بهشت سینما در برزخ حمایت

اقبال از فیلم‌ها فقط منحصر به دوران پیش از انقلاب نبود، بلکه حتی در سال‌های دوران دفاع مقدس و وضعیت سخت اقتصادی که بر کشور ما تحمیل شد هم مردم استقبال خوبی از فیلم‌هایی در ژانرهای متنوع می‌کردند و چراغ سینماها هنوز روشن بود.

حال خوب سینما حتی در دهه 70 و به ویژه از نیمه آن به بعد هم ادامه داشت و عموما فیلم‌ها می‌توانستند تماشاگران زیادی را به سالن‌های سینما بکشانند. با این حال دوران افول از راه رسید و بتدریج سینماهای تک‌سالنه قدیمی به دلایل مختلف از جمله تنزل کیفی فیلم‌ها تماشاگران خود را از دست دادند و حتی تعطیل شدند.

اما در سال‌های اخیر و با تغییر مهمی که در امر سینماسازی رخ داد، گیشه سینمای ایران از خواب زمستانی بیدار شد و شاهد اتفاقات خوبی در زمینه فروش فیلم‌ها بودیم. روندی که همچنان ادامه دارد و بویژه در اکران نوروزی سال 95 بسیاری از آثار با فروش خوبی روبه‌رو شدند. آن اتفاق مهم و تعیین‌کننده، احداث پردیس‌های سینمایی است که بویژه در تهران جدی گرفته شده و همین مجتمع‌های چندسالنه هم بودند که بخش قابل توجه فروش سالانه را به خود اختصاص دادند.

در این سال‌ها جوان‌ها و خانواده‌ها ترجیح می‌دهند برای فیلم دیدن، پردیس‌های پرزرق و برق و مفرح را انتخاب کنند تا صرفا یک سینمای تک سالنه را که یک فیلم نمایش می‌دهد. مردم در پردیس‌ها هم دستشان در انتخاب فیلم‌های متنوع برای تماشا باز است و هم امکان استفاده از فضاهای دیگر تفریحی و تجاری را دارند.

با این حال نکته قابل توجه اینجاست که این پردیس‌ها باوجود بازدهی مالی و موفقیت در جذب مردم، تعدادشان به هیچ وجه پاسخگوی ظرفیت سینماروی کشور نیست. به جز تهران که در این سال‌ها چند پردیس سینمایی در آن ساخته شده و البته هنوز جا برای افزایش پردیس‌ها دارد، بسیاری از نقاط کشور و حتی مراکز استان‌ها و شهرستان‌های پرجمعیت هم یا فاقد این امکان جذب تماشاگر هستند یا اگر هم دارند تعداد آنها ناچیز است و اصلا به چشم نمی‌آید.

هویزه مشهد، گلستان شیراز و تک‌صفاییه یزد تنها پردیس‌های سینمایی کل کشور ـ آن هم شاید با ارفاق ـ به جز پایتخت را تشکیل می‌دهند. این در حالی است که ساخت این پردیس‌ها و ایجاد محیطی سالم و سرگرم‌کننده و فرهنگی و هنری، می‌تواند نقش مهمی در پر کردن اوقات فراغت جوانان و خانواده‌ها و جلوگیری از رفتن آنها به سمت تفریحات ناسالم داشته باشد.

در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد دولت و نهادهایی چون وزارت ارشاد و سازمان سینمایی می‌توانند دست‌کم به لحاظ ایجاد انگیزه، سرمایه‌گذاران علاقه‌مند به حوزه فرهنگ و هنر در نقاط مختلف کشور را ترغیب به امر ساخت پردیس سینمایی کنند، اما چندان شاهد این جریان نیستیم یا طرح پروژه‌های در دست احداث بسیار کند و با تعویق و تاخیرهای بسیار پیش می‌رود و باوجود زمان زیادی از شروع آنها، هنوز به سرانجام و بهره برداری نرسیده‌اند. انگار بهشت (پردیس) سینما، فعلا در برزخ بی‌حمایتی گرفتار است.

