فرمان‌های ناپخته

انتخاباتی که در آن رسانه‌های این کشور به صورت بی‌سابقه علیه ترامپ صف‌آرایی کردند و دولت‌های اروپایی نیز به صورت همه‌جانبه برای حمایت از هیلاری بسیج شده و ائتلاف ضد ترامپ تشکیل دادند.

جهانبخش ایزدی، استاد علوم سیاسی دانشگاه معتقد است که ترامپ به عنوان یک رئیس‌جمهور آمریکا هر چند مشروعیت دارد ولی محبوبیت ندارد و تلاش دارد نشان دهد که آدم پیش‌بینی‌ناپذیری است که باید غافلگیری چه در داخل و چه خارج را پیش بگیرد.

این استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام سیاست در این زمینه به سوالاتمان پاسخ داد که می‌خوانید.

پس‌لرزه‌های داخلی و خارجی انتخاب ترامپ را چگونه تحلیل می‌کنید؟

ترامپ سه ویژگی دارد؛ اول عدم تجربه و فقدان تجربه سیاسی در چارچوب مدیریتی آمریکا،‌ که هیچ‌گونه سابقه‌ای در سیستم اداری از ابتدا تا انتها نداشته و 70 سال بیرون از گود سیاست و قدرت در ساختار آمریکا بوده است. نکته دوم این‌که آقای ترامپ نشان داده یا علاقه‌مند است نشان دهد که آدم پیش‌بینی‌ناپذیری است. ایشان باور دارد که باید غافلگیری چه در داخل و چه خارج را پیش بگیرد که این رفتار می‌تواند ریشه‌های روان‌شناختی هم داشته باشد. ویژگی سوم این است که مواضع آقای ترامپ با همدیگر ناهمخوان بوده و در خیلی موارد متناقض است. به‌عنوان مثال در جایی می‌گوید ایران در سوریه با تروریست مبارزه می‌کند و جای دیگر،مبارزه ایران در عراق را بلعیدن این کشور توسط ایران ذکر می‌کند.که این رفتار یک جا استعداد فرصت و یک جا استعداد تهدید است، لذا با چنین شخصی نمی‌شود مدیریت هدفمند و نظام‌مندی را ایجاد کرد، چون تمام چیدمان‌هایش درست برعکس رویه‌‌هاست. ترامپ کسی را وزیر انرژی گذاشته که قبلا گفته بود اگر وزیر شود این وزارتخانه را منحل می‌کند یا کسی را وزیر کار گذاشته که گفته اگر من بیایم حقوق کارگران را تقلیل می‌دهم یا کسی را مدیر محیط زیست انتخاب کرده که گفته اگر بیاید اعتقادی به آلودگی یا تغییرات آب و هوایی که مرهون مدیریت بشر است ندارد. بنابراین اگر نگاه کنید متوجه می‌شوید رفتار، ذهنیت و اخلاق ترامپ با یکدیگر کاملا متناقض است.

ترامپ بعد از مخالفت با برخی نظراتش به برخی رفتار‌های خود مختارانه ایالات‌ها از جمله کالیفرنیا اشاره کرده است و اعلام کرده حتی بودجه این ایالت را قطع می‌کند آیا این تصمیمات امکان درگیری ایالتی را ایجاد نمی‌کند؟

