نانودارویی برای مقابله با سرطان پستان

ریشه‌کن کردن سرطان پستان با توجه به میزان شیوع آن، بدون شک می‌تواند از اهداف مهم محققان در همه جای دنیا باشد. به همین دلیل محققان کشورهای مختلف در حال بررسی بافت‌های بدخیم شکل گرفته در این ناحیه بدن از زوایای مختلف و ازجمله مقابله با آن از طریق داروسازی هستند.

مقابله با سرطان پستان با نانوداروها

دکتر مونا علی‌بلندی، استادیار بیوتکنولوژی پزشکی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ازجمله محققانی است که همراه گروهی از همکاران خود به مدت دو سال و نیم برای تولید یک نانوداروی پلیمری تحقیق کرده است. آنها موفق به ساخت دارویی شده‌اند که امیدها را نسبت به درمان و کاهش مشکلات ناشی از این بیماری افزایش می‌دهد.

دکتر علی ‌بلندی درباره نتایج این تحقیق به جام‌جم می‌گوید: دوستاکسل ـ Docetaxel با نام تجاری تاکسوتر (Taxotere) یک داروی ضدسرطان است که از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی پستان، سرطان ریه، سرطان پروستات، سرطان معده و سرطان سر و گردن در بدن جلوگیری می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: در تاکسوتر، مواد افزودنی مانند اتانول و توئین 80 که در آب حل نمی‌شوند، باعث بروز واکنش‌های التهابی و آلرژی در بدن بیمار تحت درمان می‌شوند. در این تحقیق، به جای مواد مذکور از نانوذره پلیمری استفاده شد تا حلالیت دارو افزایش یابد. برای این کار، دارو را داخل یک نانوذره به صورت کپسوله درمی‌آورند و در نهایت با لیگانی به نام اسیدفولیک هدفمند می‌شود تا بتواند به شکل تاثیرگذاری سلول‌های سرطان پستان را مورد هدف قرار دهد.

تفاوت در تاثیرگذاری دارو

حتما شنیده‌اید که اثربخشی داروها روی افراد مختلف یکسان نیست و این موضوع با گیرنده‌ها (مولکول‌های پروتئینی) موجود در بدن هر فرد مرتبط است. این نانو دارو نیز از این قاعده مستثنا نیست و اثرگذاری آن روی بیماران متفاوت است. دکتر علی‌بلندی در پاسخ این پرسش که استفاده از این دارو در ریشه‌کنی سرطان پستان تا چه اندازه می‌تواند موفق باشد، می‌گوید: موفقیت و تاثیرگذاری دارو به وضعیت بیمار و این که سرطان پستان در چه مرحله‌ای قرار داشته باشد، بستگی دارد. وی تأکید می‌کند: با توجه به تفاوت گیرنده‌های موجود روی سلول‌های بدن هر فرد، ممکن است سلول‌های یک بیمار از گیرنده‌های خاصی برخوردار باشد که فرد دیگری آن را نداشته یا به میزان کافی از آن برخوردار نباشد. به‌همین دلیل، بازدهی درمان کاهش می‌یابد. به همین دلیل به فرآیند تولید داروهای هدفمند، داروسازی شخصی (Personal Nanomedicine) نیز گفته می‌شود.

استادیار بیوتکنولوژی پزشکی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ادامه می‌دهد: متغیر بودن بافت تومورها به لحاظ سختی و توده‌ای به قدری است که متخصصان برای بیماران سرطانی تنها یک نوع دارو تجویز نمی‌کنند و رژیم‌های درمانی را مرتبا تغییر می‌دهند تا بدن متناسب با ویژگی‌های خود به درمان پاسخ دهد. به گفته این محقق، هزینه 30 میلیون تومانی این تحقیق را معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تأمین کرده است.

افزایش مدت حضور دارو در خون

به گفته استادیار بیوتکنولوژی پزشکی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، آزمایش‌های انجام گرفته روی موش‌ها نشان داده است، تولید دارو به این روش باعث افزایش مدت زمان ماندگاری دارو به مدت طولانی و قابل توجه در بدن می‌شود. وی ادامه می‌دهد: برخلاف تاکسوتر که تنها به مدت سه ساعت در جریان خون ماندگار است، در فرمولاسیون جدید نه‌تنها ماندگاری دارو به مدت 20 ساعت در جریان خون افزایش می‌یابد، بلکه نانوذره‌ای بودن دارو باعث تجمع بیشتر آن در تومور سرطانی و در نتیجه کاهش چشمگیر رشد توده می‌شود.

