سینمای دهه هفتاد؛ بوی خوش عشق

به گزارش جام جم آنلاین ، بعد از گذر از دهه پرالتهاب شصت که البته فیلم های مهمی در آن شکل گرفت سینمای ایران در دهه هفتاد رنگ و بوی دیگری گرفت. البته همچنان فیلم های حادثه ای مورد اقبال بود اما دهه هفتاد ، دهه ورود رقیبی عشقی برای فیلم های طنز و حادثه ای بود. هر چند این مورد محدود به نیمه اول دهه هفتاد بود چرا که پس از انتخابات ریاست جمهوری و روی کار آمدن اصلاح طلبان در دوم خرداد 76 سینما هم لباس نو به تن کرد و فیلم ها مضمون های دیگری گرفتند. در این دهه هم فیلم های مهمی در سینمای ایران ساخته شد، فیلم هایی که حالا با مرور آنها متوجه می شویم که سینما در آن سال های محدودیت و مشکلات اقتصادی چقدر پویا و خلاق به راه خودش ادامه می داده است.
«نرگس» (70) رخشان بنی اعتماد ، «نیاز» (71) علیرضا داوودنژاد ، «مسافران» (72) بهرام بیضایی ، «ازکرخه تا راین» (72) ابراهیم حاتمی کیا ، «بادکنک سفید» (73) جعفر پناهی ، ابر و آفتاب (۱۳۷۵) محمود کلاری، بچه های آسمان (۱۳۷۵) مجید مجیدی، لیلا (۱۳۷۵) داریوش مهرجویی، آژانس شیشه ای (۱۳۷۶) ابراهیم حاتمی کیا و بوی کافور عطر یاس (۱۳۷۸) بهمن فرمان آرا نمونه ای از فیلم های مهم این دهه بودند.

فیلم های برگزیده جشنواره فجر در دهه هفتاد
دوره دهم جشنواره فیلم فجر همچنان مدیران سینمایی علاقمند داستان های اجتماعی با محوریت نوجوانان است. در این سال فیلم موفق علیرضا دداوودنژاد یعنی «نیاز» صاحب سیمرغ بلورین بهترین فیلم می شود. فیلم داستان نوجوانی به نام علی است که پس از مرگ پدرش، تصمیم می‌گیرد نان‌آور خانه شود. مضمونی آشنا در سینمای دهه شصت و اوایل دهه هفتاد. این فیلم بعدها در جشنواره‌هایی چون فیلم‌های جشنواره کودکان و نوجوانان، جشنواره بین‌المللی فیلم سه قاره نانت و جشنواره فیلم رشد نیز خوش درخشید و جوایز مختلفی را کسب کرد. اما در این سال نه فیلم اول جشنواره با موضوعی تلخ که فیلمی با مضمونی تازه برای سینمای بعد از انقلاب به فروشی عجیب دست می یابد. در این سال فیلم «عروس» ساخته بهروز افخمی با معرفی چهره تازه ای به نام نیکی کریمی می تواند به فروشی بالاتر از 300 میلیون تومان دست پیدا کند تا تم «عشق» راهش را به سینمای ایران باز کند.

دوره یازدهم؛ گاهی خنده گاهی گریه
سال 71 و در دوره یازدهم ابراهیم حاتمی کیا یکی از بهترین آثارش را در میان کارنامه کاری اش خلق می کند. دوربین او این بار از فضای جبهه خارج شده است و به حاشیه و ها و تاثیرات جنگ می پردازد. »از کرخه تا راین» در این سال توانست برنده مطلق جشنواره فیلم فجر باشد . البته با یک رکورد برای یک جشنواره نوپا و آن هم اینکه ابراهیم حاتمی کیا اولین کارگردانی لقب گرفت که دو بار از این جشنواره جایزه برده است هر چند در سالهای بعد هم این اتفاق تکرار شد تا رکورددار جشنواره فجر باشد. پیامدهای جنگ روی زندگی مردم بعدها تبدیل به موضوعی شد که بسیاری از کارگردانی های سینمای ایران درباره آن فیلم ساختند. «از کرخه تا راین» هم پیرامون رنج‌های یک جانباز شیمایی بود که برای درمان به کشور آلمان سفر می‌کند و در آنجا درگیر اتفاقاتی می‌شود.
هر چند این فیلم در گیشه هم پرفروش شد اما پرفروش ترین فیلم سال 71 نه از ملودرام اشک انگیز ابراهیم حاتمی کیا بلکه برذای کمدی شاد تهمینه میلانی بود . فیلم «دیگه چه خبر» ساخته این کارگردان توانست با فروشی بالای 300 میلیون تومان به عنوان پرفروش ترین فیلم سال 71 دست یابد.

