از کابل تا نیویورک؛ آنسوی مرزهای خبررسانی

ماموریت‌های فردی که دوری از خانه را تحمل می‌کند و مهاجرت به همراه خانواده که مسائل خاص خود را به همراه می‌آورد، برخی از مسائل پشت‌پرده‌ای است که ما آن را نمی‌بینیم و فقط با راحتی و آسایش در منزل خودمان به تماشای اخبار نشسته و در پایان می‌شنویم: «خبرنگار واحد مرکزی خبر، رم»

سالانه خبرنگاران، عکاسان و تصویربرداران زیادی از مراکز مختلف برای تهیه خبر عازم کشورهای دیگر می‌شوند، از خبرگزاری‌ها و روزنامه‌های مختلف گرفته تا صدا و سیما که همیشه در صدر اطلاع‌رسانی در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی است .

در میان خبرنگاران اعزامی بیشترین سهم را واحد مرکزی خبر تحت نظارت اداره کل اخبار خارجی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران دارد که علاوه بر اعزام‌های پراکنده از ایرانی‌های مقیم کشورهای دیگر که پس از احراز صلاحیت به صورت موردی گزارش ارسال می‌کنند، استفاده می‌کنند. این مرکز حدود 15 خبرنگار رسمی دارد که در دفاتر این سازمان در خارج از کشور کارمندند و حقوق ماهیانه دریافت می‌کنند. برخی از آن شهرها عبارتند از: کاراکاس (ونزوئلا)، بروکسل (بلژیک)، لندن (انگلیس)، پره‌توریا (آفریقای جنوبی)، مسکو (روسیه)، بغداد (عراق)، کابل (افغانستان)، کوالالامپور (مالزی)، نیویورک (آمریکا)، آنکارا (ترکیه)، پاریس (فرانسه)، بیروت (لبنان)، برلین (آلمان)، دمشق (سوریه)، اسلام آباد (پاکستان)، دوشنبه (تاجیکستان) و پکن (چین).

ماموریت در کشور بیگانه

این خبرنگاران در دوره‌های 3ساله عازم کشورهای مذکور می‌شوند. به گفته حسین عابدینی «مدیرکل اخبار خارجی سازمان» اعزام خبرنگار به خارج از کشور این طور نیست که وقتی خبرنگاری در داخل کشور به نهایت رشد و پیشرفت رسید، به خارج اعزام شود. نه. اعزام خبرنگار به خارج کشور یک پاداش تلقی نمی‌شود. اعزام یک مامور در یک مقطعی یک جور پاداش بود. چون به لحاظ مالی، مزایای زیادی داشت، اما الان درآمد خبرنگار در خارج کشور بیشتر از داخل نیست. ما قابلیت‌های حرفه‌ای خبرنگار را می‌سنجیم و از میان مجموعه‌ای از خبرنگاران تلویزیونی، یک نفر را انتخاب می‌کنیم. توانمندی، تجربه، سابقه، تحصیلات، پژوهش‌های انجام شده، تسلط بر زبان خارجی همه در انتخاب یک نفر موثرند.

وی می‌افزاید: سعی می‌کنیم خبرنگاران بتوانند زبان خارجی یاد بگیرند. برای این افراد دوره‌های فشرده گذاشته می‌شود. هرکدام از اینها ملزم می‌شوند بولتنی 100صفحه‌ای را مطالعه کنند تا با منطقه اعزامی آشنا شوند. در اداره کل اخبار خارجی بیش از 200 مترجم مشغول کار هستند. اینها 24 ساعته شبکه‌های خبری مختلف را رصد می‌کنند. ما نمی‌خواهیم مترجم اعزام کنیم زیرا ممکن است یک نفر مترجم خوبی باشد، اما خبرنگار خوبی نباشد.

