عمر تصمیمات ترامپ کوتاه خواهد بود

سخنگوی وزارت امور خارجه در بخشی از این گفت‌وگو اظهار کرد: به نظر می‌رسد ترامپ امکان ادامه انجام چنین تصمیماتی (ممنوعیت ورود اتباع چند کشور) را در درازمدت نخواهد داشت و شرایط قابل تغییر است؛ بنابراین فعلا شرایط چندان باثبات و قابل دوام به نظر نمی‌رسد که بتوان تصمیمات درازمدتی را اتخاذ و بیان کرد. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید:

به دنبال دستور اخیر رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر ممنوعیت ورود اتباع چند کشور از جمله ایران به آمریکا، شاهد صدور بیانیه‌ای از سوی وزارت خارجه بودیم. گرچه در این بیانیه از اقدام متقابل کشورمان صحبت شده بود، اما محتوای بیانیه حاکی از این بود که دستگاه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فعلا قصد دارد با صبر و بردباری، شرایط را رصد کند. آیا چنین برداشتی صحیح است؟

ما معمولا در محیطی آکنده از صبر و با بررسی تمام جوانب به حوادث‌ و واقعیت‌ها عکس‌العمل نشان می‌دهیم. در حوزه دیپلماسی و سیاست خارجی نمی‌توان با اقدامات شتابزده و ناسنجیده تصمیم گرفت. اولویت نخست حفظ اصول و منافع ملی کشور خواهد بود. ترامپ هنوز برای جهان و حتی جامعه آمریکا و از جمله کشور ما ایران، عنصری ناشناخته و فعلا غیر قابل پیش‌بینی و هنوز در ابتدای کار خود است و بر همین اساس باید با پرهیز از اقدامات شتابزده و با دقت در رفتار و گفتار، او را مورد توجه و رصد قرار داد. او در طول همین چند روز تا حدودی از اظهارات قبلی خود فاصله گرفته است و این‌طور احساس می‌شود که در آینده این تغییرات بیشتر خود را نشان خواهد داد و گفته می‌شود او نخواهد توانست به همه شعارهایش آن‌گونه که می‌خواهد، عمل کند. جهان و همچنین بدنه سیاسی، اجتماعی و کارشناسی آمریکا، اجازه ادامه چنین اقداماتی را به او نمی‌دهد و ممکن است دستور او در مورد ممنوعیت صدور ویزا نیز حتی آن‌طور که بیان شده، دوام نیاورد. بنابراین به نظر می‌رسد ترامپ امکان ادامه انجام چنین تصمیماتی را در درازمدت نخواهد داشت و شرایط قابل تغییر است؛ بنابراین فعلا شرایط چندان باثبات و قابل دوام به نظر نمی‌رسد که بتوان تصمیمات درازمدتی را اتخاذ کرد و نمی‌خواهم در چنین شرایطی آنچه را در ذهن دارم، بیان کنم. مهم این است که در حال حاضر صداهای گوناگون و نشانی غلطی به سیاست‌های نابجای اتخاذ شده آنها داده نشود. فعلا جهان به اعتراض برخاسته است.

به اختلاف میان اروپا و آمریکا در مورد دستور اخیر ترامپ اشاره کردید؛ تصور می‌کنید این اختلاف تا چه حد قابل گسترش است و آیا در میان اروپایی‌ها عزم و تصمیمی برای مقابله با تصمیمات عجیب آمریکا وجود دارد؟

