سایه ترامپ بر اتحاد اژدهای زرد و خرس روسی

بویژه این‌که چین در دوره جدید درصدد تاثیرگذاری و نقش آفرینی خود در آسیای مرکزی، غرب آسیا و خاورمیانه و شمال آفریقاست و با ایران و روسیه روابط استراتژیکی را در پیش گرفته است.

جواد منصوری، سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در چین در گفت‌وگو با جام سیاست به تشریح تعاملات موجود دو کشور و چالش‌ها و موانع گسترش یا تحدید روابط چین و آمریکا در دوره ترامپ پرداخته است.

اجازه بدهید گفت‌وگو را با یک پرسش مشخص آغاز کنم. آینده روابط میان چین و آمریکا را در دوره ترامپ چگونه ارزیابی می‌کنید؟

روابط دو دولت آمریکا و چین تحت تاثیر عوامل متعددی شکل می‌گیرد که طبیعتا این عوامل تماما سیال هستند و به این دلیل این روابط در کلیت متغیر است. مثلا در دوره جمهوریخواهان معمولا روابط دو دولت وضعیت آرام‌تر و عادی‌تر دارد به خاطر این‌که جمهوریخواهان علاقه‌مند هستند چین را به عنوان یک شریک در روابط بین‌الملل خود داشته باشند. ولی در دوره دموکرات معمولا مقداری روابط تیره‌تر است و تنش میان این دو کشور هم محسوس‌تر است. زیرا دموکرات‌ها معتقدند نباید اجازه داد چین به عنوان قدرت اول یا دوم دنیا تبدیل شود و هر اندازه بتوانیم این موفقیت را برای چین به تاخیر بیندازیم برای آمریکا یک موفقیت محسوب می‌شود. این البته کلیت قضیه است، اما در عمل دولت چین با پیشرفت‌های مختلفی که در زمینه‌های گوناگون دارد دولت آمریکا را وادار می‌کند در روابط خود با چین ملاحظاتی را رعایت کند حتی اگر تمایلی به آن روابط نداشته باشد. به نظر می‌رسد آقای ترامپ آنچنان که باید و شاید هنوز به نقش منطقه‌ای و بین‌المللی چین وقوف ندارد. زمانی که مستقر شود و جوانب مختلف موضوع را ببیند، به احتمال خیلی زیاد تغییراتی در دیدگاه‌هایش به‌وجود خواهد آمد. مساله شرق آسیا و امنیت این منطقه، قطعا بدون همکاری با چنین براحتی میسر نخواهد شد و آقای ترامپ آنچنان که باید و شاید اهمیت این موضوع را هنوز درک نکرده است. حتی در سطح خاورمیانه و بخش‌هایی از آفریقا هم همکاری با چین برای آمریکا یک الزام است که دولت‌های قبلی آمریکا این مساله را دریافتند. اگر چه ظاهرا دولت چین در این مناطق با چراغ خاموش حرکت می‌کند، ولی نقشش همچنان محسوس است. از طرف دیگر این‌که آمریکا خود هم مشکلات داخلی و مشکلات متعددی هم در مناطق دیگر دنیا دارد و از این رو احتمال این‌که به سرعت به تنش با چین بپردازد خیلی کم است.

تصور می‌کنید مشکل آمریکا با چین فقط اقتصادی است یا شامل محورهای ایدئولوژیکی و نظامی می‌شود؟

قطعا میان این دو کشور رقابت‌های جدی وجود دارد. رقابت‌های منطقه‌ای، نفوذ در میان کشورها، اعتبار و حثیت بین‌المللی یا بحث مربوط به اقتصاد از جمله مواردی است که مورد توجه آمریکا و چین قرار دارد. البته این‌که اولویت در میان این رقابت‌ها، مباحث اقتصادی است یا اعتبار و حثیت بین‌المللی یا حوزه‌های دیگر ممکن است در مناطق مختلف متفاوت باشد، اما قطعا رقابت در حوزه‌های اقتصادی یکی از مهم‌ترین وجوه روابط میان چین و آمریکاست. به هر تقدیر در حال حاضر آمریکایی‌ها از لحاظ اقتصادی مشکلاتی دارند که حل آن براحتی برای آقای ترامپ میسر نیست. به همین دلیل آمریکایی‌ها به هر حال نمی‌توانند موقعیت اقتصادی چین را نادیده بگیرند.

آیا رقابت‌هایی که میان آمریکایی‌ها و چینی‌ها وجود دارد باعث خواهد شد در دوره ترامپ، چین با ایران روابط نزدیک‌تری را برقرار کند و در مسائل خاورمیانه نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشد؟

صرف نظر از روابط آمریکا و چین، دولت چین به دلایل متعددی برای روابط خود با ایران اهمیت قائل است و به همین دلیل است که سعی می‌کند با وجود بسیاری از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی روابط همه‌جانبه خود را با ایران داشته باشد. بویژه این‌که بهانه‌ای در دست آمریکایی‌ها درباره مسائل هسته‌ای یا بهانه دیگری نیست که بخواهند براساس آن، حرف بخصوصی داشته باشند. اگر چه برای چین روشن و آشکار است که آمریکایی‌ها معمولا ادعاهای بیجا و برتری طلبی‌ها، حق‌کشی و قانون شکنی را مطرح می‌کنند و جزو روال عادی آنان است. بنابراین آمریکایی‌ها براحتی نمی‌توانند موضع دولت چین در رابطه با ایران را تغییر دهند.

ترامپ نسبت به برقراری روابط بهتر با روسیه ابراز تمایل کرده است. به نظر شما در این دوره روسیه و آمریکا علیه چین متحد می‌شوند؟

روابط چین با روسیه به دلایل زیادی روابط استراتژیک است و دوره کوتاه‌مدت ریاست‌جمهوری ترامپ باعث نمی‌شود روابط گسترده و بسیار تعیین‌کننده میان چین و روسیه دستخوش تغییر شود.

آیا نزدیکی ترامپ و پوتین می‌تواند پیمان شانگهای را از درون دچار اختلاف کند؟

نه همان‌طور که نمی‌تواند به روابط چین و روسیه خللی ایجاد کند در پیمان شانگهای هم نمی‌تواند کار بخصوصی انجام دهد و این پیمان را دچار اختلاف کند.

ضمیمه جام سیاست جام جم