شرایط ویژه خبرنگاری

اما در این میان شاید عده‌ای فکر کنند این خبرنگاران حقوق‌های بسیار بالایی در ازای این کار دریافت می‌کنند و دستمزد خبرنگاران اعزامی به کشورهای خارجی رقم بسیار بالایی دارد، در حالی که اصلا این طور نیست. میزان دریافت حقوق این خبرنگاران بسته به هزینه‌های محل اقامت، فاصله از تهران، شرایط محل ماموریت و... متفاوت است. سازمان، هزینه یک بلیت رفت و یک بلیت برگشت را متقبل می‌شود و مابقی هزینه‌ها را خبرنگار باید از جیب بدهد. خبرنگاران می‌توانند خانواده‌شان را هم با خود ببرند اما سازمان، هزینه اضافه‌ای بابت این کار به خبرنگار نمی‌دهد. در کل هم بیشترین دستمزد متعلق به مناطق جنگی و بحرانی است که ارزش و سختی کار این عزیزان را با هیچ رقمی نمی‌توان خرید و در واقع هیچ دستمزدی برایشان کفایت نمی‌کند. مثلا وقتی از مجید عبدالحسینی خبرنگار اعزامی به سوریه می‌پرسیم، لذت دستمزدی که بابت حضور در این مناطق می‌گیرید، سختی‌های راه را برایتان هموار می‌کند یا نه می‌گوید: وقتی پا در مناطق نا آرام و نا امن می‌گذاریم به چیزی جز انتقال کامل و صحیح خبری که شاید آخرین خبر ارسالی‌مان باشد، فکر نمی‌کنیم، حضور در این مناطق آدم را به خدا نزدیک‌تر می‌کند و با نزدیک‌تر دیدن مرگ به زندگی، به هزاران چیز مهم‌تر از پول فکر می‌کنیم و اگر هم قسمت هر کداممان شهادت بشود، که میلیاردها پول برای خانواده‌هایمان جایگزین ما نخواهد شد، چه رسد به این دستمزدهای معمولی و کارمندی.

علی رجبی، خبرنگار اعزامی واحد مرکزی خبر به شهر کاراکاس پایتخت ونزوئلا در همین زمینه به قاب کوچک می‌گوید: وقتی برای ماموریتی انتخاب می‌شویم تقریبا حق انتخاب و چانه‌زنی نداریم و از آنجا که این شغل را با همه سختی‌ها و جذابیت‌هایش یک جا پذیرفته‌ایم، با جابه‌جایی از سرویسی به سرویس دیگر یا از شهری به کشور دیگر نه ناراحت می‌شویم و نه خوشحال.

وی ادامه می‌دهد: ما سربازانی هستیم که باید در هر شرایطی رسالت خبری‌مان را انجام دهیم و شمال و جنوب و آسیا و آفریقا برایمان تفاوتی ندارد و در هر صورت خدا را شکر می‌کنیم. وقتی از رجبی درباره تفاوت دستمزدهای داخلی و خارجی می‌پرسیم، می‌گوید: البته دستمزد خبرنگاری در کشورهای دیگر کمی بیشتر است ولی مصائب خاص خودش را دارد که تقریبا با آن مبلغ سر به سر می‌شود و همچنین مسئولیت سنگین‌تری که روی دوش انسان می‌گذارد و فشار و استرس وارد شده بر مغز با هیچ پولی قابل خرید و فروش نیست. مثلا وقتی شما را برای ثبت مذاکرات وین می‌فرستند و همزمان 50کشور دنیا در حال مخابره آن اتفاق واحد هستند، شما به عنوان خبرنگار حاضر در صحنه باید نهایت تلاشتان را بکنید تا روایت صحیحی از آن خبر را به ایران بفرستید و مثل همیشه سرعت و صحت را توامان باهم به کار به کار بگیرید.

وی در پایان به ما می‌گوید: در کل وقتی صرف تهیه خبر به کشور دیگری اعزاممان می‌کنند مسئولیتمان چند برابر است.

دغدغه‌های مشترک

همچنین حمید امامی که از آبان سال 89 تا بهمن ماه 93 از طرف واحد مرکزی خبر عازم کوالالامپور پایتخت کشور مالزی شده بود از دغدغه‌های مشترک همه خبرنگاران ایرانی در سایر کشورها برای ما می‌گوید: غربت دغدغه مشترک همه ماست و زندگی در کشوری دیگر بدون رفت و آمد برای آدم‌هایی با فرهنگ ما بسیار سخت است و روز و شب‌ها را طولانی می‌کند. همچنین یکی دیگر از مشکلات زبان انگلیسی است که به هرحال به موارد زیادی برمی‌خوریم که یا انگلیسی بلد نیستند یا ما متوجه منظورشان نمی‌شویم و در کل زبان دوم، ارتباط را مشکل می‌کند، حالا اگر محل ماموریت کشوری مانند مالزی باشد که یادگیری زبان اول آنها هم مشکل است و لهجه انگلیسی نا واضحی دارند کار را به مراتب سخت‌تر می‌کند.

وی ادامه می‌دهد: همچنین درمورد دستمزد بالاتری که نسبت به ایران به ما می‌دهند باید بگوییم که هزینه‌های زندگی در کشورهای دیگر هم به نسبت ایران بسیار بالاتر است، مثلا در مالزی هزینه‌های درمان بسیار زیاد است .