طیف‌های مختلف در کشورهای اروپایی چه چپ و چه راست با این‌گونه رفتار و سیاست‌ها نمی‌توانند کنار آیند، اما به این معنا نیست که سطح تنش در روابط آنها به سطح خیلی بالا و غیرقابل کنترلی برسد، بلکه آنها با مذاکره به تعادل و تفاهمی خواهند رسید. اروپایی‌ها و آلمان طی‌ ماه‌های گذشته از برخی شعارها و رفتارها بسیار عصبانی بودند و تصور می‌کنم آلمان‌ها طی سفری که به آمریکا خواهند داشت به نمایندگی از اروپا با دولت ترامپ صحبت خواهند کرد. البته هنوز ساختار آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری جدید شکل طبیعی به‌خود نگرفته و باید این اتفاق بیفتد، ترامپ در نهایت یا همه چیز را با دگرگونی مواجه می‌سازد یا از طریق تامل نسبی و کار با سیستم کارشناسی، مواضع خود را تا حدی تعدیل می‌کند. البته باید در نظر داشت که ترامپ ویژگی‌های خاص خود را خواهد داشت و این مساله تا آینده‌ای نامشخص، او را غیرقابل پیش‌بینی می‌کند.

با توجه به سفر اخیر وزیر خارجه فرانسه و همچنین سفر بسیاری دیگر از مقامات اروپایی به کشورمان، آیا روابط ما با اروپا به شرایطی رسیده که بتوان از این مسیر برای رفع برخی چالش‌ها با آمریکا استفاده کرد؟

چالش‌های ما با آمریکا به لحاظ ماهیت حاکمیت ستیزه‌جو و استکباری ایالات متحده، فعلا قابل‌رفع به نظر نمی‌رسد، باید در پاسخ بخش دیگر سوال شما تاکید کنم که: خیر. اروپایی‌ها خودشان در حال حاضر در شرایط مساعدی نیستند و در میانشان آشفتگی‌های بسیاری وجود دارد. اتحادیه اروپا بخصوص پس از خروج انگلیس و ادامه بحران‌های اقتصادی و رشد ناسیونالیسم و افراط‌گرایی چندان وضعیت مناسبی ندارد. اروپا از یک سو از وضعیت آمریکا نگران است و از سوی دیگر نگران مسائلی مانند تفاهم حداقلی و مقطعی آمریکا و روسیه است. اتحادیه اروپا بخصوص بعد از خروج انگلیس دستخوش برخی مسائل است. همچنین بحث بحران خاورمیانه و سوریه در اوج قرار دارد و همه منتظرند ببینند ترامپ و پوتین به کجا می‌رسند. بنابراین وضعیت اروپا باید با آمریکا به یک تعادلی برسد. اروپا بدون آمریکا نمی‌تواند امنیت خود را در مقابل روسیه تامین کند و شاید در این دو سه ماه، اتفاقات جدیدی بین آمریکا و روسیه و روسیه و اروپا شکل بگیرد. بنابراین در مجموع شاید بتوان گفت وضعیت خود ما بسیار بهتر از اروپاست، زیرا اصولا وابستگی و ارتباطی با آمریکا نداشته و نداریم. موضوع و پرونده سیاسی برجام هم که از نظر ما تمام شده و به انجام رسیده است (فقط مباحث فنی ممکن است وجود داشته باشد که آن‌هم بیشتر ناظر بر وظایف آژانس است) و مذاکراتی درباره آن نخواهیم داشت.

دیدگاه‌هایی در مورد نزدیکی آمریکا و روسیه و احتمال دور زدن ایران از سوی روسیه در مورد بحران سوریه وجود دارد چقدر چنین نگرانی‌هایی را وارد می‌دانید؟

