افزایش احساس امنیت با آموزش در مدارس

برای ارائه پاسخ روشن به این پرسش، نخست باید پاسخی برای دو مفهوم احساس امنیت و آموزش به دست بیاوریم و از آن طریق مراد و مقصود خود را از این دو مشخص کنیم.

احساس امنیت یک احساس ذهنی ـ روانی است که با شاخص‌هایی نظیر فقدان ترس، تهدید، اضطراب و هراس مشخص می‌شود.

این احساس موجب شکل‌گیری تجارب خوشایندی همچون شادابی، امید، آرامش و خرسندی خواهد شد.

آموزش نیز فرآیندی است که طی آن مهارت‌های ذهنی، عاطفی و روانی ـ حرکتی فراگیران، پرورش، بسط و گسترش می‌یابند. همان‌گونه که از این دو تعریف پیداست، آموزش ابزار و روشی است که با بهره جستن از آن می‌توان نگرانی و ناامنی روانی و ذهنی را از میان برد و آرامش و آسودگی را به فراگیران ارزانی داشت.

برای این منظور و در پاسخ به پرسش مطرح شده، می‌توان چند نکته و روش را یادآور شد.

بر همگان واضح است هیجانات، یعنی امید، صمیمیت ، علاقه، شادی و احساس امنیت همچون مفاهیم شناختی دیگر قابل آموزش هستند و لاجرم با افزایش مهارت و سواد در این حوزه‌ها می‌توان سازوکار فزون‌سازی هیجانات مثبت (شادی، احساس ایمنی و...) و همچنین کاهش هیجانات منفی (خشم، نفرت، ترس و...) را به آنها یاد داد. پیداست با افزایش دانش هیجانی، زمینه برای مدیریت هیجانی فراهم می‌شود .

هیجانات درست همانند شناخت‌ها، وقتی در ذهن و ضمیر فراگیران تثبیت می‌شوند که در قلمرو کاربست تمرین شوند.

اجازه دهید با ذکر مثالی ساده، فرآیند تثبیت یکی از هیجانات مثبت، یعنی احساس امنیت را توضیح دهم.

فرض کنید دانش‌آموزان از محرک‌های مختلفی نظیر تاریکی، حیوانات وحشی و... می‌ترسند و این ترس احساس امنیت آنان را کاهش می‌دهد.

در چنین شرایطی، معلم پس از تشریح ماهیت آن ترس‌ها و بیان چگونگی رویارویی با آنها و نمایش فیلم رویارویی موفقیت‌آمیز همسالان آن دانش‌آموزان با محرک‌های ترسناک و البته در یک فضای عاطفی و هیجانی دلپذیر، دانش‌آموزان را با محرک‌های ترسناک روبه‌رو و آنان را تشویق می‌کند تا در آن موقعیت باقی بمانند. آنگاه او بزودی درمی‌یابد ترس و ناامنی آنان رخت بربسته است و او توانسته تولید امنیت کند.

فضای مدرسه و کلاس، فرصت بی‌نظیری برای تجربه هیجانات مثبت و احساس امنیت است. از همین‌رو وقتی تنبیه، تحقیر، تهدید، استهزا و به سخره‌گیری جای خود را به تشویق، تحسین، تکریم، تعظیم و احترام می‌دهد و نظرات انتقادی با پذیرش و تائید مواجه می‌شود، آنگاه می‌توان انتظار داشت روان دانش‌آموزان سرشار از احساس آرامش و امنیت شود.

یادمان باشد تهدید‌های درون مدرسه‌ای می‌تواند موجب شکل‌گیری احساس ناامنی مزمن شود و با فروگذاشتن تهدید و تقویت احساس ارزشمندی می‌توان امنیت روانی پایداری تولید کرد.

شواهد پژوهشی نشان می‌دهد در شماری از مدارس، احساس امنیت دانش‌ آموزان توسط معدودی از همکلاسی‌های زورگو و مبتلا به اختلال کرداری آنان دستخوش آسیب می‌شود. ضروری است مربیان، مدیران و مشاوران مدارس با مداخله پیشگیرانه، زمینه‌های این بدکارکردی درون مدرسه‌ای را از میان بردارند و مانع کاهش احساس امنیت دانش‌آموزان شوند.

سرانجام لازم است یادآوری کنم خوب و امن زیستن، یک هنر است. این هنر از عناصر و مولفه‌های متعددی تشکیل شده است. مدرسه اثربخش، مدرسه‌ای است که این مولفه‌ها را شناسایی کند و آموزش دهد.

سردار سعید منتظرالمهدی - معاون اجتماعی ناجا