اهمیت ماندگاری دارو در خون

فرمولاسیون‌ داروهای ضدسرطان که به صورت وریدی هستند، بر این پایه طراحی می‌شوند که در جریان خون امکان پایداری پیدا کنند تا دیگر بخش‌های بدن تحت تاثیر عوارض دارو قرار نگیرند و نانوذره تنها در محل تومور باز شود تا جلوی رشد تومور را بگیرد.

دکتر علی‌بلندی در پاسخ این پرسش که آیا استفاده از این نانو دارو طول درمان را نیز کاهش می‌دهد، می‌گوید: هنگام درمان با تاکسوتر، بیمار متناسب با شدت بیماری، هر روز یک دوز از دارو را دریافت می‌کند، اما با این نانو داروی پلیمری از آنجا که باعث ماندگاری بیشتر دارو در خون و در نهایت آزادسازی آن در محل توده سرطانی پستان می‌شود، ممکن است دیگر نیازی به دریافت روزانه دارو نباشد.

وی درباره سایز نانو دارو و میزان تاثیرگذاری آن در توقف رشد تومور می‌گوید: اثر دارو روی موش بررسی شده که نتایج بسیار خوب و رضایت‌بخشی به همراه داشته و دستیابی به سایز مناسب بدن انسان نیازمند بررسی‌ بیشتر است. به گفته دکتر علی‌بلندی سایز میانگین ذرات این نانو دارو در محدوده 170نانومتر ارزیابی شده و این نانودارو در مقایسه با تاکسوتر، سه برابر بر رشد تومور سرطانی تاثیر منفی می‌گذارد.

لزوم توجه به استانداردسازی دارو

دکتر علی‌بلندی معتقد است، در شرایط فعلی نمی‌توان درباره میزان و نحوه اثرگذاری این نانو دارو روی کنترل رشد تومور سرطان پستان در انسان به طور قطعی سخن گفت. زیرا این دارو نیاز به استانداردسازی‌ براساس شاخص‌های متعدد و دقیق‌تر، متناسب با ویژگی‌های جسمی انسان دارد.

وی مدت زمان مورد نیاز برای تکمیل این تحقیق و امکان به‌کارگیری آن روی انسان را دو سال عنوان می‌کند و می‌گوید: باید از نظر استریل کردن فرمولاسیون روی انسان کار کنیم. باید فرمولاسیونی ایجاد کنیم که عاری از هرگونه میکروب و آلودگی باشد تا امکان تزریق وریدی آن به انسان فراهم شود.

استادیار بیوتکنولوژی پزشکی دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی مشهد تأکید می‌کند: کنترل و تثبیت سایز نانو ذره به قدری اهمیت دارد که باید مطمئن شویم، هیچ ذره‌ای بزرگ‌تر از سایز تعیین شده، وارد خون انسان نشود،‌ زیرا در این صورت دارو می‌تواند به جای هدایت و قرار گرفتن روی تومور پستان به سوی مغز حرکت کند و باعث پارگی مویرگی در سر انسان شود. به همین دلیل، استانداردسازی دقیق آن بسیار ضروری است.

روش‌های رایج درمان سرطان پستان

زنانی که به سرطان پستان مبتلا هستند، انتخاب‌های درمانی مختلفی دارند:

درمان‌های موضعی

جراحی و پرتودرمانی جزو درمان‌های موضعی است. این نوع درمان، تومور سرطان را در پستان تخریب یا نابود می‌کند. زمانی که سرطان پستان به قسمت‌های دیگر بدن گسترش می‌یابد، از درمان موضعی برای مهار بیماری در این مناطق خاص استفاده می‌شود. جراحی رایج‌ترین شیوه درمان سرطان پستان است که انواع مختلفی مانند جراحی حفظ پستان و برداشتن پستان را دارد. مطالعات نشان می‌دهد، میزان موفقیت جراحی نگهدارنده پستان (همراه با پرتودرمانی) و پستان‌برداری در مراحل اول و دوم سرطان پستان یکسان است.

درمان‌های سیستماتیک (عمومی)

شیمی‌درمانی، هورمون درمانی و درمان بیولوژیک، درمان‌های سیستماتیک هستند. در این نوع درمان، موادی وارد جریان خون می‌شوند و سرطان را در سراسر بدن مهار یا تخریب می‌کنند. متخصصان با کمک این روش تلاش می‌کنند، قبل از جراحی یا پرتودرمانی، تومور کوچک شود.

البته در برخی موارد پس از جراحی یا پرتودرمانی، از درمان سیستماتیک استفاده می‌شود تا از بازگشت دوباره سرطان جلوگیری شود. پزشکان از درمان سیستماتیک برای سرطان‌هایی استفاده می‌کنند که در بدن گسترش یافته‌اند.

سهیلا فلاحی