ترامپ در قانون منع مهاجرتی که در ابتدای تصدی، وضع و آن را ابلاغ کرد دقیقا نشان داد که از همان سه ویژگی شخصیتی که گفتم تبعیت می‌کند. ایشان با رفتارهایش همه را سورپرایز کرد و نشان داد خام و بی‌تجربه بوده و متناقض رفتار می‌کند. تصمیمات ترامپ با کسب و کار و سودآوری در داخل آمریکا ناهمخوان است چون بسیاری از افراد یا مهاجرینی که وارد این کشور می‌شدند در رونق و توسعه آمریکایی‌ها نقش داشته و دارند، بر این اساس دیدیم که وقتی این قانون از طرف ترامپ اعلام شد بلافاصله یک الی دو قاضی ایالتی در ایالت‌های خود این قانون را متوقف کردند و ترامپ به دیوان فدرال شکایت کرد و دیوان فدرال حق را به قضات داد و آن را سراسری‌ کرد که قطعا دادگاه استیناف هم باز حق را به قضات خواهد داد و ادامه این روند در دیوان‌عالی و... ادامه خواهد داشت، ‌لذا درنهایت باید گفت چنین رفتار‌هایی نشان از ناپختگی و درهم آشفتگی در تصمیمات دارد که پیامدش هم این بود که مخالفت گسترده جهانی در سطوح رسمی و در سطح خیابان از طرف دولتمردان و مردم دیده شد و چهره بسیار بدی از سیستم آمریکا به جهانیان نشان داد. البته از آنجایی که نهادهای مدنی در داخل آمریکا قدرتمند هستند مطمئنا این نهاد‌ها پیش رو و برنده خواهند بود، لذا جنس این صحبت‌ها از طرف ترامپ که بودجه ایالت کالیفرنیا را قطع می‌کنیم تاثیری نخواهد داشت چون از آن طرف هم مالیاتی از این ایالت نخواهد آمد و بودجه فدرال خود به خود دچار کاستی خواهد شد، ضمن این‌که این‌گونه تصمیمات هم با موانع قضایی وهم با موانع ساختاری یعنی کنگره آمریکا مواجه خواهد شد. لذا هر چقدر رئیس‌جمهور آمریکا پوپولیست باشد، موانع ساختاری و سیستمی در این کشور جلوی او را خواهد گرفت.

آیا درگیری فیزیکی یا حقوقی در این زمینه ایجاد خواهد شد؟

اگر رفتار ترامپ ناظر بر تصمیماتی از این سبک باشد، هیچ درگیری ایجاد نخواهد شد و چالش‌های داخلی و موانع فروکش خواهد کرد، اما اگر حوزه تصمیمات آقای ترامپ به حوزه‌های راهبردی و نه تاکتیک‌ها برسد، بدون شک با چالش‌های عمده جهانی مواجه خواهد شد. به عنوان مثال مواضع ترامپ در مورد ناتو می‌تواند بشدت به نوعی تقابل بین اروپا یا خود آمریکایی‌ها بینجامد که این رفتار تبعاتی هم برای امنیت جهانی خواهد داشت. اگر این‌گونه تصمیمات در حوزه چین به تقابل بینجامد ممکن است منشا تنش‌های گسترده‌تری بشود و اگر این‌گونه تصمیمات راهبردی در خاورمیانه به‌منصه‌ظهور برسد استعداد چالش با جمهوری اسلامی را هم خواهد داشت.

در نحوه مراوده با چین، ایران و مکزیک چطور برخورد خواهد شد و چقدر در ارتباطات خارجی آمریکا با کشورهای دیگر تاثیر می‌گذارد؟

