«سینما ایران» محک تخصصی سینما در تلویزیون

شبکه چهار سیما که از بدو تاسیس همواره رویکردی جدی و تخصصی را در آثار خود مبنا قرار داده، مدتی است برنامه‌ای با نام «سینما ایران» را روانه آنتن کرده است. برنامه‌ای که همچون نام خود، نگاهی به سینمای ایران دارد و با توجه به رویکرد اصلی شبکه، می‌کوشد به صورتی جدی و تخصصی به نقد این شاخه از هنر بپردازد. سینما ایران را که سه‌شنبه شب‌ها ساعت 21 پخش می‌شود، رضا حامدی‌خواه تهیه کرده و امیرحسن ندایی، منتقد و استاد دانشگاه به اجرای آن می‌پردازد.

با هدف نقد

رضا حامدی‌خواه از جمله تهیه‌کنندگان و کارگردانان سینمای ایران است که در سری جدید، تهیه‌کنندگی سینما ایران را عهده‌دار شده. وی در خصوص شرایط و ضوابط در نظر گرفته شده برای برنامه توضیح می‌دهد: مبحث «سینما» در میان دیگر حیطه‌های مختلف عالم هنر آنقدر مقوله مهم و حائز اهمیتی است که جا دارد برنامه‌های متعددی در پرداختن به آن تدارک دیده شود و هر شبکه‌ای به فراخور و بسته به اهداف درنظر گرفته‌شده برای خودش، قسمت‌هایی از عالم سینما را هدف قرار بدهد. لذا و با همین رویکرد شبکه چهار سیما هم برای پوشش دادن موضوعات و مباحث مربوط به سینمای ایران، برنامه «سینما ایران» را روانه آنتن کرده است. البته رویکرد اصلی برنامه این است که محتوایی تخصصی‌تر داشته باشد و به نقد علمی و آکادمیک موضوعات بپردازد.

حواشی برنامه

به گفته حامدی‌خواه، سینما ایران تا به امروز چندین مجری را به خود دیده است. حامدی‌خواه در این‌باره می گوید: طی دوران جشنواره علیرضا شجاع‌نوری مجری ما بود و هر شب برنامه با اجرای وی روی آنتن می‌رفت؛ اما در ادامه و به دلیل این‌که تاکید ما بر هرچه تخصصی‌تر شدن موضوع برنامه و توجه به همسویی بیشتر با رویکرد علمی شبکه بود، سعی کردیم از میان همکاران مختلف حاضر و فعال در این حوزه، کسی را انتخاب کنیم که شناخت بیشتری به لحاظ آکادمیک و دانشگاهی داشته باشد. لذا امیرحسن ندایی را انتخاب کردیم که جزو مدرسان این حوزه هم هست و در روند اجرای برنامه کمکمان می‌کند.

2 رکن بررسی و نقد تخصصی

این تهیه‌کننده درخصوص طیف مخاطبان برنامه هم می‌گوید: مخاطبان شبکه چهار سیما عموما مخاطبانی فاخرتر و با نگاهی دغدغه‌مند هستند. بر همین مبنا سینما ایران بر دو رکن اساسی استوار شده است؛ اول طرح یک موضوع تخصصی که هر بار در برنامه به صورت جدی با حضور کارشناسان نقد و بررسی می‌شود؛ و رکن دوم نقد فیلم‌های روی پرده و در حال اکران سینمای ایران که آن هم باز از میان فیلم‌های متفاوت‌تر و آثاری که به لحاظ جنبه‌های هنری یا فنی خوش‌ساخت بوده و قابلیت بررسی را دارند، انتخاب می‌شوند و ما در این خصوص هم رویکردی جدی و دانشگاهی داریم.

حامدی خواه در تشریح این موضوعات تخصصی می‌گوید: برای مثال بحث‌هایی چون بررسی وضعیت صدابرداری، فیلمبرداری یا آموزش در سینمای ایران از جمله سرفصل‌هایی هستند که تاکنون با حضور کارشناسان مطرح این حوزه در برنامه بررسی شده‌اند. همچنین بحث‌هایی را هم به صورت میان‌رشته‌ای داریم؛ مثلا سینما و روان‌شناسی یا رابطه سینما و جامعه‌شناسی که بررسی این موارد هم نیاز به حضور کارشناسان مطرح این رشته‌ها دارد یا در زمینه نقد فیلم‌های روی پرده که از حضور عوامل فیلم‌ها در برنامه دعوت می‌کنیم؛ چرا که عدم حضورشان به مثابه نوعی بی‌راهه یا یکطرفه به قاضی رفتن است و لازم است خودشان باشند تا به برخی سوالات مطرح شده در بحث پاسخ دهند.

