سالروز قانون اساسی مشروطیت

از زمان صدور فرمان مشروطیت نمایندگان در پی تدوین قانون اساسی بودند. برخی از کوشندگان که تمایلات غربی داشتند، سعی کردند در مسیر تدوین قانون اساسی آن را از قوانین غربی کپی‌برداری کنند. از سوی دیگر روحانیت هم می‌کوشید تا قانون اساسی منطبق با شرع باشد. با این حال برخی از نمایندگان که همچنان وابستگی به نهادهای قدرت و استبداد داشتند، در تلاش بودند تا اختیارات بیشتری را به شاه واگذار کنند. سرانجام متن قانون اساسی با 151 اصل نوشته شد و در تاریخ 14ذیقعده سال 1324 به امضای مظفرالدین شاه رسید. بعد از امضای شاه،‌ بساط چراغانی در پایتخت به راه افتاد اما این جشن و شادی عمر دراز نداشت چون پنج روز بعد از آن مظفرالدین شاه،‌ زمامدار بیمار قاجار درگذشت و محمدعلیشاه جایگزین او شد.

نخستین قانون اساسی ایران معروف به نظامنامه سیاسی چون با عجله تدوین شده بود، در برگیرنده همه خواسته‌های مردم نبود. به همین علت در زمان محمدعلیشاه متمم قانون اساسی در107 ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید. اولین قانون اساسی به مدت 72 سال رسمیت داشت و گرچه در برخی مقاطع تاریخی دستخوش تغییرات و دگرگونی شد اما در بسیاری از بندها منطبق با همان اصول اولیه بود.

از برخی جهات این قانون دارای اصولی بود که در آن آزادی بیان محترم شناخته می‌شد و موضوعات فرهنگی کرامت داشت.

در اصول 18 و 19 آزادی تحصیل و تعلیم علوم و معارف به رسمیت شناخته شده بود ودر اصل 20 آزادی مطبوعات در چارچوب شرع مورد تاکید قرار گرفته بود. در عین حال در اصول 77 و 79 چگونگی رسیدگی به جرم‌های مطبوعاتی و ضروری بودن حضور هیأت منصفه در دادگاه‌های مطبوعاتی قید شده بود.

همچنین در دومین اصل از مواد اساسی اصول نظامنامه سیاسی مجلس شورای ملی درباره مصوبات و قوانینی که در مجلس مزبور طرح و تصویب می‌شد، این قید آمده بود که بر این قوانین پنج تن از علما و مجتهدان طراز اول نظارت داشته باشند تا قانونی خلاف شرع و دین به تصویب نرسد.

قانون اساسی مشروطه و متمم بارها مورد تجدید نظر قرار گرفت. اولین بار در دوره سلطنت احمد شاه قاجار اصل هفتم مربوط به شرایط رسمیت مذاکرات مجلس و اکثریت آرا را تفسیر کردند. همچنین در سال 1344 قمری به مناسبت انتقال سلطنت از خاندان قاجار به خاندان پهلوی در مواد 36 و 37 و 38 متمم قانون اساسی در مجلس مؤسسان و بار دیگر در اصول چهارم، پنجم، ششم، هفتم و هشتم قانون اساسی و اصل چهل و نهم متمم قانون اساسی در اردیبهشت 1326 شمسی با جلسه مشترک شورای ملی و سنا بازبینی شد.