بخشش ظالمانه

ظریف‌تر این‌که هرچه خداوند متعال منع کرده، بدون تردید مفاسدی برای جسم، جان و روح ما داشته است. لذا رشوه هم آثار منفی فردی دارد، هم اجتماعی. کمترین اثر آن، این است که انسان به یک روند فاسد عادت می‌کند. عادت به یک روند غیرشرعی و غیرقانونی و حتی بر خلاف موازین بین‌المللی. کارگر را در نظر بگیرید. چقدر ستایش شده است. کسی که کار می‌کند مانند مجاهد فی‌‌سبیل‌الله است.

کسی که گام در جاده رشوه دادن و رشوه گرفتن می‌نهد، این مسیر منتهی به سنگدلی می‌شود. حضرت امام حسین (ع) در روز عاشورا به بنی امیه خطاب کرد، چرا شما حرف‌های مرا نمی‌شنوید؟ چرا گوش‌های شما کر شده؟ چرا دل‌های شما تاریک شده؟ چرا به سخن پسر پیغمبر توجهی نمی‌کنید؟ می‌فرماید: شما دل‌هایتان پر از مال حرام شده است. ذکر این مساله از آنجا اهمیت پیدا می‌کند که یکی از مظاهر مال حرام، رشوه است. پس آثار فردی رشوه گرفتن را می‌توان در تاریک شدن دل‌ها، قساوت و بی‌اعتمادی مردم به یکدیگر دسته‌بندی کرد. در بُعد اجتماعی آن نیز می‌توان به خدشه‌دار شدن عدالت و برابری در جامعه اشاره کرد. در حالی که کارهای مردم در مسیر قانونمند باید جریان داشته باشد، اما این اتفاق رخ نمی‌دهد، عدالت و برابری لطمه دیده و فساد اداری ایجاد شده و به بیان دیگر، تعادل و توازن از جامعه رخت بر بسته است.

به دلایل مختلف در سیستم اداری کشور نواقصی داریم، اما آیا نَفس وجود این نارسایی‌ها مجوزی برای رشوه دادن و رشوه گرفتن است؟ خیر. دلیلی ندارد اگر شخصی کوتاهی کرد ما نیز خود را متهم به گناه و ظلم کنیم و تن به سفاهت و پلیدی بدهیم که آثارش برای همیشه در وجود ما باقی بماند. بعلاوه، این که بدآموزی کرده‌ایم. رشوه‌گیر پرورش داده و انسان‌هایی که می‌توانند صالح باشند را به حرام‌خواری مبتلا کرده‌ایم. جان کلام این که نواقص، مجوزی برای تخلف نیست.

باری، ما در یک نظام اجتماعی زندگی می‌کنیم که یکایک افرادش به هم مرتبط‌ هستند. هر عملی که انجام می‌دهیم در دیگر افراد جامعه نیز اثر گذار است. ما همه در یک کشتی نشسته‌ایم. اگر کسی زیر پایش را سوراخ کند، تنها آن شخص غرق نمی‌شود بلکه وقتی آب وارد کشتی شد، کسانی که در سوراخ کردن آن موثر نبوده‌اند هم غرق خواهند شد.

بنابراین اگر ما رشوه‌خواری را باب کردیم ولو برای استیفای حق، عادتی غلط و راهی باطل را نهادینه کرده‌ایم. وقتی شخصی را که به خاطر انجام کاری، ماهانه حقوق دریافت می‌کند، به رشوه گرفتن معتاد کردیم، کم‌کم کل جامعه آسیب خواهد دید. تخم‌مرغ‌دزد رفته‌رفته شتر دزد می‌شود یعنی ما با دستان خود یک آدم فاسد و حرام خوار پرورش داده‌ایم. ممکن است یک رشوه‌دهنده بگوید من با رضایت کامل، از مالم به فلان آدم حاتم‌بخشی می‌کنم تا کارم را راه بیندازد، ولی باید دانست این بخشش از آن بخشش‌های ظالمانه است.

حجت‌الاسلام حسین شهامت‌دهسرخی‌

استاد حوزه