چابهار فرصتی برای گردشگری ساحلی

یکی از سواحلی که از نظر موقعیت جغرافیایی یک فرصت طلایی برای گسترش گردشگری دارد سواحل مکران در جنوب شرق ایران است. توسعه گردشگری در سواحل مکران می‌تواند تاثیرات بسیار مثبت اقتصادی و اجتماعی و حتی سیاسی امنیتی برای آن منطقه و استان سیستان بلوچستان داشته باشد. از این رو برای توسعه گردشگری در این منطقه از اهمیت خاصی برخوردار است. گردشگری ساحلی نیز یکی از بزرگ‌ترین فعالیت‌های اقتصادی جهان است که با رشد شتابنده خود به فعالیتی چندمنظوره مبدل گشته، به طوری که توسعه گردشگری و تفریحات مربوط به آن از عوامل مؤثر در شکل‌گیری توسعه نواحی ساحلی و تأمین‌کننده مزایای مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی برای جامعه میزبان است

مکران، نگین ساحلی جنوب شرق ایران

سواحل مکران در جنوب شرقی ایران و در یک منطقه نسبتا بکر و کم جمعیت قرار دارد. با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی و جاذبه‌های فرهنگی و انسانی آن سواحل مکران با وجود انواع فرصت‌های گردشگری از جمله جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی، تاریخی و اجتماعی و نزدیکی به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، هند، افغانستان و پاکستان و همین طور برخورداری از منطقه آزاد تجاری - صنعتی چابهار، می‌تواند با مدیریت و برنامه‌ریزی علمی به قطب توریستی مهمی در سطح منطقه تبدیل شود و یکی از محورهای مهم گردشگری کشور باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این سواحل به‌رغم برخورداری از ظرفیت تبدیل شدن به یک منطقه نمونه مدل گردشگری، تعدد تصمیم گیران و مسائل مدیریتی، کمبود زیرساخت‌ها و ضعف تبلیغات را به عنوان موانع اساسی در راه رسیدن به این هدف در مقابل خود دارد. با این حال، وجود زمینه اشتغالزایی، درآمد ارزی و سرمایه مهم‌ترین فرصت‌ها و وجود آثار تاریخی، جاذبه‌های ورزشی - تفریحی و برخورداری از سواحل شنی و جذابیت‌های طبیعی به عنوان نقاط قوت و جاذب گردشگران در این منطقه است. باید با برنامه‌ریزی درست و تقویت تبلیغات، تعامل و همفکری بین مسئولان منطقه آزاد و سازمان‌های مرتبط با گردشگری و مردم و توسعه اکوتوریسم، برای توسعه گردشگری این ناحیه استفاده کرد.

سرزمین مُکران، نام ناحیه اصیل آریایی‌نشین در جنوب شرقی ایران زمین است که اقوامی دلاور و جنگجو با قدمتی بیش از 3000 سال دارد. نام این منطقه که امروزه بلوچستان خوانده می‌شود، در سنگ‌نبشته‌های داریوش بزرگ هخامنشی بر بیستون و تخت جمشید در سده ششم پیش از میلاد مسیح، «مکا» یا «مُکران» نوشته شده و از آن به عنوان استان چهاردهم فرمانروایی هخامنشی نام برده شده است.

فرصت‌های گردشگری در مکران

این منطقه جاذبه‌های متنوع و متفاوتی از ساحل صخره‌ای، جنگل حرا، کوه‌های مریخی، تالاب لبپار، ویرانه‌های تیس کوپان، قلعه‌های متعدد نظیر (تیس، پیروزگرد، بلوچ گت، انوشیروان سنگان و باتل)، سدهای تیس، جاذبه‌های منحصربه‌فرد و بی‌نظیر سواحل دریای عمان، بازار سنتی فجر، منطقه تحت حفاظت گواتر با حیات وحش نادر، به همراه پدیده‌های جالب گل‌افشان‌ها را در خود جای داده است.

به این ترتیب برنامه ریزی و مدیریت توسعه گردشگری جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی بویژه توسعه انواع گردشگری، (ژئوتوریسم، گردشگری تاریخی، گردشگری روستایی، اگروتوریسم و...) تبدیل آن به قطب بین‌المللی گردشگری دنیا در راستای ایجاد اشتغال و درآمد بیشتر و زدودن چهره فقر ضرورت دارد.

