتی حاصل کار کارگران دیگر کشورها که به طور قاچاق وارد مرزهای ایران شده، استفاده کنند.

د) فرهنگ خرید داخلی: حتی ایالات متحده آمریکا نیز شعار «تولید آمریکایی، کارگر آمریکایی» را برای پویایی اقتصادش برگزیده است. روشن است که حمایت از تولید و کار کارگر یک کشور، می‌تواند بهترین راه برای تقویت اقتصاد ملی باشد. اگر ایرانیان نیز با تعصب، به جای استفاده از محصولات چینی و ترکی و اروپایی، از تولیدات داخلی استفاده کنند، چرخه تولید، هم به سود تولیدکننده خواهد شد و هم مصرف‌کننده.

ه) حمایت از نخبگان ایرانی: و در نهایت باید در مسیر اقتصاد مقاومتی به این واقعیت توجه داشت که توانمندی داخلی، فقط سرمایه و معادن و توانمندی‌های سخت‌افزاری نیست. بخش بزرگی از توانمندی ایران همان طور که رهبر انقلاب نیز فرمودند، مربوط به منابع انسانی و نخبگانی است که اگر به آنها توجه کافی نشود، انگیزه‌ای برای ماندن در کشور نخواهند داشت.

نوبت انقلاب در اقتصاد

چنین است که اگر نگاهی بلندمدت به توسعه کشور داشته و از برنامه‌های موقتی که تنها برای ارائه آمارهای دهان پرکن دولتی مناسب است، عبور کنیم، درمی‌یابیم که غفلت از اقتصاد و یا انحراف در مسیر توسعه اقتصادی در سال‌های گذشته که به رشد دولت و شرکت‌های خصولتی و شبه‌دولتی انجامیده، می‌تواند بزرگترین تهدیدکننده امنیت کشور باشد. کشوری که در تمامی عرصه‌های سیاسی و امنیتی و دیپلماتیک و فرهنگی و ورزشی و... توانسته بخوبی بدرخشد، عجیب نیست که در رتبه‌های اقتصادی، چنین جایگاه نامناسبی در جهان دارد؟ این عجیب نیست که در کشورمان، چه مدیر، چه کارشناس، چه مصرف‌کننده، چه تولیدکننده، همه از وضع اقتصاد می‌نالند؟ این عجیب نیست که در کشور ما، نه کارفرما و نه کارگر، هیچ یک نمی‌توانند به آینده بازار مطمئن باشند؟

برای رفع این دلواپسی‌ها البته باید دولت و سایر نهادها و قوا آستین بالا بزنند. امروز وقت کشور نباید برای بحث‌های حاشیه‌ای و پرداختن به مسائل فرعی تلف شود. امروز روزی است که همه باید با شعار «انقلاب اقتصادی»، پا به عرصه گذاشته و با حرکت در چارچوب اقتصاد مقاومتی، نگذارند که آسیب‌پذیری کشور از ناحیه اقتصاد، اساس انقلاب اسلامی را تهدید کند. امروز روز سکوت نیست، روز حرکت برای بازسازی اقتصادی است و این مسیری است که همه مردم باید آن را طی کنند.

مصطفی انتظاری هروی / روزنامه نگار