سینمای ایران در رأس

سینما ایران همچون اسمش تنها نگاهی به سینمای ایران دارد و سینمای جهان و ساخته‌های کشورهای دیگر معمولا جایی در این برنامه ندارد. موردی که حامدی خواه این‌طور توجیهش می‌کند: سعی ما بر این بوده که خیلی سراغ حوزه‌های متعدد نرویم؛ چرا که زمان برنامه تنها 100 دقیقه است و خیلی وقت‌ها در بیان موضوعات خودمان هم با کمبود زمان مواجهیم پس خیلی نگاهمان به سینمای جهان نیست و اگر هم رویدادی همچون جشنواره فیلم کن و فیلم‌های شرکت کننده در آن را بررسی کنیم، تنها بواسطه حضور نماینده کشور خودمان در این رویداد یا مقایسه سینمای ایران در سطح بین‌المللی است و فکر می‌کنم پرداختن کامل و همه جانبه به این موضوع خود نیازمند برنامه‌ای مستقل است.

پرهیز از ژورنالیستی بودن

امیرحسن ندایی که خود از صاحب‌نظران حیطه سینما و نیز مدیر گروه سینمای دانشگاه تربیت مدرس است، مدتی است که اجرای این برنامه را عهده‌دار شده و در مقام مجری و کارشناس به گفت‌وگو با مهمانان برنامه می‌پردازد. ندایی در تعریف کار خود می‌گوید: سینمای ایران تعریف خاص خود را دارد و از آنجا که از شبکه چهار سیما پخش می‌شد، طبیعتا ساختار و طیف مخاطبانش با دیگر برنامه‌های سینمایی تلویزیون متفاوت است. لذا رویکردی آکادمیک و همسو با بنیان‌های دانشگاهی دارد و همچنین بشدت سعی می‌کنیم از نزدیک شدن به مباحث ژورنالیستی پرهیز کنیم. ندایی در تعریف این نگاه ژورنالیستی تاکید می‌کند: ورود به بحث‌های حاشیه‌ای و جنجال‌های عالم سینما هدف ما نیست؛ چرا که این بحث‌ها ربطی به خود فیلم ندارد و می‌کوشیم ساختار و محتوای اثر را فارغ از خوب و بد بودن سازندگانش روی ترازو قرار داده و به سنجش‌آن بپردازیم.

دوری از نگاه شخصی

حضور منتقدان و کارشناسان متعدد و با آرای مختلف در برنامه‌های تخصصی، نیازمند مدیریتی صحیح از جانب مجری است تا فرد بتواند هم بحث را کنترل کند و هم حواسش به ارتباط با عوامل پشت صحنه باشد؛ مهارتی که مستلزم حضور فردی مسلط در مقام مجری‌گری است؛ اما آیا بهتر است مجری در چنین برنامه‌هایی تنها اجراکننده و پیش‌برنده بحث باشد یا اجازه ورود به مباحث و ارائه نگاه خود را هم دارد؟ مجری سینما ایران توضیح می‌دهد: طبیعی است که من به جهت تخصص و تحقیقاتم نمی‌توانم تنها مجری باشم و در طول بحث بارها خودم هم وارد می‌شوم یا حتی به مخالفت با نظر کارشناس برنامه می‌پردازم. البته لازم است این نکته را هم اضافه کنم که در حوزه نقد ما نظر شخصی نداریم؛ بلکه ممکن است در آن چارچوب علمی مورد نظر، زاویه‌ای متفاوت از هم داشته باشیم و این خود باعث چالشی‌تر شدن بحث‌ها می‌شود. برای مثال موضوعاتی چون بررسی سینمای کیارستمی یا نگاهی به مفهوم ژانر در سینمای ایران که اخیرا در برنامه مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت.

زهرا غفاری