خوشبختانه با توجه به کیفیت ساحل در منطقه مکران و همچنین ویژگی‌های فیزیکی، چشم‌انداز ظاهری ساحل و همچنین وجود امنیت بالا برای گردشگران این منطقه ظرفیت‌های فراوانی برای توسعه گردشگری دارد. اما در این میان نیاز به ایجاد زیر‌ساخت‌های لازم برای آن است. از جمله ایجاد جاده‌ها و سهولت دسترسی گردشگران برای گذران اوقات فراغت و فراهم آوردن امکاناتی جهت پیاده روی در سواحل می‌تواند این منطقه را پر رونق کند.

چابهار، نگین انگشتری مکران

بندر چابهار مهم‌ترین شهر این منطقه است. فاصله هوایی شهرستان چابهار تا تهران 1456 کیلومتر و فاصله بندر چابهار تا مرکز استان حدود 800 کیلومتر است. این شهرستان دارای حدودا 300 کیلومتر مرز آبی در کناره دریای عمان است که این گستردگی مرز آبی، برای توسعه انواع ورزش‌های آبی ساحلی مناسب است. این منطقه گرم‌ترین نقطه کشور در زمستان و خنک‌ترین بندر جنوبی ایران در تابستان است. خلیج چابهار با جلوه‌های طلوع و غروب خورشید در دریا در کناره‌های دریای عمان و در قسمت جنوبی شهرستان چابهار صخره‌های بزرگی در اثر پیشروی آب دریا و فرسایش سنگ‌های رسوبی به وجود آمده که چشم‌اندازی زیبا را تشکیل داده است. شهرستان چابهار دارای جاذبه‌های متنوع تاریخی، ژئوتوریستی، فرهنگی، روستایی، ساحلی و... است. تاکنون ازاین قابلیت‌ها در راستای ایجاد اشتغال، درآمد، افزایش سطح آگاهی مردم، افزایش سطح مبادله فرهنگی و‌... استفاده بهینه نشده است. از این رو برنامه‌ریزی و مدیریت توسعه گردشگری جهت جذب گردشگران داخلی و خارجی لازم به نظر می‌رسد. خوشبختانه چابهار در سال‌های اخیر توسعه خوبی پیدا کرده است. تبدیل آن به منطقه آزاد تجاری و یکی از مراکز ترانزیت دریایی کشور خوب ارزیابی می‌شود. در این بین لازم است برای توسعه انواع گردشگری از جمله ژئوتوریسم، گردشگری تاریخی، گردشگری روستایی، گردشگری ورزشی و... برنامه‌ریزی شود. اگر این اقدامات صورت بگیرد چابهار می‌تواند به قطب بین‌المللی گردشگری در جنوب شرق ایران تبدیل شود.

اقدامات لازم برای توسعه گردشگری مکران

به نظر می‌رسد اولین و ضروری‌ترین اقدام برای توسعه گردشگری در منطقه مکران این است که نسبت به بهبود راه‌های ارتباطی، از جمله ایجاد سریع‌تر راه‌آهن زاهدان -چابهار برای دسترسی آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر به منطقه اقدام شود. از طرف دیگر توسعه خطوط هوایی برای ترانزیت مسافر و کالا در سطح منطقه و ایجاد زمینه‌های توسعه حمل و نقل دریای نیز می‌تواند به توسعه گردشگری در این منطقه کمک کند. از طرف دیگر استفاده از ظرفیت‌های منطقه مکران برای گسترش ورزش‌های آبی و تابستانی و جذب گردشگران ورزش نیز اقدام مفید دیگری در این زمینه است که برای آن باید نسبت به توسعه تاسیسات ساحلی، مانند ایجاد پلاژهای ساحلی، هتل و رستوران دریایی اقدامات لازم صورت بگیرد. در کنار همه اینها باید با تقویت تبلیغات در رسانه‌ها درباره زیبایی‌ها و امکانات گردشگری منطقه در سطح داخلی و بین‌المللی گردشگران را دعوت به مسافرت به این منطقه کرد. با توجه به این که متاسفانه به دلایل مختلف برخی ذهنیت‌های منفی از منطقه بلوچستان و نا‌امنی در آنجا در اذهان وجود دارد باید تلاش کرد که با از بین بردن ذهنیت بد گردشگران درباره وضعیت امنیتی و فرهنگی منطقه گردشگران داخلی و خارجی را ترغیب به مسافرت به این منطقه کرد.

