دولت سعودی درختی بی‌بار و ریشه بر باد

قرآن دو کلمه طیبه و خبیثه را به این دو درخت تشبیه کرده تا برای مخاطب عرب زبان روشن باشد، آن کلمه، آن آرمان و آن باوری طیبه است که ریشه‌دار باشد و مستحکم و نه چونان شجره خبیثه سست و معلق در میانه حوادث روزگار.

به نظر می‌رسد که این تعبیر را می‌توان در عرصه سیاست هم به کار برد و از دولت‌های طیبه و خبیثه سخن به میان آورد. اگر بخواهیم مفاهیم قرآنی را الگوی این قیاس قرار دهیم، روشن است که دولت‌های طیبه، آن دولت‌های مستقل، دارای باورهای عمیق و با ریشه‌های مستحکم مردمی هستند که هر روز بر دامنه توسعه‌شان افزوده می‌شود؛ و اما دولت‌های خبیثه، همان هیات‌های حاکمه‌ای به شمار می‌روند که بدون هرگونه ریشه و مشروعیت مردمی، وابسته به قدرت‌های زمان، از این سو به آن‌سو به گدایی قدرت مشغولند و سرمایه‌های ملت خویش را به بهایی ناچیز می‌فروشند تا در پس آن چند روزی بیشتر بر سریر قدرت بمانند.

تعبیری که اخیرا رهبر فرزانه انقلاب از خاندان آل‌سعود داشتند، بخوبی حکایت این دست حکومت‌ها را روشن می‌کند. ایشان با نگاهی قرآنی، خاندان آل‌سعود را به همان شجره خبیثه ملعونه تشبیه کردند که بی‌بنیاد است و هیچ ثمره‌ای برای ملتش ندارد. نگاهی به وضعیت امروز ملتی که روزی 10 میلیون بشکه نفت صادر می‌کند و پولش را عمدتا صرف جنگ‌افروزی در منطقه می‌کند، نشان می‌دهد چقدر تعبیر قرآنی «شجره خبیثه»، برازنده حکمرانان سعودی است.

برای این‌که این تعبیر روشن‌تر شود، بد نیست تا اشاره‌ای بکنیم به برخی از رتبه‌های جهانی عربستان تا دریابیم چطور کشوری که سه برابر ایران درآمد نفتی دارد و کمتر از نصف ما جمعیت، از سر بی‌کفایتی رژیم حاکم بر آن، دچار فقر در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است.

آن‌طور که موسسه پژوهشی لگاتوم از شاخص رفاه در سال 2015 میلادی گزارش داده، عربستان با وجود ثروت بادآورده نفت، در رده 42 کشورهای جهانی قرار دارد. این کشور از نظر کیفیت زندگی براساس ارزیابی واحد اطلاعات اقتصادی (EIU)، رتبه 71 جهان را از آن خود کرده و جایگاهش از نظر امید به زندگی چیزی بهتر از رتبه 96 نیست. وضعیت رضایت از زندگی در میان اعراب ساکن شبه‌جزیره، باز هم با وجود در نظر گرفتن ثروت کلان نفتی، در رتبه 31 قرار دارد و این کشور همچنین در زمینه آزادی‌های اجتماعی بویژه آزادی رسانه‌ها، پس از بحرین، دارای بدترین رتبه در میان کشورهای غرب آسیاست. رتبه 79 عربستان در زمینه فساد هم نشان می‌دهد که چطور حکومت سلطنتی در این کشور باعث شده تا شفافیت اقتصادی و سیاسی از بین رفته و شبکه‌ای از فساد، قدرت را در این کشور در دست گیرد.

همه این رتبه‌بندی‌ها درحالیست که عربستان با وجود ثروت نفتی بالا، نه در زمینه فرهنگ و هنر دستاورد شاخصی داشته و نه در حوزه علم و فناوری حرفی برای گفتن دارد. کدام صنعت را می‌شناسید که عربستان در آن مطرح باشد و براستی این ثروت عظیم خداداد، کدام رشته ورزشی را در عربستان به اوج خود رسانده است؟ کدام فیلم سینمایی ارزشمند تولید این کشور است و کدام شاعر یا نویسنده از عربستان به دنیا معرفی شده است؟

البته اگر قرار به رتبه‌بندی دقیق باشد، باید اذعان کرد که ریاض، رتبه اول واردات تسلیحات نظامی را به خود اختصاص داده و همچنین در صدر جدول حامیان تروریسم در جهان است. از داعش و القاعده و طالبان بگیرید تا گروهک‌های ناشناخته‌ای که با پترودلارهای سعودی روزگار سیاهشان را می‌گذرانند. این شرایط بخوبی گواه بر آن است که آل‌سعود همان شجره خبیثه در تعبیر قرآنی است که ریشه در خاک نداشته و چون خار بیابان وابسته به جریان حوادث روزگار است. شجره خبیثه‌ای که سرزمین حجاز که مهد شکل‌گیری ناب‌ترین و عظیم‌ترین تمدن انسانی است را به چشمه‌ای خشکیده تبدیل کرده که در فرآیند تولید جهانی فرهنگ، هیچ سهمی ندارد. این شجره خبیثه هرچند می‌خواهد با در انحصار گرفتن اماکن مقدس مسلمانان، سایر سرزمین‌های اسلامی را نیز به همان سرنوشتی دچار کند که خود گرفتارش شده، اما چشمه جوشان فرهنگ اسلامی نمی‌گذارد تا یک شجره خبیثه ملعونه، خود را متولی دین گرانبهای الهی بخواند. همچنان که هیچ‌گاه داعش نمی‌تواند نمادی از اسلام باشد، آل‌سعود نیز نمونه‌ای از حکمرانی اسلامی نبوده و نخواهد بود.

مصطفی انتظاری هروی/ روزنامه‌نگار