ترامپ مشروعیت دارد، ولی محبوبیت ندارد چون از کل صددرصد جامعه رای‌دهنده آمریکا تنها 50 درصد در انتخابات شرکت کردند و از این 50 درصد با احتساب الکترال کالج‌ها، ایشان تنها 27 درصد رای رای‌دهندگان را به دست آورده است. ترامپ بلافاصله بعد از انتخابش هم با اعتراضات جنبشی و عمومی مواجه شد و کم دیدیم یا حتی نداشتیم که رئیس‌جمهوری همان روزهای اول این همه مخالف سازمان‌یافته داشته باشد. بنابراین نمی‌توانم بگویم ترامپ محبوبیت دارد مگر این‌که براساس کارآمدی محبوبیت کسب کند. اما در مورد چالش‌ها، ببینید دیوار مکزیک جزو تصمیمات ناسنجیده آقای ترامپ است. سوال این است ‌که سه هزار کیلومتر مرز مشترک را چطور می‌توانید همه‌اش را دیوار بکشید! موانع کوهستانی و دره در این مسیر وجود دارد و به فرض این‌که این دیوار ساخته شد،‌خوب کسانی که قصد سفر غیرقانونی دارند می‌توانند زیر این دیوارها تونل بزنند و به تبادل افراد و کالا اقدام کنند، بحث دیگر این است که بودجه‌ این دیوار چطور تامین و در چه بازه زمانی اجرایی می‌شود! آیا ممکن است این دیوار چهار سال طول بکشد که تا آن موقع دوره ریاست جمهوری ترامپ تمام شده است. البته در ادبیات ترامپ تاکید شده که پول این دیوار را باید مکزیکی‌ها تامین کنند، ولی این هم حرف زوری است که خریدار ندارد و قطعا این دیوار چالش‌برانگیز خواهد بود. در مورد خاورمیانه و منطقه نیز موضوع خیلی پیچیده است و هرگونه تحرک امکان دارد به بروز یک درگیری بینجامد چون این منطقه استعداد احتیاط بالایی دارد. البته در کوتاه‌‌مدت به شکل گسترده این اتفاق را متصور نمی‌بینم، اما ممکن است با توجه به افکار ترامپ که مقداری ضدایرانی است تمرکز ویژه‌ای در سیاست و رویکرد منطقه‌ای جمهوری اسلامی داشته باشد. البته علائمی هست که این تمرکز شدت گرفته و بخشی‌ از آن مربوط به تحرکات اسرائیل و سفر نتانیاهو به انگلیس و آمریکا و بخش دیگر مواضع خیلی تند مربوط به عربستان است که در تازه‌ترین موضع‌گیری از طرف احد عسیر رئیس ستاد مشترک عربستان گفته شده که این کشور از لحاظ استراتژیک کاملا با آمریکا و در مقابل ایران قرار دارد و ایران بهتر است به داخل مرزهایش برگردد. بر این مبنا یکسری تحرکات منطقه‌ای مثل زدن ناوچه عربستان در بحر احمر یا مثلا کمک به حوثی‌ها، نشان می‌دهد استعداد این تقابل بسیار بالا رفته است. لذا خیلی مطمئن نیستم که آمریکایی‌ها مثل زمان آقای اوباما هم صبوری پیشه کنند و هم عقلانیت به خرج دهند.

ترامپ گفته ایران کاملا به آمریکا بی‌اعتنایی می‌کند و اگر ایران می‌گفت بیایید با همدیگر همراه باشیم من با توافق هسته‌ای مشکل نداشتم، به نظر شما این صحبت‌ها و رفتارهای ترامپ چه تحلیلی دارد؟

من این را می‌فهمم که ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی‌اش به شکلی منکر برجام بود و این توافق را بدترین قرارداد آمریکا می‌دانست که امتیازات زیادی به ایران داده و در عین حال آمریکایی‌ها سود چندانی از این قرارداد نبرده‌اند. ترامپ بعد از این‌که در کاخ سفید مستقر شد، مواضعی گرفت که نشان می‌داد با اصل برجام از نظر حقوقی و بین‌المللی نمی‌تواند کاری کند و بنابراین بعد از این تلاش خود را معطوف به این کرد که اجرای سختگیرانه‌ای راجع به برجام درپیش بگیرد. شاهدیم که تحریم‌هایی که صورت می‌گیرد و ادبیاتی که به کار برده می‌شود یا تحرکاتی که وجود دارد بخش‌هایی‌اش مربوط به ایجاد نوعی شهرآشوبی است. در نهایت به نظر من ترامپ برجام را پشت‌سر نخواهد گذاشت ولی به سمتی می‌رود که با استفاده‌ای از پاره‌ای از پاراگراف‌ها و استعدادهای حقوقی نهفته در این قرارداد، مواردی را پیدا کنند که فشار بر ایران را سخت‌تر نماید.

گفت‌وگو: فاطمه امیری