دوشنبه ایرانی +عکس

به گزارش جام جم، پیشنهاد می‌کنم اگر می‌خواهید در خانه خود باشید، احساس غربت نکنید و ضمنا جلوه‌هایی کم‌نظیر از نفوذ فرهنگی ایران و زبان فارسی را به چشم ببینید، به تاجیکستان سفر کنید. این سفر، سفر لوکسی نیست.

چراکه امکانات رفاهی شامل هتل، رستوران، سیستم حمل‌ونقل و... . در آنجا خیلی قوی نیست. چراکه این کشور، کشور فقیری است و مواد معدنی قابل صدور خدادادی ازجمله نفت ندارد و به تبع، سرمایه‌گذاری کافی در بخش گردشگری آن نیز انجام نشده و حتی در آن سفر کذایی نویسنده، در برخی ساعات شبانه‌روز برق نیز نبود و سبک هتل‌ها که ما در یکی از بهترین‌هایش ـ هتل زرتشت ـ سکونت داشتیم مانند شوروی سابق و با استانداردهای حین جنگ سرد بود.

گرمی در سردی

با این حال اینها چیزی از لذت سفر به این بخش مهم از فلات ایران کم نمی‌کند. چراکه گرمی آتش‌فروزان فرهنگ ایرانی، سردی امکانات دوشنبه را به شایستگی جبران می‌کند.

همه جا فارسی دری می‌شنوید. چه از نظر لغات و چه از نظر لهجه. لغات عامیانه به گونه‌ای شگفت‌انگیز فارسی‌سازی شده‌اند.

انگار که تاجیکستان سد بزرگی در برابر لغات مهاجم عربی و انگلیسی و امثالهم است، چیزی که متاسفانه ایران خودمان، کمتر دارد. روبوسی را صورت‌چسبانی، قرارداد را شرطنامه، توالت را حاجت‌خانه و نوارفروشی را آهنگ‌خانه می‌نامند.

اسامی نیز جالب است: خورشید، سودابه، شایسته، گناره، فولاده، آفتاب، عارف و....

نفوذ فرهنگ فارسی تا بدانجاست که با وجود فقر اقتصادی، غنای فرهنگی بسیار بالاست به طوری که 98 درصد جمعیت بالای 15 سال آن باسواد هستند. چیزی که نمی‌دانم در ایران خودمان چقدر است، اما فکر نمی‌کنم به این حدود رسیده باشد.

مردمان تاجیکستان و دوشنبه تا به آنجا که ما دیدیم از مد و لباس غربی تا حدی به دور مانده‌اند. لباس بانوان بیشتر بلند تا زیر مچ است و شلوار هونگ می‌پوشند با نوعی دستار بسته به سر. با این حال طرح و رنگ لباس‌ها بشدت شاد و متنوع هستند.

مراکز تفریحی به سبک غربی هم در دوشنبه بسیار محدود است، اما جالب این که موسیقی ایرانی در هر نوعش در آنجا حکمرانی کرده و کمتر خبری از موسیقی غربی است.

شهر شعر و مجسمه

علاوه بر تمام اینها، دوشنبه شهر شعر و مجسمه است. با وجود تمام استثمار فرهنگی که وجود دارد و مجبورند فارسی را روسی بنویسند، اما زبان فارسی و اشعار فردوسی و رودکی حکمرانی بلامنازع بر مردم دارد، به طوری که حتی شهروندان روس مقیم این کشور نیز حتما چند بیت از فردوسی حفظ هستند و البته این ویژگی را به رخ ما نخودهای آش که در خیابان‌های دوشنبه، بدجور غریبه بودیم نیز کشیدند.

ماجرای جالبی که نقل می‌کنند و نمی‌دانم صحیح است یا نه، ماجرای حذف «اف» از دنباله اسم ارشدترین مقام رسمی‌شان بوده است. «اف» در روسی معنی «زاده» می‌دهد و آن مقام وقتی خواست آن را به «زاده» فارسی برگرداند با مقاومت برادر بزرگ‌تر مواجه شد. در آخر هم آن مقام با تدبیری، اصولا اف را از آخر اسمش حذف کرد تا حرفش را به کرسی نشانده و این نشانه استثمار روس را حذف کرده باشد.

از دیگر نشانه‌های جالب در دوشنبه، مجسمه‌های متعددی است که در جای‌جای این شهر فارسی به چشم می‌خورد. همه جا یا فردوسی است یا رودکی یا ابوعلی‌سینا و سرانجام امیرمحمد سامانی؛ نمادی از سلسله سامانیان و از تبار بهرام چوبین ساسانی. سلسله‌ای که آن‌قدر در ترویج زبان فارسی کوشید. زبان فارسی که امروز صحبت می‌کنیم، با مقداری تغییر آوایی، مدیون آنان است.

تاجیکستان نیز در قدرشناسی برای امیرمحمد سامانی همه کار کرده است. از این که نام واحد پولش را سامانی گذاشته تا ساخت یک مجسمه بزرگ پنج میلیون دلاری که نماد شهر دوشنبه و کشور تاجیکستان است.

مجسمه‌ای از مردی که در اوج ابهت گرزی در دست می‌فشارد. علاوه بر همه اینها، نام تهران نیز در تاجیکستان برای خود حاکمیتی دارد. چراکه یکی از شیک‌ترین و گران‌ترین خیابان‌هایش که بیشتر اطرافش را بوتیک‌ها احاطه کرده‌اند، «تهران» نام دارد و البته سفارت ایران در دوشنبه نیز در آن واقع است. بگذریم که دیگر خیابان شیک دوشنبه، رودکی نام دارد.

قدم‌زدنی متفاوت

قدم زدن عصرگاهی در دوشنبه نیز برای خود حال و هوایی دارد. ظاهرا رسم روس‌ها در زمان وجود اتحاد جماهیر شوروی بر آن بوده که خیابان‌ها در جمهوری‌های تازه‌استقلال یافته عریض باشد تا هواپیما هر کجا که لازم باشد، بر آن فرود آید.

این چنین است که خیابان‌های دوشنبه نیز عریض هستند و البته در کنار آن کافه‌هایی دارای محوطه بیرونی زیبا وجود دارد که با آمیخته شدن با فرهنگ و گرمای فرهنگی زبان فارسی، ترکیبی همنوا با خون ایرانی ایجاد می‌کند. جالب است در حالی که عبور از خیابان‌های عریض دوشنبه پرچالش است، اما برای امنیت عبور، کافی است بگویید ایرانی هستید.

آنجاست که در کمال تعجب، ماشین‌ها جلوی پایتان توقف می‌کنند. تجربه‌ای که دو بار برای نگارنده پیش آمد تا لذت ایرانی بودن و فارسی سخن گفتن و بالیدن به آن ریشه‌های کهن تا عمق جانش نفوذ کند.

این چنین است که دوشنبه و تاجیکستان، پاره تن زبان فارسی و پایگاه ارزشمند فرهنگی در فلات ایران است و بی‌خود نیست که تمام روسای جمهور ایران نگاهی ویژه به کمک و آبادانی این پایگاه فرهنگی داشته‌اند و الحق که چه شایسته است این نگاه... .

بهمن موسوی - روزنامه نگار

ضمیمه چمدان