به شرط تسهیلات

مازیار رضاخانی، مدیر سینمایی در گفت‌وگو با جام‌جم ابتدا تعریفی صحیح از پردیس ارائه کرد و گفت: مجموعه‌ای که فرهنگ و هنر را با موضوعات مختلف پوشش می‌دهد، پردیس نام دارد. آنجایی که پاساژ و مرکز خرید است و چند سالن سینمایی هم به آن اضافه می‌کنند، نامش پردیس سینمایی نیست. مجموعه فرهنگی و پردیس جایی است که علاوه بر سالن سینما، گالری، مرکز عرصه موسیقی فیلم و کتاب در حوزه سینما هم داشته باشد. با این تعریف معتقدم فقط ملت و آزادی، پردیس سینمایی هستند. اما باقی مجتمع‌هایی که نام پردیس دارند، حوزه اولشان تجاری است، اما سالن سینما هم دارند.

مدیرسابق پردیس‌های ملت، تماشا و رازی ادامه داد: باید با فراهم آوردن شرایط مناسب تفریحی و رفاهی و فرهنگی، کاری کرد که مردم مناطق مختلف به اصطلاح پاگیرِ پردیس‌ها شوند. مثل آن قدیم‌ها که خیلی‌ها پاگیر سینمای خاصی بودند و فیلم‌ها را آنجا می‌دیدند. حوزه فرهنگ، نیاز به پاتوق شدن دارد و اگر آن پاتوق ایجاد نشود، امکان ندارد که مردم بیایند. این پاتوق هم به دو شکل به وجود می‌آید؛ یا آوردن آدم‌های خاص برای ترغیب مردم یا برنامه‌ریزی.

رضاخانی درباره کم‌کاری در ساخت پردیس‌های سینمایی هم توضیح داد: سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی خیلی دلش می‌خواهد این کار را انجام دهد. همان زمانی که در پردیس ملت بودم، خیلی از آدم‌های متمول دوست داشتند و در این خصوص سرمایه‌گذاری کنند. اما مطلب مهم این است که دولت چه تسهیلاتی را برای این کار به آنها می‌دهد؟ این جزو شنیده‌های من است که هر یک صندلی سینمایی که شما در هر شهر ایجاد می‌کنید، یک متر تجاری رایگان به شما می‌دهند. یعنی اگر شما یک پردیس با هزار صندلی داشته باشید، هزار متر تجاری رایگان به شما می‌دهند. اگر این مساله واقعیت داشته باشد و رسانه‌ای شود، مطمئن باشید که خیلی از فضاهای تجاری ما می‌تواند به فضای فرهنگی و تجاری تبدیل شود.

دبیر جشنواره پروین اعتصامی، افزود: زمین در تهران بسیار گران است و حتی برای خرید و ساخت یک چهاردیواری ساده مسکونی هم بی نهایت باید وقت و هزینه کنید، چه رسد به این‌که بخواهید پردیسی سینمایی و فرهنگی بسازید.

شهرداری در همه جای دنیا نقش مهمی در این زمینه دارد و مسئولیت فرهنگی شهرها با آنهاست. شهرداری‌ها در ایران هم می‌توانند نقش تعیین‌کننده حمایتی برای ساخت پردیس‌ها داشته باشند. با این حال چون بیشتر شهرهای ایران کوچک و تعداد سینمارو در آنها چندان زیاد نیست، پردیس‌ها سخت‌تر پر می‌شود. چون یک‌بار می‌آیند فیلمی را می‌بینند و دیگر ممکن است به تماشای آن نروند. بنابراین پردیس‌های بیش از 3سالن در شهرستان‌ها کمتر جواب می‌دهد، اما پردیس‌های چند سالنه در تهران و برخی مراکز استان‌های پرجمعیت جواب می‌دهد. ارشاد در این سال‌ها تلاش کرده در ساخت پردیس کمک کند، اما چون این مراوده مالی در بخش‌خصوصی اتفاق می‌افتد، نتوانسته کارکردی جدی داشته باشد. همین که ارشاد وظیفه خود را در اکران فیلم‌ها به خوبی انجام دهد، کفایت می‌کند.

سرمایه‌گذاران سینما را کشف کرده اند

مهندس مجید مسچی، مدیرعامل موسسه سینماشهر در گفت‌وگو با جام‌جم، تعداد پردیس‌های سینمایی در کشور را کافی ندانست و گفت: قاعدتا باید تعداد بیشتری پردیس سینمایی در سطح کشور ساخته شود.