در سیاست کسی برای کسی دل نمی‌سوزاند و هر کشوری منافع خود را دنبال می‌کند، بنابراین طبیعی است که روسیه، ایران، ترکیه و هر کشور دیگری منافع خود را دنبال کنند. جاهایی منافع با یکدیگر هم‌پوشانی دارد و می‌توان کار مشترک انجام داد، اما این‌که صددرصد در تمام مسائل با روسیه یا هر کشور دوست دیگری مواضعمان صد در صد یکسان باشد، واقع‌بینانه نیست و نمی‌توان انتظار داشت نگاه یکسانی به تمام مسائل داشته باشیم. بازی‌نخوردن از دیگران نیز به هوشیاری خود کشورها بستگی دارد و ما نیز منافع کلان ایران را دنبال می‌کنیم، طبیعی است که دیگران هم تحقق منافع خود را پیگیری می‌کنند. اما در هر صورت باید توجه داشت که در سوریه هیچ اتفاقی چه در جنگ، چه در صلح و چه در آتش‌بس، نمی‌تواند بدون ایران شکل بگیرد. جایگاه ما در منطقه و روابط ما با سوریه به گونه‌ای است که هر کسی بخواهد نقش مهمی در سوریه داشته باشد، باید با ایران تعامل و همکاری کند. همین نقش باعث شده که در تمام صحنه‌ها و از جمله در مذاکرات اخیر مسکو و آستانه،حضورمان پررنگ باشد.

وزیر خارجه کویت در سفری که به تهران داشت، پیامی را تقدیم رئیس‌جمهور کرد. آیا برنامه‌ای برای گفت‌وگو میان ایران و کشورهای شورای همکاری تنظیم شده است و آیا فکر می‌کنید میانجیگری کویت کارساز باشد؟

نمی‌توان از سفری که به آن اشاره کردید به عنوان سفری میانجیگرانه یاد کرد.کویتی‌‌ها در مقاطع مختلف پیام‌هایی را از سوی امیر کویت و آمدن به ایران برای رئیس‌جمهور ایران مطرح می‌کردند. از نگاه ما حضور اخیر وزیر خارجه کویت در تهران، سفری دوجانبه بود و بحث میانجیگری مطرح نبود. البته با توجه به این‌که کویت، عضو شورای همکاری خلیج فارس است، طبیعتا محتمل بود وزیر خارجه این کشور در این مذاکرات درباره سایر مسائل منطقه از جمله آخرین تحولات شورای همکاری خلیج‌فارس نیز گفت‌وگویی داشته باشد. طی روزهای آینده، پاسخ پیامی را هم که آورده بودند، خواهیم داد. کویت همسایه جمهوری اسلامی ایران است و سیاست ما نسبت به همسایگان روشن بوده و هست و علاقه‌مندیم مناسبات خوبی با کویت و همه همسایگان داشته باشیم مشروط به این‌که دیگران نیز نگاه سازنده داشته باشند. البته در منطقه کشورهایی هستند که رفتار صادقانه و سازنده‌ای ندارند و سعی می‌کنند کشورهای کوچک‌تر منطقه را از داشتن مناسباتی خوب با ایران منع کنند.

در مورد محتوای مذاکرات وزیر خارجه کویت با مقامات کشورمان می‌توانید کمی توضیح دهید؟

کویت همسایه ایران است و رفت‌وآمدها بین همسایگان موضوعی طبیعی است. این دیدار در حقیقت پاسخی به سفر آقای ظریف به کویت بود. موضوع مذاکرات نیز تلاش برای گسترش همکاری‌ها در زمینه‌های مختلف و کمک برای صلح منطقه و حتی مسائل جهانی و موضوعاتی است که در این دیدارها مرسوم است. کویت قطعا در این سفرها توصیه به بهتر شدن رابطه ایران با کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس یا کشورهای منطقه داشته است، همچنین بحث سوریه، یمن و بحران‌های منطقه و مسائل بین‌المللی نیز مورد گفت‌وگو قرار گرفت.

آیا نتیجه این دیدار و پیامی که رد و بدل شد، می‌تواند در کاهش تنش‌ها در منطقه موثر باشد؟

در سیاست خارجی باید عمدتا به دیدارها و رفت‌وآمدها نگاه مثبتی داشت و معمولا بندرت می‌توان سفری را مضر دانست. صرف دیدار و گفت‌وگو قطعا مثبت است، بنابراین از این زاویه قطعا سفر وزیر خارجه کویت مثبت بوده است.

مریم شریف‌زاده

سیاسی