دوره دوازدهم؛ جشن خالی، سینماها پُر
دوره دوازدهم هم از معدود دوره های جشنواره فیلم فجر بود که هیئت داوران برگزیده ای را برای بهترین فیلم سال اعلام نکرد هر چند دو فیلم به باور داوران جشنواره شایسته تقدیر بودند. در سال 1372 هیئت داوران فیلم «حماسه مجنون» ساخته جمال شورجه را با موضوعی دفاع مقدسی به همراه فیلم «تیک تاک» محمد علی طالبی در حوزه کودک و نوجوان را شایسته تقدیر دانست. هر چند جشنواره فیلم فجر در آن سال خالی از برنده بود اما سینمای ایران باز هم به فروشی جالب توجه در آن سالها دست پیدا کرد. فیلم «هنرپیشه »ساخته محسن مخملباف توانست با فروشی بالاتر از 50 میلیون تومان تماشاگران بسیاری را به سالن های سینما بکشاند.

دوره سیزدهم؛ سینما در تسخیر کودکان

سال 73 هم همراه با رکورد بود. اولین فیلم در گونه تاریخی و مذهبی توانست سیمرغ بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. «روز واقعه» با فیلمنامه ای از بهرام بیضایی و کارگردانی شهرام اسدی در این سال توانست بهترین فیلم جشنواره فجر شود. «روز واقعه» در بخش‌هایی چون بهترین موسیقی متن، بهترین چهره پردازی و بهترین صحنه آرایی نیز موفق به کسب سیمرغ بلورین جشنواره شد. سال 73 سال رکوردشکنی ها هم بود. جشنواره فیلمی تاریخی مذهبی را بهترین فیلم سال کرد و گیشه ها در تسخیر فیلمی در ژانر کودک بودند. دو ژانری که حالا سالهاست فیلمی در آن تولید نمی شود. سال 73 ایرج طهماسب با فیلم «کلاه قرزی و پسرخاله» توانست رکورد فروش فیلم را تا آن سالها بشکند. این فیلم توانست به فروش 172 میلیون تومان دست پیدا کند.

دوره چهاردهم؛ مضمون اجتماعی حرف اول را می زند
دوره چهاردهم جشنواره فیلم فجر، آغاز موفقیت‌های پی‌در پی مجید مجیدی در این جشنواره بود. فیلم های او با محوریت نوجوانان آثار مهم این دهه از سینمای ایران است. فیلم هایی که آغازش در سال 1374 بود و قصه ای گیرا از رابطه یک پسر با ناپدری اش را روایت می کند. فیلم «پدر» مجید مجیدی در سال 74 توانست سیمرغ بهترین فیلم سال را از آن خود کند. فیلمی که مضمونش شبیه مضمون فیلم های دهه شصت است اما ساختار و نوع روایت داستان از طراوت و تازگی بهره مند است. فیلم پرفروش سال هم از گونه اجتماعی است. شاید یکی از معدود سالهایی است که از لحاظ مضمون فیلم پرفروش و منتخب جشنواره در یک ژانر قرار می گیرند. «می خواهم زنده بمانم» فیلمی هیجان انگیز از ایرج قادری که با فروس 78 میلیونی خود عنوان پرفروش ترین فیلم سال 74 را به خوئ اختصاص داد. هر چند در این سال به لحاظ تعداد تماشاکر یکی از سالهای راکد سینمای ایران بود.

دوره پانزدهم؛ کودکان فقر، کودکان شاد

مجید مجیدی همچنان همراه با کودکانش در سینمای ایران می تازد، «بچه های آسمان» ساخته این کارگردان خوش فکر برای دومین سال پیاپی برای این کارگردان سیمرغ بلورین بهترین فیل را به مراه دارد. البته این سال اتفاق های بیشتری برای او فیلمش در راه است چرا که مجید مجیدی با این فیلم توانست به عنوان اولین فیلم ایرانی میان 5 نامزد نهایی اسکار هم قرار بگیرد. اتفاقی که برای اولین بار در تاریخ سینمای ایران افتاد. همچنان مضمون فیلم های مورد جشنواره همان همیشگی هاست، فیلمی از تلخی فقر همراه با محوریت کودکان. در پرفروش ترین فیلم همان سال هم کودکان نقش اول هستند اما با مضمومی شاد. «خواهران غریب» کیومرث پوراحمد با بازی خسرو شکیبایی با فروش 141 میلیون تومان پرفروش ترین فیلم سال شد.

