آفت تخریب‌های انتخاباتی

دکتر محمد‌جواد حق‌شناس، استاد علوم سیاسی دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با جام سیاست، بر لزوم فعالیت جریان‌ها و تشکل‌های سیاسی حول محور منافع ملی و پرهیز از تخریب و تهمت‌زنی تاکید کرد.

با توجه به انتخاباتی شدن فضای سیاسی کشور، جریانات سیاسی چه نکاتی را باید برای رقابت سالم مدنظر داشته باشند؟

در جامعه اسلامی رعایت اخلاق سیاسی اهمیت بسیاری دارد، تمام جناح‌ها و تشکل‌های سیاسی کشور باید در جهت رفع مسائل اساسی کشور متحد بوده و وحدت داشته باشند. انتخابات فرصتی برای نظام جمهوری اسلامی و مردمسالاری دینی همچنین فرصتی برای مشارکت مردم در سرنوشت خودشان است، معتقدم مهم‌ترین بحث در رقابت‌های انتخاباتی هدفی است که گروه‌های سیاسی برای کسب اعتماد عمومی در جهت به دست آوردن آرای مردم در نظر دارند، این جریانات باید با شناسنامه کاملا روشن، صریح و شفاف در انتخابات حضور یابند. همیشه از حضور جریانات سیاسی که شب انتخابات متولد شده‌ و هیچ شناسنامه‌ای ندارند لطمه خورده‌ایم، آنها بعد از انتخابات اردوگاهی را که برپا کرده بودند تا چهار سال بعد جمع‌آوری کرده و فعالیت‌هایشان را تا انتخابات بعدی تعطیل می‌کنند. بنابراین بحث مهمی است که جامعه بتواند جریانان‌های سیاسی را شناسایی کند و از آنها مطالبه داشته باشد؛ شناسایی سیاسی، فعالیت اجتماعی و دیدگاه‌های مختلف تشکل‌ها در حوزه‌های مختلف که قصد حضور در انتخابات را دارند از شروط اساسی است. نکته بعدی شفافیت است، بخصوص در حوزه هزینه‌هایی که گروه‌های سیاسی در رقابت‌های انتخاباتی انجام می‌دهند، روشن بودن منابع آنها اهمیت بسیاری دارد تا در این حوزه‌ها پنهانکاری وجود نداشته باشد. موضوع دیگری که اهمیت آن بیشتر از موارد دیگر است، برنامه‌ای است که باید از کاندیداها مطالبه شود، توجه به افراد چندان در جهت انتخاب اصلح نمی‌تواند کارساز باشد، بلکه به اعتقاد من باید سراغ انتخاباتی برویم که حول و حوش برنامه‌ها، نگاه‌ها و دیدگاه‌هایی شکل گیرد که قابلیت ارائه دارد و امکان مطالبه از آنها وجود داشته باشد. در انتخابات ریاست‌جمهوری جریان‌های سیاسی باید نگاهشان در انتخاب افراد در چارچوب اداره بهتر کشور باشد.

بعضا در برخی از انتخابات شاهد تهمت ‌زدن‌های بسیار و تخریب کاندیداها و جریان‌های سیاسی از سوی رقبای خود بودیم، در این زمینه چه توصیه‌هایی به کاندیداها می‌توان داشت؟

رعایت اخلاق انتخاباتی یکی از مهم‌ترین اصولی است که باید در برگزاری انتخابات توسط تک‌تک افراد مورد توجه قرار گیرد. کاندیداها باید با رعایت حفظ اخلاق، تبلیغات کرده و با تکیه بر اخلاق، توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها خود را به مردم معرفی کنند. هر کدام از کاندیداها، از هر حزب و گروهی باید حرمت دیگر کاندیداها را در رقابت انتخاباتی حفظ کنند. این موضوع نه فقط در میان کاندیداها، بلکه در میان هواداران آنان نیز اهمیت دارد. در تمام دنیا باید به مباحث اخلاقی در انتخابات توجه شود، به اعتقاد من باید توجه لازم به چارچوب‌های تعیین شده در قانون و رعایت دقیق آن از سوی تمامی جریان‌ها بدون تبعیض صورت گیرد و حوزه‌های نظارتی بدون تبعیض بتوانند تخلفات احتمالی را رصد کنند تا به این ترتیب طرفین در این چارچوب‌های قانونی بتوانند حرکت کنند و از همه مهم‌تر این‌که بدانند تخریب و تهمت زدن‌ها بدون هیچ سند و مدرکی طبیعتا فضای جامعه را هم آلوده می‌کند. بنابراین فضا باید به سمتی برود که بتوانیم در چارچوب قانون، منافع ملی و حقوق اساسی مردم، یک انتخابات حداکثری را تجربه کنیم. حفظ آبروی مردم و کاندیداها در زمان تبلیغات از سوی گروه‌ها یک اصل مهم است و آنها نباید به هم تهمت زده و موجب زیر سوال رفتن حیثیت دیگران شوند.

شکل‌گیری فضای تخریب تا چه میزان انتخابات را از فضای رقابت سالم خارج می‌کند و چه تبعاتی ممکن است درپی داشته باشد؟

تخریب چهره‌هایی که وارد انتخابات می‌شوند فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی آنها در نهایت موجب کاهش اعتماد عمومی جامعه به چهره‌های شاخص سیاسی می‌شود و قطعا آثار مخربی را درپی خواهد داشت. باید در نظر داشته باشیم که در رقابت‌های انتخاباتی بدون دلیل و سند به کسی افترا نبندیم، این موضوع را باید تمام طرفداران گروه‌های سیاسی مدنظر داشته باشند، از همه مهم‌تر رسانه‌ها به عنوان چشم و گوش مردم می‌توانند نقش بسیار جدی و تعیین‌کننده‌ای را در فضای انتخابات سالم و روشن ایفا کنند.

لزوم و حفظ وحدت در جریان انتخابات، در کنار رقابت سالم چه ضرورتی دارد؟

تمام کاندیداها و جریان‌های سیاسی طرفدار آنها باید در جهت ضرورت همدلی و انسجام ملی در کشور دقت داشته باشند و منافع ملی را جزو اولویت‌های خود در نظر بگیرند. مهم‌ترین ماموریت کاندیداها خدمت به مردم است، مهم‌ترین حقوق مردم در قبال کاندیداها این است که آنها قبل از این‌که به نفع منافع شخصی، گروهی، جناحی و خانوادگی‌ خود باشند باید به فکر منافع عمومی و ملی باشند. در صدر منافع عمومی شاخص‌هایی وجود دارد که بین همه مشترک است ازجمله، احترام به وحدت جامعه، تمامیت ارضی، استقلال کشور و قانون اساسی که همه ابتدا آن را می‌پذیرند و سپس وارد فضای انتخاباتی می‌شوند. لذا در صورتی که رقابت‌ها منجر به تضعیف هرکدام از مبانی پیش‌گفته شود نقض غرض است و با مبانی انتخاباتی که به شاخص‌های رشد، پیشرفت، وحدت ملی و... مرتبط است همخوانی ندارد.

گفت‌و‌گو: مریم شریف‌زاده

ضمیمه جام سیاست