اردوغان رئیس 2 کاخ و استاد بلوف

پس اروپا با توجه به ویژگی‌های دولت جدید ترکیه نمی‌تواند انتظار تحرک تازه‌ای در روابط خود با آنکارا داشته باشد. اردوغان با هشدارهایش در این مورد که پارلمان ترکیه تا زمان لغو کامل ویزای شنگن برای شهروندان ترک، توافق بر سر پناهجویان با اروپا را مورد تصویب قرار نخواهد داد، در واقع خط‌مشی کشورش در دوران پس از دولت داوود اوغلو را ترسیم و مشخص کرد. اینک اردوغان دست به بازی خطرناک و در عین حال ماهرانه‌ای زده است. بروکسل می‌گوید لغو ویزای شنگن در درجه اول پس از تغییر در قانون ضدتروریسم ترکیه امکان‌پذیر خواهد بود؛ تقاضایی که البته از سوی اردوغان پذیرفته نشده است .

در آغاز کار قرار بود لغو ویزای شنگن از اوایل ماه جولای اجرایی شود، اما سپس گفته شد این تاریخ به ماه اکتبر (مهرماه آینده) موکول شده است. کاملا مشخص است که این تاریخ نیز باز هم به عقب می‌افتد. «مارتین شولتز» رئیس پارلمان اروپا همچنان به اجرای نکات مورد توافق و بویژه تغییر در قانون ضد ترور ترکیه پافشاری دارد و همین چند روز پیش بود در مصاحبه‌ای با روزنامه آلمانی دی‌ولت با اشاره‌ای آشکار به اردوغان گفت: «اروپا مرعوب این تهدیدها نمی‌شود».

به این ترتیب شولتز آنچه را که آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان در استانبول مورد تاکید قرار داده بود تکرار کرد و گفت: در صورتی که قانون ضدترور جدیدی تدوین نشود از لغو ویزای شنگن نیز خبری نخواهد بود. این در حالی است که اردوغان و طرفدارانش ترکیه را در موقعیت بسیار مناسب و قدرتمندی می‌بینند زیرا به گفته آنها اتحادیه اروپا برای کاهش سیل پناهجویان به کمک‌های آنکارا نیاز دارد. این احتیاج بویژه در ماه‌های تابستان افزایش می‌یابد، زیرا در طول فصل گرما پناهجویان به مراتب راحت‌تر می‌توانند خود را به اروپا برسانند.

با این حال موضوع پناهجویان و لغو شنگن امری بسیار پیچیده به نظر می‌رسد. توافق بر سر پناهجویان به مانند همه توافق‌های سیاسی با نیرنگ‌ها و بلوف‌هایی مانند یک بازی پوکر همراه است و نباید فراموش کنیم که اردوغان استاد بلوف است. او طی سال‌های گذشته بارها نشان داد به راحتی و هر زمان که در راستای منافعش باشد، انعطاف نشان داده و مواضع خود را تغییر می‌دهد. طرف‌های مذاکره و بویژه افرادی مانند آنگلا مرکل این ویژگی اردوغان در مذاکرات را می‌دانند و به همین خاطر بود که مرکل با خونسردی تهدیدهای اردوغان را نادیده گرفت و خبر از دور جدید مذاکرات میان ترکیه و اتحادیه اروپا داد.

اردوغان بارها و به صورت علنی مخالفت خود را با تدوین و تصویب یک قانون ضدتروریسم که سختگیری‌های قانون فعلی را نداشته باشد اعلام کرده است. با این حال او هم نمی‌تواند به همین سادگی توافق‌ها بر سر مساله پناهجویان و آرزوی میلیون‌ها شهروند ترک برای تسهیلات سفر به اروپا را نادیده گرفته و آن را به یکباره نابود کند. این مقام ترکیه در حال حاضر بشدت در پی برگزاری انتخابات زودهنگام و پیروزی مجدد حزب عدالت و توسعه است تا بتواند به راحتی سیستم مطلوب خود یعنی سیستم ریاستی را در کشور برقرار سازد. بی‌تردید هرگونه توفیقی در رابطه با مساله لغو ویزای شنگن می‌تواند در حکم برگ برنده‌ای برای پیروزی حزب حاکم در انتخابات مورد استفاده قرار گیرد.افزون بر اهمیت داخلی این مساله نباید از اهمیت آن در بعد سیاست خارجی صرف نظر کرد، زیرا چنانچه ترکیه تنها چند ماه پس از توافق بر سر مساله پناهجویان اقدام به لغو این توافق کند اعتبار این کشور در صحنه بین‌المللی خدشه دار خواهد شد .

البته رجب طیب اردوغان ظاهرا از نظر داخلی چندان نگرانی ندارد و تغییر و تحولات اخیر در دولت ترکیه نیز حاکی از همین اطمینان خاطر اوست. هر کس در هر پستی که باشد تنها با اطاعت محض از اردوغان می‌تواند در آن پست بماند و ترقی کند و در غیر این صورت حتی نخست‌وزیر نیز نمی‌تواند به ادامه کارش اطمینان داشته باشد. اما جالب آن‌که اردوغان شخصی را به عنوان وزیر جدید امور اتحادیه اروپا منصوب کرد که چندان با بروکسل سر سازگاری ندارد. عمر چلیک در نخستین اظهارنظر خود در بدو ورود به کابینه جدید ادعا کرد پیوستن به اتحادیه اروپا برای ترکیه اهمیت دارد، اما امری بی‌بدیل به شمار نمی‌رود. اکنون باید منتظر بود و دید که اردوغان در حرکت بعدی بازی خود چه برگی را رو خواهد کرد.

مترجم: محمدعلی فیروزآبادی