دوره شانزدهم؛ سینما رخت نو به تن کرد
بهمن ماه سال 76 دوره شانردهم جشنواره فیلم فجر فضای متفاوتی را تجربه می کند. چند ماه قبل جریاندوم خرداد پیروز انتخابات ریاست جمهوری شده است و مدیران دولتی و فرهنگی تغییر کرده اند. همین است که برای اولین بار فیلمی با مضمونی سیاسی در جشنواره فیلم فجر صاحب سیمرغ بلورین بهترین فیلم می شود تا ابراهیم حاتمی کیا برای سومین بار با دست پر به خانه برود. «آژانس شیشه ای» در اکران حاشیه های بسیاری هم داشت، اعتراض های بسیار و نقدهای فراوان اما فیلم راه خودش را باز کرد و توانست یکی از ماندگارهای سینمای ایران باشد. البته «آژانس شیشه‌ای» یک ویژگی منحصر به فرد دیگر هم داشت و برای اولین بار، توانست جایزه بهترین فیلم از نگاه مخاطبان و بهترین فیلم جشنواره را به طور همزمان کسب کند.
فیلم پرفروش سال هم دور از جنجال نبود، فیلمی که بعد از سه سال توقیف اکران می شد و برای سینمای بعد از انقلاب هم ساختارشکنی های زیادی داشت، نمونه اش اولین زن پوشی در سینمای بعد از انقلاب بود. «آدم برفی» داوود میرباقری در سال 76 توانست با فروش 126 میلیونی عنوان پرفروش ترین فیلم سال باشد. فیلمی با مضمون مهاجرت که برای سینمای آن سالها هنوز تازه بود.

دوره هفدهم؛ رکوردشکنی کمدی در سینما

بعد از گذشت یک دهه از پایان جنگ تحمیلی باز هم فیلمی با موضوع دفاع مقدس توانست جایزه بهترین فیلم را از آن خود کند. «هیوا» رسول ملاقلی پور کارگردان عاصی سینمای ایران توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کند. «هیوا» علاوه بر بهترین فیلم جایزه بهترین کارگردانی، صدابرداری، فیلمبرداری و طراحی صحنه را دریافت کرد.فیلم روایت زندگی هیوا اکبری است که پس از پانزده سال از مفقود شدن همسرش حمید در زمان جنگ، تصمیم می‌گیرد تا از مناطق جنگی و خانه‌ای که در آن با همسرش زندگی می کرده، بازدید کند. اما فیلم پرفروش سال باز هم یک فیلم کمدی است. «مرد عوضی» محمدرضا هنرمند در روایت داستانش برای اولین بار جلوه هایی از یک کمدی جنسی را حداقل در گفتار در سینمای ایران ارائه می داد که به گمان بسیاری اصلی ترین دلیل پرفروش شدنش بود. این فیلم برای اولین بار از مرز فروش 300 میلیونی فقط در تهران عبور کرد.

دوره هجدهم؛ عطر خوش مرگ!

اولین سه گانه بهمن فرمان آرا درباره مرگ بهترین فیلم سال 78 جشنواره فیلم فجر است. بهمن فرمان آرا در فیلم « بوی کافور، عطر یاس» قصه یک کارگردانی قدیمی است که بیست سال است فیلمی نساخته، اما تصمیم می‌گیرد به سفارش تلویزیون ژاپن فیلمی درباره مراسم تدفین خودش بسازد. فرمان آرا بعدها دو فیلم دیگر با موضوع مرگ ساخت تا سه گانه اش کامل شود. فیلمی که هر چند با تم مرگ ساخته شد در ژانری اجتماعی قرار گرفت. پرفروش ترین فیلم سال 78 هم در ژانری اجتماعی بود. فیلمی جسورانه که برای اولین بار در سینمای بعد از انقلاب موضوع خشونت خانگی را مطرح می کرد. فریدون جیرانی با فیلم قرمر با بازی محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی توانست در سال 78 با فروش 350 میلیونی خود عنوان پرفروش ترین فیلم سال را از آن خود کند.

دوره نوزدهم؛ تم خیانت از راه می رسد

دوره نوزدهم جشنواره فیلم فجر هم به کام مجید مجیدی است آن هم در رقابتی تنگا تنگ با فیلم «سگ کشی» بهرام بیضایی. «باران» ساخته مجید مجیدی سومین سیمرغ بهترین فیلم را برای مجید مجیدی به ارمغان آورد. فیلمی بازهم با محوریت کودک و نوجوان که این بار ته مایه تلخ مهاجرت را در دل خود دارد. فیلم داستان مشکلات مهاجران افغانی است که برخی از آن‌ها با سختی در ایران زندگی می‌کنند. اما پرفروش ترین فیلم سال را هم فیلمی اجتماعی از آن خود می کند. فیلمی که اولین سردمدار تم «خیانت» در سینمای ایران لقب می گیرد و این موضوع آنقدر برای تماشاگر ایرانی جذاب هست که فیلم با فروش 380 میلیونی اش پرفروش ترین فیلم سال شود. «شوکران» بهروز افخمی با بازی به یاد ماندنی هدیه تهرانی در سال 79 روایت زندگی مهندس خاکپور است که قرار است معاون وزیر شود و در طی حادثه ای دل به زنی جوان می بندد.

میثم اسماعیلی