امامی درباره شرایط خاص مالزی که مشکلات زیادی را برای ایرانیان متحمل می‌کند به ما می‌گوید: در سال‌های اخیر با رشد فرقه‌های وهابیت و تبلیغات علیه ایران فضای سنگینی برای ایرانی‌ها فراهم شده و روزنامه‌ها تیترهای زیادی را برعلیه ایران به چاپ می‌رسانند همچنین قاچاق مواد مخدر توسط برخی ایرانی‌ها به این بدبینی‌ها دامن زده و فضای عمومی را ضدایرانی کرده است.

وی می‌افزاید: مالزیایی‌ها ذاتا مردمان مهربان و آرامی هستند اما به دلیل مسائل سیاسی و امنیتی پیش آمده برخورد خوبی با ما ایرانی‌ها نداشتند، روزانه دانشجویان زیادی با دفتر صدا و سیما تماس می‌گرفتند و از تبعیض‌هایی اعمال شده بر خودشان ناراضی بودند. همچنین وضعیت ایرانیان زندانی در زندان‌های مالزی بسیار بسیار افتضاح و اسفناک است و ما چندین گزارش هم تهیه کردیم و برای تلویزیون جمهوری اسلامی ایران فرستادیم.

خبر و مسائل امنیتی

اگرچه در بعضی کشورها مانند تاجیکستان شرایط عمومی بهتر است و مثلا علیرضا خوش‌گفتار خبرنگار اعزامی صدا و سیما به «دوشنبه» از حسن تلاقی فرهنگ ایران و تاجیکستان می‌گوید و معتقد است: زبان فارسی، ادبیات و فرهنگ ما با پیشینه مشترک باعث شده تا اینجا نگاه خوبی به ایرانی‌ها داشته باشند و همین فضای آرام بستر مناسب‌تری را برای روایت اخبار و وقایع فراهم می‌کند.

اما همه جا مانند تاجیکستان و بخش‌هایی از پاکستان و مسکو نیست و مسائل امنیتی در کشورهای مختلف شدت و ضعف دارد و از این زاویه سخت‌ترین پست ماموریتی، نیویورک آمریکا در مقر سازمان ملل است که هم سخت ویزا می‌دهد و هم امکان آمد و شد بسیار سخت و دشوار است و در بعضی موارد غیر ممکن می‌شود.

در همین زمینه مرتضی غرقی که از سال 1383 تا 1389خبرنگار اعزامی صداوسیما در دفتر نیویورک بود به ما می‌گوید: آمریکایی‌ها برای صدور ویزای نمایندگان ایران در سازمان ملل بشدت حساس هستند. نوع «ویزای یکبار ورود» که آنها برای ما صادر کردند نمی‌گذارد تا در طول مدت سفر به ایران برگردیم و غیر از همسر و فرزندان نمی‌توانیم حتی دیگر اقوام درجه یک خود را به نیویورک دعوت کنیم.

وی ادامه می‌دهد: این مشکلات و سخت‌گیری‌ها تا حدی است که حتی در زمان بیماری همسرم هیچ کدام از اعضای خانواده‌اش نتوانست به عیادت بیاید و ما هم اجازه بازگشت به ایران نداشتیم تا زمانی که ماموریتمان به اتمام برسد.

غرقی متذکر می‌شود: البته این مشکلات گریبان‌گیر همه همکاران ماست. مثلا بیژن نوباوه‌وطن هم تمام مشکلات را تحمل کرد و علیرغم شایعه ماندگار شدن خانواده‌اش در آمریکا، همگی پس از پایان ماموریت به ایران بازگشتند و به حرف‌ها و شایعات خاتمه دادند.

ابراهیم شکوری، خبرنگار پیشین جمهوری اسلامی در دفتر بیروت پس از اتمام دوره ماموریت غرقی راهی نیویورک شد، او هم که به گفته همکارانش به ظاهر خوش‌شانس‌تر از بقیه بود و توانست در دوره ماموریتش چندبار به ایران برگردد مشکلات خاص خود را متحمل شد زیرا یکی از دفعات حضورش در ایران با جنبش وال‌استریت در آمریکا مصادف شد و برای این کوتاهی و عدم حضور در چنین رویداد مهمی که در محل ماموریتش رخ داد، گویا جریمه هم شد.

بعد از او کامران نجف‌زاده گزینه اصلی اعزام به مقر سازمان ملل شد و ما اگرچه نتوانستیم با او ارتباط برقرار کنیم اما خاطرمان هست که به دلیل پیگیری‌های بیش از حدش در افشا و روایت حقیقت سال 93 از فرانسه اخراج شد و به همین دلیل برای دریافت ویزای آمریکا انتظار و صبر زیادی کشید تا سرانجام به مقصودش برسد و الان یک سالی از حضورش در نیویورک می‌گذرد و مانند همه خبرنگارانی که سختی‌های ریز و درشت بی‌شماری می‌کشند، برایش آرزوی موفقیت می‌کنیم.

مریم اکبرلو