او افزود: واقعیت این است که ساخت سینمای مستقل دیگر به‌دلیل قیمت بالای زمین، به صرفه نیست. ضمن این‌که سینما نمی‌تواند در بیرون شهر و جاهایی که قیمت زمین ارزان‌تر است، ساخته شود، بلکه حتما باید در جای مرغوب و قابل دسترسی شهر احداث شود. بنابراین تمایل سرمایه‌گذاران این است که سینماها را در مجتمع‌های تجاری بسازند. این مساله دو حسن دارد؛ یکی این‌که کار اقتصادی‌تر می‌شود و دیگر این‌که یک رابطه دوسویه به وجود می‌آید، یعنی هم سینما به مجموعه تجاری کمک می‌کند و هم مجموعه تجاری به سینما. این موضوع توجیه دارد و الگویی است که در همه جای دنیا جواب داده است.

مسچی ادامه داد: ساخت چنین پردیس‌هایی فقط در شهرهایی بزرگ با گردش اقتصادی بالا امکانپذیر است و جواب می‌دهد. به همین دلیل همین الان چند پردیس در برخی نقاط کشور مشغول ساخت است و یکی دوتای آن تا عید به بهره‌برداری می‌رسد. پردیس مگامال در شهرک اکباتان با 9 سالن، مجموعه سیتی سنتر اصفهان با 7 سالن، مجموعه اطلس در جنوب مشهد با 7 سالن، سینما شهرآفتاب در مجموعه خلیج فارس شیراز با 7 سالن، از جمله این پردیس‌های در حال احداث است.

او گفت: باتوجه به فروش‌های خوب اخیر فیلم‌ها، سرمایه‌گذاران تازه دارند سینما را کشف می‌کنند. ساخت سالن‌های سینمایی می‌تواند مجتمع‌های تجاری را نجات دهد و به آنها رونق ببخشد.

مسچی درباره نقش کمرنگ دولت در این خصوص هم توضیح داد: اینجا دو بحث مطرح است. یکی بحث کمک‌های قانونی و مقرراتی است که آن را قبول دارم. چون قبلا در برنامه سوم و چهارم توسعه، بندی به عنوان 161 داشتیم که امتیازی به سازندگان مجموعه‌های تجاری می‌داد و در بحث تغییرکاربری به میزان سطح سالن سینما، می‌توانستند از عوارض شهرداری تخفیف بگیرند. متاسفانه این مزیت قانونی و مقرراتی در برنامه پنجم حذف شد.

حرکت به سوی اکران عادلانه

علی سرتیپی، پخش‌کننده و تهیه‌کننده سینما درباره موضوع پردیس‌های سینمایی به جام‌جم گفت: خیلی بیشتر از این تعداد پردیس سینمایی که در این سال‌ها ساخته شده، برای کشور نیاز است. امیدوارم روند ساخت پردیس‌ها شتاب بیشتری بگیرد و سال آینده پردیس‌های دیگری مثل کوروش و چهارسو داشته باشیم و حداقل پنجاه شصت سالن سینمایی در تهران و شهرستان‌ها احداث شود. چون مردم نشان داده‌اند که از تفریح سالم استقبال می‌کنند و پردیس‌های سینمایی هم در این چند سال به این نیاز پاسخ داده‌اند.

او درباره نقش دولت هم افزود: دولت خیلی نمی‌تواند به این مساله ورود کند و بهتر است بیشتر سرمایه‌گذاری بخش خصوصی این جریان را به شکل درستی پیش ببرد. خود سرمایه‌گذاران و صاحبان مال الان به این نتیجه رسیده‌اند که ساخت سالن‌های سینمایی می‌تواند باعث رونق مجتمع‌های تجاری شود. دولت هرجا به این قضایا پا گذاشته چندان نتوانسته موفق عمل کند. همین که قوانین را راحت کند، خوب است. اگر شهرداری‌ها در دادن مجوزها و در تخفیف‌ها برای ساخت سالن‌ها، حمایت و همکاری بیشتری کنند، روند ساخت پردیس‌ها امیدوارکننده‌تر می‌شود. اقبال مردم به فیلم‌ها و فروش بالای آثار سینمایی بویژه در امسال، بخوبی باعث ایجاد انگیزه در سرمایه‌گذاران و صاحبان مجتمع‌های تجاری و بانک‌ها شده است.

به گفته وی، ما در زمینه تولید فیلم، جزو ده کشور دنیا هستیم اما در زمینه اکران، صد و پنجاهم هستیم! امیدواریم با ساخت پردیس‌های سینمایی بیشتر در سال‌های آینده، ظرفیت اکران هم بیشتر شود و فیلم‌ها عادلانه به نمایش درآیند.

علی رستگار