سواحل مکران از آب و هوای مناسبی در تمامی طول سال برخوردار است و همچنین دارای جاذبه‌های متنوع طبیعی و زیست محیطی است. در کنار این طبیعت بکر و زیبا از جاذبه‌های خاص ژئو‌توریستی نیز برخوردار است که به همراه فرهنگ غنی و سنتی و قدمت تاریخی آن مجموعه‌ای از بهترین جاذبه‌های گردشگری را در پهن‌های کوچک در دورترین نقطه کشور و در کنار سواحل زیبای دریای عمان به وجود آورده و نشان‌دهنده توانایی بالای این منطقه برای تبدیل شدن به منطقه نمونه گردشگری در سطح کشور و منطقه است. تعامل و همفکری بین مسئولان منطقه آزاد و سازمان‌ها و ادارات مرتبط با گردشگری در راستای پیشبرد طرح‌های گردشگری مهم است. در نهایت مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی که هم بخش مردمی و خصوصی و هم بخش دولتی با هم برای توسعه گردشگری تلاش کنند ضرورت دارد.

توسعه گردشگری مکران؛ توانمندسازی روستاهای بلوچستان

به طور کلی منابع و جاذبه‌های متنوع و غنی طبیعی و فرهنگی در نواحی روستایی سواحل مکران بویژه در روستاهای منطقه بلوچستان وجود دارند که در توسعه گردشگری این منطقه می‌تواند نقش مفیدی داشته باشد. از طرف دیگر توسعه گردشگری در نهایت به بهبود سطح رفاه اجتماعی و اقتصادی مردم بلوچ ساکن در این منطقه منجر می‌شود. این توسعه می‌تواند در میان مدت به ایجاد امنیت و توسعه پایدار در این منطقه استراتژیک منجر شود. به هر صورت باید گفت که متاسفانه به دلایل مختلف تاریخی و جغرافیایی روستاهای این منطقه چندان توسعه یافته نیستند. اما در سال‌های اخیر که فرصت گردشگری ایجاد شده است م توان از صنعت گردشگری برای ایجاد رفاه در میان روستاییان این منطقه بخوبی استفاده کرد.. یکی از مزیت‌ها نواحی روستایی سواحل مکران و به ویژه چابهار به لحاظ گردشگری، مزیت اقلیمی آن است. روستاهای این منطقه با توجه به قرار گرفتن در نزدیکی کمربند استوا از آب و هوایی گرم و مرطوب برخوردارند، این ویژگی در فصل سرد سال از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع در زمانی که در نیمه شمالی کشور ما ایران هوا سرد است روستاهای مکران از آب وهوای مطلوب برخوردارند. بر این اساس نواحی روستایی سواحل مکران به واسطه وجود شرایط اقلیمی مطلوب، دوره پیک گردشگری معکوسی با وضعیت عمومی گردشگری کشور دارد. به عبارتی در دوره‌های رکود گردشگری کشور در زمستان‌ها به دلیل شرایط اقلیمی، این منطقه دارای آب و هوایی بسیار مطبوع جهت انجام فعالیت‌های گردشگری است. این بزرگ‌ترین امتیاز برای توسعه فعالیت‌های گردشگری در فصل سرد سال است. برای همین باید ضمن تبلیغات بیشتر برای جذب گردشگر به روستاهای این منطقه با استفاده از توان مشارکتی مردم روستایی و محلی نسبت به ترویج، حفاظت و بهره مندی پایدار از منابع طبیعی و تاریخی – فرهنگی گردشگری روستاهای مکران اقدام کرد. در نهایت توسعه گردشگری موجب احیای مشاغل سنتی منطبق با فرهنگ بومی منطقه مانند صنایع دستی و سبک زندگی سنتی مردم این منطقه می‌شود.

فواد شمس